Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giáo dục giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao dân trí và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, với điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, công tác kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) đặc biệt là hoạt động tự đánh giá (TĐG) trong các trường mầm non đang được quan tâm nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Theo số liệu từ Phòng Giáo dục huyện Tây Giang, toàn huyện có 7 trường mầm non với hơn 1.400 học sinh và 138 giáo viên trong năm học 2019-2020. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc quản lý hoạt động TĐG trong KĐCLGD tại các trường mầm non trên địa bàn huyện Tây Giang, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non phù hợp với đặc thù vùng miền và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2015-2016 đến năm học 2019-2020, với phạm vi khảo sát tại 7 trường mầm non trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý TĐG, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và cán bộ trường học nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm định, góp phần phát triển bền vững giáo dục mầm non tại vùng khó khăn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình kiểm định chất lượng giáo dục, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục vận hành hiệu quả, đạt mục tiêu đề ra. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng và bộ máy quản lý trong việc tổ chức, điều hành hoạt động TĐG.

  • Mô hình kiểm định chất lượng giáo dục: Theo Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT, KĐCLGD trường mầm non bao gồm quy trình TĐG, đánh giá ngoài và công nhận đạt chuẩn. TĐG là bước đầu tiên và quan trọng nhất, giúp nhà trường tự đánh giá mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng giáo dục.

  • Khái niệm chính:

    • Tự đánh giá (TĐG): Quá trình nhà trường tự xem xét, đối chiếu với tiêu chuẩn đánh giá để xác định mức độ đạt được các tiêu chí chất lượng.
    • Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD): Hoạt động đánh giá nhằm xác nhận mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục.
    • Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục: Bao gồm 5 tiêu chuẩn chính với 29 tiêu chí, như tổ chức quản lý, đội ngũ cán bộ, cơ sở vật chất, quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.
    • Hội đồng tự đánh giá: Tổ chức do hiệu trưởng thành lập, chịu trách nhiệm triển khai và quản lý hoạt động TĐG.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp tài liệu, hệ thống hóa các khái niệm, mô hình quản lý và KĐCLGD để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TĐG tại 7 trường mầm non huyện Tây Giang thông qua điều tra, quan sát, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên.

  • Phương pháp thống kê toán học: Tổng hợp, xử lý số liệu khảo sát bằng các công cụ thống kê để phân tích thực trạng và đánh giá mức độ hiệu quả của hoạt động TĐG.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu khảo sát toàn bộ 7 trường mầm non trên địa bàn huyện Tây Giang, với hơn 130 cán bộ, giáo viên, nhân viên tham gia, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2020, tập trung thu thập dữ liệu từ năm học 2015-2016 đến 2019-2020, nhằm đánh giá quá trình triển khai và quản lý hoạt động TĐG trong KĐCLGD.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về TĐG còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ, giáo viên tại các trường mầm non huyện Tây Giang nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò, quy trình TĐG trong KĐCLGD. Tuy nhiên, còn 35% chưa hiểu rõ hoặc thực hiện mang tính hình thức, đối phó.

  2. Tổ chức Hội đồng TĐG chưa đồng bộ: 100% trường đã thành lập Hội đồng TĐG theo quy định, nhưng chỉ có khoảng 70% Hội đồng hoạt động hiệu quả, với sự phân công nhiệm vụ rõ ràng và sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên.

  3. Kế hoạch TĐG chưa chi tiết và khả thi: Chỉ 60% trường xây dựng kế hoạch TĐG phù hợp với điều kiện thực tế, có phân công nhiệm vụ cụ thể và thời gian biểu rõ ràng. Các trường còn lại kế hoạch chung chung, thiếu cụ thể, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thực hiện.

  4. Tập huấn và bồi dưỡng năng lực chưa thường xuyên: Khoảng 55% cán bộ, giáo viên được tham gia các lớp tập huấn về TĐG trong KĐCLGD, còn lại chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến hạn chế trong việc thu thập, xử lý minh chứng và viết báo cáo TĐG.

  5. Thu thập, xử lý minh chứng còn nhiều khó khăn: Các trường gặp khó khăn trong việc thu thập minh chứng đầy đủ, chính xác và mã hóa theo quy định. Chỉ có khoảng 50% trường thực hiện tốt công tác này, ảnh hưởng đến tính khách quan và thuyết phục của báo cáo TĐG.

  6. Kiểm tra, giám sát hoạt động TĐG chưa thường xuyên: Việc kiểm tra, đánh giá tiến độ và chất lượng hoạt động TĐG được thực hiện định kỳ ở 65% trường, còn lại chủ yếu kiểm tra đột xuất hoặc không có hình thức kiểm tra rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn của huyện Tây Giang, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất còn hạn chế, đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về công tác TĐG. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục mầm non tại các vùng miền núi khác, kết quả này tương đồng với thực trạng nhận thức và năng lực quản lý còn nhiều bất cập.

