Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là một nội dung giáo dục trọng tâm trong chương trình giáo dục phổ thông mới, đặc biệt ở bậc tiểu học, nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với hơn 21.700 học sinh tiểu học và 39 trường, việc quản lý HĐTN đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý HĐTN của học sinh tại các trường tiểu học quận Hải Châu giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2022-2025. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh về vai trò của HĐTN, thực trạng tổ chức, quản lý mục tiêu, nội dung, loại hình hoạt động, điều kiện tổ chức và đánh giá kết quả. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện mà còn hỗ trợ thực hiện thành công mục tiêu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục trải nghiệm tiêu biểu như mô hình học tập trải nghiệm của David Kolb, nhấn mạnh quá trình học tập liên tục dựa trên kinh nghiệm thực tế, khả năng phản ánh và áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Lý thuyết này bao gồm sáu đặc trưng cơ bản: học tập tập trung vào quá trình, liên tục trên nền tảng kinh nghiệm, giải quyết xung đột thực tế, kết nối con người với môi trường, kiến tạo tri thức và chuyển hóa kiến thức xã hội - tự nhiên. Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng quan điểm quản lý giáo dục của các tác giả trong nước, trong đó quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều hành hệ thống giáo dục và các cơ sở giáo dục để đạt mục tiêu phát triển toàn diện học sinh. Các khái niệm chính bao gồm quản lý hoạt động trải nghiệm, mục tiêu hoạt động trải nghiệm, nội dung và loại hình tổ chức hoạt động trải nghiệm, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý như năng lực hiệu trưởng, đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 202 cán bộ quản lý và giáo viên, 150 phụ huynh học sinh tại các trường tiểu học quận Hải Châu, cùng các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến chương trình giáo dục phổ thông mới và quản lý giáo dục. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp các hoạt động trải nghiệm, điều tra bằng bảng hỏi với thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá nhận thức, thực trạng và mức độ hài lòng. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ quan trọng và thực hiện các yếu tố quản lý. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn quận, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2023, tập trung phân tích thực trạng giai đoạn 2019-2022 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu HĐTN: 79% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mục tiêu HĐTN là rất quan trọng, với điểm trung bình 3.99 trên thang 5. Mức độ thực hiện các mục tiêu quản lý đạt điểm trung bình từ 3.90 đến 3.99, cho thấy công tác xác định và truyền đạt mục tiêu được thực hiện tốt.

  2. Nguyên nhân học sinh tham gia HĐTN: 80% phụ huynh cho rằng học sinh tham gia để hiểu biết thêm về các vấn đề xã hội và trải nghiệm thực tiễn; 79% nhấn mạnh phát triển tư duy sáng tạo; 77% cho rằng củng cố kiến thức đã học là nguyên nhân chính.

  3. Thực trạng nội dung HĐTN: Nội dung giáo dục được đánh giá đảm bảo tính khoa học, chính xác với điểm trung bình 3.96; tính phù hợp với nhu cầu, sở thích học sinh đạt 3.91; việc thực hiện nội dung theo chương trình đạt 3.94; sự nghiêm túc và thống nhất trong toàn trường đạt 3.89.

