Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ngành giáo dục Việt Nam đứng trước nhiều thách thức trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt là ở bậc học mầm non – nền tảng quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Huyện Nhà Bè, Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số trên 70.000 người và mạng lưới các trường mầm non công lập phát triển, đang tập trung đổi mới công tác quản lí nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn trong các trường mầm non công lập. Theo báo cáo năm học 2018-2019, hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè còn nhiều hạn chế như việc lập kế hoạch, kiểm tra chất lượng chưa đạt yêu cầu, công tác bồi dưỡng chuyên môn và tự bồi dưỡng của tổ trưởng chuyên môn và giáo viên còn yếu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại 10 trường mầm non công lập trên địa bàn huyện Nhà Bè trong năm học 2018-2019, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn, phẩm chất năng lực tổ trưởng chuyên môn, nội dung và phương pháp hoạt động tổ chuyên môn, cũng như công tác kiểm tra, đánh giá và phối hợp trong quản lí. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục và mô hình quản lí chất lượng PDCA (Plan-Do-Check-Act) của W. Deming, nhấn mạnh quá trình quản lí liên tục, có kế hoạch và cải tiến không ngừng. Lý thuyết hệ thống được vận dụng để xem xét quản lí hoạt động tổ chuyên môn như một hệ thống gồm các thành phần: chủ thể quản lí (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn), khách thể quản lí (giáo viên, tổ chuyên môn), mục tiêu, phương pháp và điều kiện thực hiện.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở quản lí trực tiếp các hoạt động chuyên môn của giáo viên; quản lí hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lí nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn; tổ trưởng chuyên môn là người đứng đầu tổ, chịu trách nhiệm điều hành, phân công, bồi dưỡng và kiểm tra hoạt động của tổ. Ngoài ra, các chức năng quản lí gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra được áp dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát bằng phiếu hỏi với 130 đối tượng gồm 5 hiệu trưởng, 15 phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, 10 tổ trưởng chuyên môn và 100 giáo viên tại 10 trường mầm non công lập trên địa bàn huyện Nhà Bè.
  • Phân tích các sản phẩm hoạt động như sổ kế hoạch tổ chuyên môn, biên bản họp, kế hoạch năm học, báo cáo sơ kết, tổng kết.
  • Phỏng vấn sâu 20 cán bộ quản lí và giáo viên để thu thập ý kiến chi tiết về hoạt động tổ chuyên môn và quản lí.
  • Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0, sử dụng tỉ lệ %, điểm trung bình và độ lệch chuẩn để đánh giá các nội dung khảo sát.

Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2018-2019, phạm vi nghiên cứu giới hạn tại 10 trường mầm non công lập huyện Nhà Bè, Thành phố Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn: 85% cán bộ quản lí và giáo viên đánh giá tổ chuyên môn là bộ phận quan trọng trong quản lí và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Tuy nhiên, 30% cho rằng hoạt động tổ chuyên môn chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả chung.

  2. Phẩm chất và năng lực tổ trưởng chuyên môn: 70% tổ trưởng chuyên môn được đánh giá có phẩm chất đạo đức tốt và năng lực quản lí cơ bản, nhưng chỉ 55% tổ trưởng có năng lực bồi dưỡng chuyên môn và tổ chức hoạt động chuyên môn hiệu quả. Một số tổ trưởng chưa phát huy vai trò lãnh đạo, dẫn đến hoạt động tổ chuyên môn chưa đồng đều.

  3. Thực trạng nội dung và phương pháp hoạt động tổ chuyên môn: 60% giáo viên cho biết nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn còn mang tính hình thức, chưa tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và giải quyết khó khăn thực tiễn. Phương pháp tổ chức sinh hoạt chủ yếu là thảo luận truyền thống, thiếu đổi mới sáng tạo. Việc sử dụng phương tiện, tài liệu chuyên môn còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt.

  4. Công tác kiểm tra, đánh giá và phối hợp quản lí: 65% cán bộ quản lí và giáo viên cho rằng công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn chưa thường xuyên và chưa có hệ thống đánh giá khoa học. Sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong việc thực hiện kế hoạch chung.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè còn nhiều hạn chế, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về quản lí giáo dục mầm non. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực tổ trưởng chuyên môn chưa đồng đều, thiếu sự quan tâm đúng mức từ lãnh đạo nhà trường, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và tài liệu chuyên môn.

