Tổng quan nghiên cứu

Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) là một trong những biện pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, được Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) triển khai rộng rãi ở các cấp học, đặc biệt là bậc tiểu học. Tự đánh giá (TĐG) là khâu đầu tiên và quan trọng trong quy trình KĐCLGD, thể hiện tính tự chủ và trách nhiệm của nhà trường trong việc đánh giá và cải tiến chất lượng giáo dục. Tại huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, với mạng lưới 28 trường tiểu học công lập và tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình tiểu học đạt 100%, công tác KĐCLGD được chú trọng nhưng vẫn còn nhiều khó khăn trong quản lý hoạt động tự đánh giá.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tự đánh giá trong KĐCLGD ở các trường tiểu học huyện Quảng Xương, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, khảo sát tại 5 trường tiểu học tiêu biểu với tổng số 120 đối tượng gồm cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV). Ý nghĩa nghiên cứu góp phần hoàn thiện công tác quản lý tự đánh giá, nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2028.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý chất lượng giáo dục và mô hình kiểm định chất lượng tổng thể. Theo Sallis, quản lý chất lượng gồm ba cấp độ: kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và quản lý chất lượng tổng thể, trong đó quản lý chất lượng tổng thể là trọng tâm để nâng cao hiệu quả giáo dục. McNamara và O’Hara nhấn mạnh ba thành phần quản lý chất lượng gồm đảm bảo chất lượng, đánh giá chất lượng và kiểm soát chất lượng, có mối quan hệ chặt chẽ trong quá trình quản lý giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tự đánh giá (TĐG): Quá trình nhà trường tự xem xét, kiểm tra và đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn KĐCLGD để xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến.
  • Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD): Biện pháp xác định mức độ thực hiện mục tiêu, chương trình giáo dục của nhà trường, được thực hiện định kỳ và công khai kết quả.
  • Quản lý hoạt động tự đánh giá: Sự tác động có kế hoạch của nhà quản lý nhằm huy động, tổ chức, điều phối và giám sát hoạt động tự đánh giá theo tiêu chuẩn KĐCLGD.
  • Tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục tiểu học: Gồm 5 tiêu chuẩn và 27 tiêu chí, bao gồm tổ chức quản lý, đội ngũ cán bộ giáo viên, cơ sở vật chất, quan hệ nhà trường với gia đình xã hội, và kết quả giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường tiểu học huyện Quảng Xương, khảo sát 35 CBQL và 85 GV, tổng cộng 120 người.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Phiếu hỏi khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế, lấy ý kiến chuyên gia.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động tự đánh giá; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động tự đánh giá:

    • 57,14% CBQL và 52,94% GV đánh giá hoạt động tự đánh giá là rất quan trọng.
    • 31,43% CBQL và 30,59% GV đánh giá mức quan trọng.
    • Tuy nhiên, còn khoảng 11,43% CBQL và 16,47% GV nhận thức chưa đầy đủ, tạo ra lực cản trong triển khai.

  2. Thực trạng thực hiện nội dung tự đánh giá:

    • 100% trường xây dựng phương hướng, chiến lược phát triển nhà trường và thực hiện các tiêu chí về tổ chức Đảng, quản lý tài chính, phân chia lớp học theo độ tuổi.
    • 60% trường đạt mức độ 2 trở lên ở các tiêu chí về tổ chức lớp học và quản lý cán bộ.
    • Một số trường có lớp học quá tải, không đạt tiêu chuẩn về số lượng học sinh/lớp.
    • 80% trường có đội ngũ giáo viên đạt chuẩn nghề nghiệp, còn 20% chưa đạt.

  3. Thực trạng quy trình tự đánh giá:

    • Các trường đều thành lập Hội đồng tự đánh giá và xây dựng kế hoạch chi tiết.
    • Việc thu thập, xử lý minh chứng được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên còn hạn chế về số lượng minh chứng và tính đa dạng.
    • Báo cáo tự đánh giá được công bố công khai trong trường, nhưng chưa được phổ biến rộng rãi đến các bên liên quan.

