Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục hiện nay, việc lồng ghép giới trong hoạt động giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, với đặc thù là vùng miền núi có trên 90% dân số là người dân tộc thiểu số, đang đối mặt với nhiều thách thức về mặt văn hóa, kinh tế và xã hội, trong đó có các vấn đề về định kiến giới, phân biệt giới, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Theo khảo sát năm học 2022-2023, các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS tại huyện có quy mô từ 23 đến 29 cán bộ quản lý, giáo viên và từ 291 đến 481 học sinh mỗi trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý lồng ghép giới trong hoạt động giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Mường Chà, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục giới tính và thực hiện bình đẳng giới trong nhà trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 9 trường phổ thông dân tộc bán trú THCS trên địa bàn huyện, khảo sát 30 cán bộ quản lý, 100 giáo viên và 150 học sinh trong năm học 2022-2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, không có định kiến và phân biệt đối xử về giới, góp phần phòng ngừa bạo lực học đường trên cơ sở giới và các hủ tục lạc hậu. Đồng thời, kết quả nghiên cứu sẽ hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc thiết kế, tổ chức và đánh giá các hoạt động giáo dục có tính lồng ghép giới, góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về giới, giới tính và bình đẳng giới trong giáo dục. Khái niệm "giới" được hiểu là đặc điểm, vị trí và vai trò của nam và nữ trong các mối quan hệ xã hội, trong khi "giới tính" chỉ sự khác biệt sinh học giữa nam và nữ. Bình đẳng giới được định nghĩa là việc nam và nữ có vị trí, vai trò ngang nhau, được tạo điều kiện và cơ hội phát huy năng lực và thụ hưởng thành quả phát triển một cách công bằng.

Lồng ghép giới (LGG) được xem là chiến lược nhằm đưa các mối quan tâm và kinh nghiệm của cả nam và nữ vào quá trình thiết kế, thực hiện, giám sát và đánh giá các hoạt động giáo dục, nhằm hướng tới mục tiêu bình đẳng giới. Trong hoạt động giáo dục, LGG giúp nhận diện và giải quyết các vấn đề bất bình đẳng giới, định kiến và phân biệt đối xử, đồng thời phòng ngừa bạo lực học đường trên cơ sở giới.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Lồng ghép giới trong hoạt động giáo dục: tích hợp các nội dung về giới, giới tính, bình đẳng giới vào các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh.
  • Quản lý lồng ghép giới: các hoạt động quản lý của cán bộ quản lý nhà trường nhằm tổ chức, chỉ đạo, giám sát và đánh giá việc thực hiện LGG trong giáo dục.
  • Bạo lực học đường trên cơ sở giới: các hành vi bạo lực xuất phát từ định kiến và phân biệt đối xử về giới trong môi trường học đường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, tài liệu hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo về giáo dục giới tính và bình đẳng giới.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi với 30 cán bộ quản lý, 100 giáo viên và 150 học sinh tại 9 trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Mường Chà.
    • Phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh để làm rõ các vấn đề liên quan đến LGG.
    • Nghiên cứu hồ sơ quản lý, hồ sơ chuyên môn có liên quan đến LGG trong nhà trường.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định tính thông qua tổng hợp, so sánh và hệ thống hóa các tài liệu, ý kiến phỏng vấn.
    • Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả, thang đo Likert 5 bậc để đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện và ảnh hưởng của các yếu tố liên quan đến LGG.
    • Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý LGG thông qua ý kiến chuyên gia.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu thực địa trong năm học 2022-2023.
    • Phân tích và tổng hợp dữ liệu trong quý đầu năm 2023.
    • Đề xuất biện pháp và khảo nghiệm trong quý II năm 2023.
    • Hoàn thiện luận văn và bảo vệ vào tháng 6 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về lồng ghép giới trong hoạt động giáo dục
    Khảo sát cho thấy mức độ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về LGG đạt điểm trung bình khá, với điểm trung bình lần lượt là 3.50 và 3.60 trên thang 5. Học sinh có mức nhận thức thấp hơn, trung bình 3.38. Điều này cho thấy cán bộ quản lý và giáo viên đã có nhận thức tương đối đầy đủ về vai trò của LGG, nhưng học sinh còn hạn chế trong hiểu biết về vấn đề này.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu lồng ghép giới
    Việc thực hiện các mục tiêu LGG trong hoạt động giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Mường Chà được đánh giá ở mức khá (điểm trung bình khoảng 3.2-3.6). Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế trong việc áp dụng các nội dung LGG một cách toàn diện và đồng bộ trong các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ.

  3. Điều kiện thực hiện lồng ghép giới
    Các điều kiện về nhận thức, năng lực giáo viên và cơ sở vật chất phục vụ LGG được đánh giá ở mức trung bình khá. Khoảng 70% giáo viên được khảo sát cho biết họ cần được bồi dưỡng thêm về kiến thức và kỹ năng LGG. Cơ sở vật chất và tài liệu hỗ trợ LGG còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý LGG
    Nghiên cứu xác định các yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng quản lý LGG. Các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa địa phương, chính sách hỗ trợ và môi trường giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng. Đặc biệt, các phong tục tập quán lạc hậu và định kiến giới vẫn còn tồn tại là rào cản lớn trong việc thực hiện LGG.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù nhận thức về LGG của cán bộ quản lý và giáo viên tương đối tốt, việc thực hiện LGG trong hoạt động giáo dục vẫn chưa đạt hiệu quả tối ưu do nhiều nguyên nhân. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục dân tộc và miền núi, mức độ thực hiện LGG tại huyện Mường Chà tương đương hoặc thấp hơn do điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn và các hủ tục lạc hậu vẫn phổ biến.

