## Tổng quan nghiên cứu

Nông nghiệp là ngành kinh tế chủ lực của Việt Nam với khoảng 72% dân số sống tại khu vực nông thôn, đóng góp 22,1% GDP và tạo việc làm cho 52,6% lao động cả nước. Tỉnh Quảng Ninh, với diện tích 6.110,8 km², trong đó 87% là đất liền và 13% là đảo, có vị trí địa lý thuận lợi cho phát triển nông nghiệp nông thôn. Tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp của tỉnh đạt bình quân 4%/năm, tỷ lệ che phủ rừng đạt 53,5% năm 2014, cao hơn mức trung bình cả nước. Tuy nhiên, công tác quản lý môi trường trong nông nghiệp nông thôn còn nhiều hạn chế, như việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) quá mức với hơn 40 tấn mỗi năm, gây ra hơn 4 tấn rác thải bao bì, cùng với tình trạng ô nhiễm đất, nước và không khí do chất thải chăn nuôi chưa được xử lý đúng cách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý môi trường nông nghiệp nông thôn tại Quảng Ninh trong giai đoạn 2010-2014, xác định những tồn tại, nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựng chính sách bảo vệ môi trường, góp phần phát triển bền vững nông nghiệp và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết hệ thống môi trường:** Môi trường được xem là một hệ thống phức tạp gồm các yếu tố tự nhiên và xã hội tương tác lẫn nhau, đòi hỏi quản lý tổng hợp và liên ngành.
- **Lý thuyết quản lý môi trường:** Bao gồm các nguyên tắc như tính hệ thống, tính tổng hợp, liên tục, tập trung dân chủ, kết hợp quản lý theo ngành và lãnh thổ, hài hòa lợi ích các bên liên quan.
- **Mô hình công cụ quản lý môi trường:** Phân loại thành công cụ pháp luật, công cụ kinh tế (thuế, phí, giấy phép môi trường), công cụ kỹ thuật và công cụ giáo dục truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng.
- **Khái niệm ô nhiễm môi trường nông nghiệp:** Bao gồm ô nhiễm đất, nước, không khí do hoạt động sản xuất nông nghiệp như sử dụng phân bón hóa học, thuốc BVTV, chất thải chăn nuôi và làng nghề truyền thống.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo kinh tế xã hội, báo cáo môi trường của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2010-2014; tài liệu nghiên cứu khoa học, báo chí chuyên ngành.
- **Phương pháp thu thập:** Tổng hợp số liệu từ Sở Tài nguyên Môi trường, Cục Thống kê tỉnh, các báo cáo chuyên ngành.
- **Phương pháp xử lý dữ liệu:** Sử dụng phần mềm Excel để tính toán các chỉ tiêu định lượng như tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ thu gom chất thải, mức độ ô nhiễm các chỉ tiêu môi trường.
- **Phương pháp phân tích:** Thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu qua các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý môi trường nông nghiệp nông thôn.
- **Cỡ mẫu và chọn mẫu:** Dữ liệu tổng hợp từ toàn tỉnh, tập trung vào các huyện có hoạt động nông nghiệp phát triển mạnh và có vấn đề môi trường nổi bật.
- **Timeline nghiên cứu:** Thu thập và phân tích số liệu trong khoảng thời gian 2010-2014, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Tăng trưởng nông nghiệp ổn định:** Tốc độ tăng trưởng bình quân 4%/năm, tỷ lệ che phủ rừng đạt 53,5% năm 2014, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương.
- **Ô nhiễm môi trường nghiêm trọng:** Trung bình mỗi năm sử dụng hơn 40 tấn thuốc BVTV, phát sinh hơn 4 tấn rác thải bao bì; chất lượng nước và đất tại nhiều vùng sản xuất nông nghiệp bị suy giảm, chỉ tiêu BOD5 và COD trong nước thải làng nghề vượt tiêu chuẩn từ 2-5 lần.
- **Thu gom rác thải chưa hiệu quả:** Lượng rác thải sinh hoạt nông thôn khoảng 100 triệu tấn/năm, nhưng chỉ 30-40% được thu gom và xử lý không triệt để.
- **Nhân lực và vốn đầu tư hạn chế:** Nguồn nhân lực quản lý môi trường còn thiếu, vốn đầu tư cho công tác bảo vệ môi trường chưa đáp ứng yêu cầu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do nhận thức về bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp còn hạn chế, công tác quản lý và giám sát chưa chặt chẽ, hệ thống thu gom và xử lý chất thải chưa đồng bộ. So với các tỉnh như Hải Dương và Bắc Ninh, Quảng Ninh còn thiếu các mô hình quản lý cộng đồng và hợp tác xã trong bảo vệ môi trường. Kết quả phân tích có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng nông nghiệp, bảng so sánh mức độ ô nhiễm các chỉ tiêu môi trường qua các năm, và biểu đồ tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục:** Nâng cao nhận thức của người dân và các chủ thể sản xuất về bảo vệ môi trường, sử dụng thuốc BVTV và phân bón đúng kỹ thuật, trong vòng 1-2 năm, do Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp Sở Tài nguyên Môi trường thực hiện.
- **Hoàn thiện hệ thống thu gom và xử lý chất thải:** Đầu tư xây dựng các điểm thu gom rác thải tập trung, nhà máy xử lý nước thải và chất thải rắn, mục tiêu tăng tỷ lệ thu gom lên 70% trong 3 năm tới, do UBND tỉnh và các địa phương chủ trì.
- **Áp dụng các công cụ kinh tế:** Điều chỉnh, bổ sung thuế, phí môi trường nhằm khuyến khích giảm thiểu ô nhiễm, thu hút đầu tư công nghệ sạch, thực hiện trong 2 năm, do Sở Tài chính và Sở Tài nguyên Môi trường phối hợp thực hiện.
- **Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn:** Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý môi trường nông nghiệp, nâng cao năng lực giám sát và xử lý vi phạm, trong vòng 1 năm, do các trường đại học và Sở Nội vụ phối hợp thực hiện.
- **Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng:** Xây dựng mô hình quản lý môi trường dựa vào cộng đồng và hợp tác xã, tăng cường vai trò giám sát xã hội, trong 2 năm, do UBND các huyện và xã chủ động triển khai.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý nhà nước:** Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch và tổ chức thực thi quản lý môi trường nông nghiệp nông thôn hiệu quả.
- **Nhà nghiên cứu và học viên:** Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu sâu hơn về quản lý môi trường và phát triển nông nghiệp bền vững.
- **Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp:** Áp dụng các giải pháp quản lý môi trường, nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
- **Cộng đồng dân cư nông thôn:** Nâng cao nhận thức, tham gia tích cực vào công tác bảo vệ môi trường, cải thiện điều kiện sống và sản xuất.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao quản lý môi trường nông nghiệp nông thôn lại quan trọng?**  
Quản lý môi trường giúp giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, nâng cao chất lượng sản phẩm và sức khỏe người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững.