So với các nghiên cứu ở các địa phương khác, tỷ lệ tổ trưởng chuyên môn có năng lực quản lí hiệu quả tại Nhà Bè thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy cần có các biện pháp đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu hơn. Việc áp dụng mô hình PDCA trong quản lí chưa được thực hiện triệt để, dẫn đến thiếu sự cải tiến liên tục trong hoạt động tổ chuyên môn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các khía cạnh quản lí tổ chuyên môn, bảng so sánh năng lực tổ trưởng chuyên môn giữa các trường, và biểu đồ tròn phân bố mức độ hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá. Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lí, đổi mới phương pháp sinh hoạt tổ chuyên môn và tăng cường phối hợp trong nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng quản lí cho tổ trưởng chuyên môn trong vòng 6 tháng tới, nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, tổ chức sinh hoạt và bồi dưỡng giáo viên. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp sinh hoạt tổ chuyên môn: Khuyến khích áp dụng các phương pháp sinh hoạt sáng tạo, tập trung vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, đổi mới phương pháp dạy học phù hợp đặc điểm trẻ mầm non. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn chủ trì.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá hoạt động tổ chuyên môn khoa học, minh bạch và thực hiện kiểm tra định kỳ hàng quý. Phòng Giáo dục và Ban giám hiệu các trường chịu trách nhiệm triển khai và giám sát.

  4. Thắt chặt phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa tổ chuyên môn, ban giám hiệu và các phòng ban liên quan để đảm bảo sự đồng bộ trong quản lí và thực hiện kế hoạch giáo dục. Thời gian thực hiện ngay trong năm học hiện tại, do hiệu trưởng chỉ đạo.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu nâng tỷ lệ tổ trưởng chuyên môn có năng lực quản lí hiệu quả lên trên 80% trong vòng 2 năm, đồng thời cải thiện chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn và hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá lên mức trên 75%.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động tổ chuyên môn, từ đó áp dụng các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí tại đơn vị mình.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên mầm non: Nắm bắt các phương pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lí, góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận, huyện: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn phù hợp với đặc thù địa phương.

  4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành Quản lí giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong giáo dục mầm non, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lí hoạt động tổ chuyên môn lại quan trọng trong trường mầm non?
    Quản lí hoạt động tổ chuyên môn giúp đảm bảo các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ được thực hiện đồng bộ, nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển toàn diện cho trẻ. Ví dụ, tổ chuyên môn là nơi tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và kiểm tra đánh giá hiệu quả công tác giảng dạy.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí tổ chuyên môn?
    Bao gồm năng lực tổ trưởng chuyên môn, sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường, cơ sở vật chất, tài liệu chuyên môn, cũng như sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường. Các yếu tố chủ quan như nhận thức và thái độ của giáo viên cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát bằng phiếu hỏi, phân tích sản phẩm hoạt động, phỏng vấn sâu và xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS để đánh giá thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng quản lí, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và cập nhật kiến thức mới. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ, động viên từ lãnh đạo nhà trường và các cơ quan quản lí giáo dục.

  5. Các biện pháp đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn là gì?
    Bao gồm áp dụng phương pháp sinh hoạt sáng tạo, tập trung vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm trẻ, sử dụng hiệu quả tài liệu và phương tiện dạy học, tổ chức sinh hoạt chuyên đề, hội thảo chuyên môn.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè còn nhiều hạn chế về năng lực tổ trưởng, nội dung sinh hoạt và công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn được đánh giá cao nhưng chưa được triển khai hiệu quả đồng đều.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lí và giáo viên.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực tổ trưởng, đổi mới phương pháp sinh hoạt, tăng cường kiểm tra đánh giá và phối hợp trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn.
  • Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng mô hình quản lí chất lượng PDCA để cải tiến liên tục hoạt động tổ chuyên môn trong các trường mầm non.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lí giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.