Việc thiếu hụt tài liệu, phương tiện hỗ trợ và năng lực chuyên môn của giáo viên là những hạn chế cần được khắc phục. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức và thực hiện LGG theo từng nhóm đối tượng (cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh) sẽ minh họa rõ sự khác biệt về mức độ hiểu biết và áp dụng LGG.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện pháp quản lý LGG phù hợp với đặc điểm vùng dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục giới tính và thúc đẩy bình đẳng giới trong nhà trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên về lồng ghép giới
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kiến thức giới, kỹ năng lồng ghép giới trong dạy học và giáo dục, tập trung vào các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS. Mục tiêu nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành LGG trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  2. Xây dựng và cung cấp tài liệu, phương tiện hỗ trợ LGG phù hợp với đặc điểm vùng dân tộc thiểu số
    Phát triển bộ tài liệu hướng dẫn LGG tích hợp vào các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ, có tính thực tiễn và phù hợp với văn hóa địa phương. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia giáo dục dân tộc.

  3. Tổ chức giám sát, đánh giá thường xuyên việc thực hiện LGG trong các trường
    Thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát định kỳ nhằm đánh giá hiệu quả các hoạt động LGG, phát hiện kịp thời các khó khăn, vướng mắc để điều chỉnh. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban giám hiệu các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc thúc đẩy bình đẳng giới
    Tăng cường tuyên truyền, vận động phụ huynh và cộng đồng về vai trò của bình đẳng giới và LGG trong giáo dục, nhằm tạo môi trường hỗ trợ tích cực cho học sinh. Thời gian: triển khai liên tục. Chủ thể: Nhà trường, các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện LGG hiệu quả, phù hợp với đặc điểm vùng miền.

  2. Giáo viên các môn học và giáo dục ngoài giờ lên lớp
    Hỗ trợ thiết kế bài giảng, hoạt động giáo dục tích hợp LGG, nâng cao kỹ năng giảng dạy và giáo dục giới tính cho học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục dân tộc
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý LGG trong giáo dục vùng dân tộc thiểu số, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các tổ chức, cơ quan quản lý giáo dục và phát triển cộng đồng
    Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ giáo dục giới tính và bình đẳng giới tại các vùng dân tộc thiểu số, góp phần phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Lồng ghép giới trong giáo dục là gì và tại sao nó quan trọng?
    Lồng ghép giới là chiến lược tích hợp các vấn đề về giới và bình đẳng giới vào hoạt động giáo dục nhằm tạo cơ hội công bằng cho học sinh nam và nữ. Nó quan trọng vì giúp loại bỏ định kiến, phân biệt đối xử và bạo lực học đường, góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh.

  2. Những khó khăn chính khi thực hiện lồng ghép giới ở các trường phổ thông dân tộc bán trú là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức hạn chế của giáo viên và học sinh, thiếu tài liệu và phương tiện hỗ trợ, điều kiện cơ sở vật chất chưa đầy đủ, cùng với các phong tục tập quán lạc hậu và định kiến giới tồn tại trong cộng đồng.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để khảo sát thực trạng quản lý lồng ghép giới?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, nghiên cứu hồ sơ quản lý và phân tích thống kê định lượng kết hợp định tính để đánh giá nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.

  4. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả lồng ghép giới?
    Bao gồm bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng tài liệu phù hợp, tổ chức giám sát đánh giá thường xuyên, và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.

  5. Lồng ghép giới có tác động như thế nào đến học sinh?
    Giúp học sinh nhận thức đúng về giới và bình đẳng giới, phát triển kỹ năng sống phù hợp, phòng tránh bạo lực học đường và các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản, từ đó nâng cao chất lượng học tập và phát triển nhân cách.

Kết luận

  • Lồng ghép giới trong hoạt động giáo dục là chiến lược thiết yếu nhằm thực hiện bình đẳng giới và phát triển toàn diện nhân cách học sinh tại các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS.
  • Thực trạng quản lý LGG tại huyện Mường Chà còn nhiều hạn chế do ảnh hưởng của nhận thức, năng lực giáo viên và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều tác động mạnh mẽ đến hiệu quả quản lý LGG, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao nhận thức, năng lực và điều kiện thực hiện LGG trong giáo dục.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, giám sát và điều chỉnh các biện pháp quản lý LGG trong các năm học tiếp theo để đảm bảo tính bền vững và hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần nhanh chóng tổ chức các khóa bồi dưỡng, xây dựng tài liệu và thiết lập cơ chế giám sát nhằm thúc đẩy việc lồng ghép giới trong giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mường Chà.