2. **Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý môi trường?**  
Bao gồm chính sách pháp luật, nguồn lực tài chính, nhân lực quản lý, nhận thức cộng đồng và sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

3. **Các công cụ kinh tế nào được áp dụng trong quản lý môi trường?**  
Thuế tài nguyên, thuế/phí môi trường, giấy phép xả thải, hệ thống đặt cọc-hoàn trả, ký quỹ môi trường và trợ cấp môi trường.

4. **Làm thế nào để nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường?**  
Thông qua giáo dục, tuyên truyền, đào tạo kỹ năng và xây dựng mô hình quản lý dựa vào cộng đồng.

5. **Giải pháp nào hiệu quả nhất để xử lý chất thải nông nghiệp?**  
Xây dựng hệ thống thu gom, xử lý tập trung kết hợp với áp dụng công nghệ sinh học như chế phẩm vi sinh để xử lý nước thải và phân hữu cơ.

## Kết luận

- Quản lý môi trường nông nghiệp nông thôn tại Quảng Ninh còn nhiều tồn tại, đặc biệt là ô nhiễm do thuốc BVTV, chất thải chăn nuôi và rác thải sinh hoạt.  
- Tốc độ tăng trưởng nông nghiệp ổn định, nhưng cần gắn kết phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường bền vững.  
- Các công cụ quản lý đa dạng, từ pháp luật, kinh tế đến kỹ thuật và giáo dục, cần được đồng bộ và hiệu quả hơn.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện hệ thống thu gom xử lý, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường sự tham gia cộng đồng.  
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc phát triển nông nghiệp bền vững tại Quảng Ninh.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp để bảo vệ môi trường nông nghiệp nông thôn tỉnh Quảng Ninh.

**Kêu gọi:** Các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân cùng chung tay bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, sạch và bền vững.