  4. Điều kiện tổ chức và cơ sở vật chất: Cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ HĐTN còn hạn chế, ảnh hưởng đến đa dạng hình thức tổ chức hoạt động. Việc huy động nguồn lực từ gia đình và cộng đồng chưa đồng đều, đặc biệt ở những khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của HĐTN tương đối tích cực, phù hợp với định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Mức độ thực hiện các mục tiêu quản lý HĐTN đạt khá, phản ánh sự quan tâm và nỗ lực của nhà trường trong tổ chức hoạt động trải nghiệm. Tuy nhiên, một số hạn chế vẫn tồn tại như sự chưa đồng đều trong nhận thức của một bộ phận nhỏ cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như khó khăn về điều kiện vật chất và nguồn lực hỗ trợ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi triển khai HĐTN theo chương trình mới, đặc biệt là vấn đề phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn nhiều thách thức. Việc tổ chức đa dạng các loại hình hoạt động trải nghiệm như câu lạc bộ, sinh hoạt lớp, hoạt động theo chủ đề đã góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, tuy nhiên cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên để nâng cao hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ quan trọng và thực hiện các yếu tố quản lý mục tiêu, nội dung, cũng như biểu đồ tròn phân bố nguyên nhân học sinh tham gia HĐTN để minh họa rõ nét các kết quả khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động trải nghiệm, tập trung vào kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ chức và đánh giá hoạt động. Mục tiêu nâng cao điểm trung bình nhận thức lên trên 4.5 trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch và nội dung HĐTN: Khuyến khích các trường xây dựng khung chương trình HĐTN linh hoạt, phù hợp với đặc điểm địa phương và nhu cầu học sinh, tăng cường phối hợp với các tổ chức xã hội và cộng đồng. Thực hiện trong giai đoạn 2023-2025, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ HĐTN: Huy động nguồn lực xã hội hóa, phối hợp với phụ huynh và các tổ chức địa phương để bổ sung trang thiết bị, không gian tổ chức hoạt động trải nghiệm đa dạng. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất tối thiểu cho 100% trường tiểu học trong quận đến năm 2025.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và kiểm tra hiệu quả HĐTN: Thiết lập tiêu chí đánh giá rõ ràng, đa dạng hình thức kiểm tra (dự giờ, quan sát, khảo sát ý kiến) nhằm đảm bảo tính khách quan và kịp thời điều chỉnh hoạt động. Thực hiện thường xuyên hàng năm, do hiệu trưởng và tổ kiểm tra chất lượng giáo dục đảm nhiệm.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với Ban đại diện cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực, nâng cao nhận thức và trách nhiệm chung trong tổ chức HĐTN. Triển khai ngay từ năm học 2023-2024, do Ban giám hiệu và Ban đại diện cha mẹ học sinh chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm và phương pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong trường tiểu học, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt kiến thức về tổ chức, quản lý và đánh giá hoạt động trải nghiệm, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò phối hợp với nhà trường trong việc hỗ trợ và giám sát hoạt động trải nghiệm của con em, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động trải nghiệm, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là quá trình học tập qua thực tiễn, giúp học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng vào cuộc sống. Nó phát triển phẩm chất, năng lực và kỹ năng sống, góp phần giáo dục toàn diện.

  2. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm?
    Hiệu trưởng trường tiểu học là người chịu trách nhiệm chính, phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, đội ngũ giáo viên và các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để tổ chức và quản lý hiệu quả.

  3. Các loại hình hoạt động trải nghiệm phổ biến ở trường tiểu học là gì?
    Bao gồm sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề, hoạt động câu lạc bộ, tham quan dã ngoại, hội thi, sân khấu tương tác và các hoạt động tình nguyện cộng đồng.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm của học sinh?
    Đánh giá dựa trên tiêu chí phẩm chất và năng lực phát triển, kết hợp đánh giá của giáo viên, tự đánh giá của học sinh, đánh giá đồng đẳng và ý kiến phụ huynh, sử dụng các hình thức như quan sát, phiếu khảo sát và sản phẩm học tập.

  5. Những khó khăn thường gặp trong quản lý hoạt động trải nghiệm là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, nhận thức chưa đồng đều của giáo viên và phụ huynh, thiếu nguồn lực tài chính, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và các lực lượng xã hội.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm là yếu tố then chốt trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học quận Hải Châu đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất và nguồn lực.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên là nhân tố quyết định hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm.
  • Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng cần được tăng cường để huy động nguồn lực và nâng cao chất lượng hoạt động.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới nội dung và phương thức tổ chức, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm tại trường tiểu học quận Hải Châu – Đà Nẵng!