  4. Quản lý hoạt động tự đánh giá:

    • Hiệu trưởng giữ vai trò chủ chốt trong chỉ đạo, giám sát hoạt động tự đánh giá.
    • Một số CBQL chưa dành đủ thời gian và kinh nghiệm để quản lý hiệu quả hoạt động này.
    • Cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính hỗ trợ cho hoạt động tự đánh giá còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức đúng đắn của CBQL và GV về tầm quan trọng của tự đánh giá là nền tảng để triển khai hiệu quả hoạt động này. Tuy nhiên, sự thiếu đồng đều trong nhận thức và kinh nghiệm quản lý là nguyên nhân chính gây ra những hạn chế trong thực hiện. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tổ chức tự đánh giá tại Quảng Xương đã tuân thủ quy trình chuẩn nhưng còn thiếu sự đầu tư về nguồn lực và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của CBQL và GV, bảng tổng hợp mức độ thực hiện các tiêu chuẩn tự đánh giá, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế. Việc cải thiện quản lý hoạt động tự đánh giá sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2028.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho CBQL và GV:

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về tự đánh giá và quản lý chất lượng giáo dục.
    • Mục tiêu: 100% CBQL và GV được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với Sở GD&ĐT.

  2. Hoàn thiện quy trình tự đánh giá và hướng dẫn thực hiện:

    • Cập nhật, bổ sung các tiêu chí, minh chứng phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
    • Mục tiêu: Hoàn thành quy trình mới trong 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo KĐCLGD huyện và các chuyên gia giáo dục.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính:

    • Đảm bảo trang thiết bị, phòng học, công nghệ thông tin phục vụ thu thập và lưu trữ minh chứng.
    • Mục tiêu: Tăng 20% ngân sách hỗ trợ hoạt động tự đánh giá trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật:

    • Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, tư vấn kỹ thuật cho các trường trong quá trình tự đánh giá.
    • Mục tiêu: 100% trường được kiểm tra ít nhất 2 lần/năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các chuyên gia kiểm định.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp:

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động tự đánh giá, nâng cao hiệu quả công tác kiểm định chất lượng.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, chỉ đạo triển khai tự đánh giá tại địa phương.

  2. Giáo viên và nhân viên trường tiểu học:

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, tiêu chuẩn tự đánh giá, nâng cao nhận thức và kỹ năng tham gia hoạt động.
    • Use case: Tham gia Hội đồng tự đánh giá, thu thập minh chứng, viết báo cáo.

  3. Chuyên gia và nhà nghiên cứu giáo dục:

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý tự đánh giá trong KĐCLGD.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn hoặc áp dụng mô hình quản lý chất lượng giáo dục.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục:

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả chính sách, hoàn thiện văn bản pháp quy và hướng dẫn thực hiện KĐCLGD.
    • Use case: Xây dựng chương trình bồi dưỡng, kiểm tra giám sát các cơ sở giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục là gì?
    Tự đánh giá là quá trình nhà trường tự xem xét, đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn KĐCLGD để xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến. Đây là bước đầu tiên và quan trọng trong quy trình kiểm định.

  2. Vai trò của Hiệu trưởng trong hoạt động tự đánh giá như thế nào?
    Hiệu trưởng là chủ tịch Hội đồng tự đánh giá, chịu trách nhiệm chỉ đạo, giám sát toàn bộ quá trình, đảm bảo thu thập minh chứng đầy đủ, khách quan và hoàn thiện báo cáo tự đánh giá.

  3. Những khó khăn thường gặp khi quản lý hoạt động tự đánh giá ở trường tiểu học?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của CBQL và GV, thiếu kinh nghiệm, hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất, cũng như việc thu thập minh chứng chưa đầy đủ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tự đánh giá?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho CBQL và GV, hoàn thiện quy trình tự đánh giá, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đồng thời kiểm tra, giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện.

  5. Tại sao việc công bố báo cáo tự đánh giá lại quan trọng?
    Công bố báo cáo giúp minh bạch thông tin, tạo sự đồng thuận trong nhà trường và các bên liên quan, đồng thời làm cơ sở cho đánh giá ngoài và cải tiến chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Tự đánh giá là khâu then chốt trong quy trình kiểm định chất lượng giáo dục tiểu học, giúp nhà trường xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến.
  • Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của tự đánh giá ở mức cao nhưng còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
  • Thực trạng quản lý hoạt động tự đánh giá tại các trường tiểu học huyện Quảng Xương còn nhiều hạn chế về nguồn lực, kinh nghiệm và quy trình thực hiện.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện quy trình, tăng cường đầu tư và kiểm tra giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tự đánh giá.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2028.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.