Việc tổ chức Hội đồng TĐG chưa đồng bộ và kế hoạch TĐG thiếu chi tiết làm giảm hiệu quả triển khai, gây khó khăn trong việc thu thập minh chứng và viết báo cáo. Tập huấn chưa thường xuyên khiến cán bộ, giáo viên chưa nắm vững kỹ thuật TĐG, ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo và kết quả kiểm định. Kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ làm giảm tính kỷ luật và trách nhiệm trong thực hiện TĐG.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về TĐG, tỷ lệ trường có kế hoạch chi tiết, tỷ lệ cán bộ được tập huấn, và biểu đồ tròn về mức độ kiểm tra, giám sát hoạt động TĐG. Bảng tổng hợp các khó khăn trong thu thập minh chứng cũng giúp minh họa rõ nét thực trạng.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý trong nâng cao hiệu quả hoạt động TĐG, đồng thời chỉ ra các điểm cần cải thiện để đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên

    • Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về TĐG trong KĐCLGD định kỳ hàng năm.
    • Đối tượng: toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên các trường mầm non.
    • Mục tiêu: tăng tỷ lệ cán bộ hiểu đúng và thực hiện hiệu quả TĐG lên trên 90% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo.

  2. Xây dựng kế hoạch TĐG chi tiết, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế

    • Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng, có thời gian biểu và nguồn lực hỗ trợ.
    • Mục tiêu: 100% trường có kế hoạch TĐG chi tiết trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường mầm non, Phòng Giáo dục và Đào tạo giám sát.

  3. Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động TĐG

    • Thiết lập lịch kiểm tra định kỳ và đột xuất, đánh giá tiến độ và chất lượng thực hiện TĐG.
    • Mục tiêu: nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát lên 90% trường thực hiện đúng quy định trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

  4. Đẩy mạnh công tác thu thập, xử lý và phân tích minh chứng

    • Hướng dẫn kỹ thuật thu thập, mã hóa minh chứng theo quy định, hỗ trợ kỹ thuật và tài liệu hướng dẫn cho các trường.
    • Mục tiêu: 80% trường thực hiện thu thập minh chứng đầy đủ, chính xác trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Hội đồng TĐG các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo hỗ trợ.

  5. Bảo đảm các điều kiện vật chất, tài chính cho hoạt động TĐG

    • Đề xuất cấp kinh phí hỗ trợ cho công tác TĐG, trang bị máy tính, thiết bị lưu trữ minh chứng.
    • Mục tiêu: 100% trường có đủ điều kiện tối thiểu phục vụ TĐG trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp vận động nguồn lực.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp quản lý hoạt động TĐG hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý chất lượng giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức và giám sát hoạt động TĐG tại trường.

  2. Giáo viên và nhân viên trường mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, quy trình và kỹ thuật thực hiện TĐG, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả công việc.
    • Use case: Tham gia thu thập minh chứng, viết báo cáo TĐG.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện miền núi

    • Lợi ích: Áp dụng mô hình quản lý và biện pháp đề xuất để hỗ trợ các trường mầm non trong công tác KĐCLGD.
    • Use case: Tổ chức tập huấn, kiểm tra, giám sát hoạt động TĐG.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động TĐG trong KĐCLGD.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục là gì?
    Tự đánh giá là quá trình nhà trường tự xem xét, đối chiếu với các tiêu chuẩn chất lượng để xác định mức độ đạt được các tiêu chí, từ đó xây dựng kế hoạch cải tiến. Ví dụ, trường mầm non tự đánh giá cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và kết quả giáo dục để báo cáo với cơ quan quản lý.

  2. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong hoạt động tự đánh giá?
    Hiệu trưởng là chủ thể quản lý chính, thành lập Hội đồng TĐG và chỉ đạo toàn bộ quá trình tự đánh giá. Hội đồng TĐG gồm các cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên phối hợp thực hiện.

  3. Các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường mầm non gồm những gì?
    Có 5 tiêu chuẩn chính: tổ chức quản lý nhà trường, cán bộ quản lý - giáo viên - nhân viên và trẻ, cơ sở vật chất, quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.

  4. Làm thế nào để thu thập minh chứng cho báo cáo tự đánh giá?
    Minh chứng được thu thập từ hồ sơ lưu trữ, kết quả khảo sát, phỏng vấn, quan sát hoạt động giáo dục. Minh chứng phải rõ nguồn gốc, chính xác và được mã hóa theo quy định để minh họa cho các nhận định trong báo cáo.

  5. Tại sao công tác tập huấn về tự đánh giá lại quan trọng?
    Tập huấn giúp cán bộ, giáo viên nắm vững kiến thức, kỹ năng về quy trình, phương pháp thu thập minh chứng, viết báo cáo, đảm bảo tính khách quan và hiệu quả của hoạt động TĐG. Ví dụ, các trường có cán bộ được tập huấn thường có báo cáo TĐG chất lượng hơn.

Kết luận

  • Hoạt động tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục trường mầm non tại huyện Tây Giang đã được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức và quản lý.
  • Việc xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức tập huấn và kiểm tra giám sát là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động TĐG.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng kế hoạch khả thi, tăng cường kiểm tra và đảm bảo điều kiện vật chất.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý TĐG, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại vùng khó khăn.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai các giải pháp đồng bộ trong vòng 1-3 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ trường mầm non nên áp dụng các biện pháp quản lý được đề xuất để nâng cao chất lượng hoạt động tự đánh giá, từ đó góp phần phát triển giáo dục mầm non bền vững tại địa phương.