Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, phát triển năng lực dạy học tích hợp (NL DHTH) cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, với quy mô mạng lưới giáo dục đa dạng và dân số học sinh chiếm khoảng 21,7% tổng dân số, đặt ra nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào quản lí hoạt động tổ chuyên môn (HĐTCM) theo hướng phát triển NL DHTH cho giáo viên các trường THCS trên địa bàn thành phố Nha Trang trong giai đoạn năm học 2020-2022. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực nghề nghiệp giáo viên và chất lượng giáo dục phổ thông. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lí tổ chuyên môn, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực dạy học tích hợp, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục và phát triển năng lực dạy học tích hợp. Theo Fayol, quản lí là quá trình gồm kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu đề ra. Peter F. Drucker nhấn mạnh quản lí là thực tiễn, dựa trên hành động và thành quả. Stephan Robbins định nghĩa quản lí là tiến trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các hành động nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực. Về dạy học tích hợp, quan điểm của Xavier Roegiers cho rằng giáo dục cần chuyển từ dạy kiến thức sang phát triển năng lực hành động cho học sinh, trong khi D’Hainaut phân loại tích hợp thành đơn môn, đa môn, liên môn và xuyên môn. Hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH được hiểu là quá trình bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên thông qua trao đổi, phân tích, thiết kế bài dạy tích hợp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lí hoạt động tổ chuyên môn
  • Năng lực dạy học tích hợp
  • Phương pháp dạy học tích hợp liên môn và nội môn
  • Kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát 200 cán bộ quản lí, giáo viên tại 5 trường THCS trên địa bàn thành phố Nha Trang trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022.
  • Phỏng vấn sâu các chuyên gia, cán bộ quản lí giáo dục và giáo viên có kinh nghiệm.
  • Nghiên cứu hồ sơ chuyên môn, kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn và các tài liệu liên quan.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng, nhận thức, năng lực và nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên. Cỡ mẫu 200 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các trường khảo sát. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 2 năm học, từ 2020 đến 2022, nhằm thu thập dữ liệu thực tiễn và đánh giá sự thay đổi theo thời gian.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực dạy học tích hợp của giáo viên còn hạn chế:

    • Khoảng 50% giáo viên có hiểu biết từ khá trở lên về dạy học tích hợp.
    • Chỉ có 70% giáo viên đạt mức khá trở lên về năng lực thiết kế bài dạy tích hợp và xây dựng môi trường dạy học tích hợp.
    • Các năng lực như xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp, kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh còn ở mức trung bình và chưa tốt (chiếm trên 40%).

  2. Nhu cầu bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp rất cao:

    • 90% giáo viên thể hiện nhu cầu cần hoặc rất cần thiết được đào tạo, bồi dưỡng về các nội dung dạy học tích hợp, đặc biệt là kiểm tra đánh giá và thiết kế bài dạy tích hợp.
    • Không có giáo viên nào cho rằng không cần thiết bồi dưỡng năng lực kiểm tra, đánh giá theo hướng tích hợp.

  3. Thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn còn nhiều bất cập:

    • Việc xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH được thực hiện tốt ở khâu lập kế hoạch chung (đạt điểm trung bình 5,0/5), nhưng các kế hoạch dạy học trải nghiệm, STEM/STEAM và chủ đề liên môn chỉ đạt mức trung bình (khoảng 3,7-3,9 điểm).
    • Công tác chỉ đạo, phân công nhiệm vụ và tổ chức bồi dưỡng giáo viên được đánh giá ở mức khá (4,1 điểm), tuy nhiên việc xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động tổ chuyên môn còn yếu (2,0 điểm).
    • Hoạt động tổ chuyên môn truyền thống vẫn chiếm ưu thế, chưa thực sự đổi mới theo hướng phát triển năng lực dạy học tích hợp.

  4. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về dạy học tích hợp còn chưa sâu sắc:

    • 56,6% giáo viên hiểu bản chất dạy học tích hợp là phát huy tinh thần học tập cá nhân và làm việc nhóm, sử dụng thiết bị dạy học hiện đại.
    • 69,9% giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của dạy học tích hợp trong phát huy năng lực sáng tạo học sinh.
    • Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng lạm dụng công nghệ số trong dạy học, dẫn đến việc thay thế đọc chép bằng chiếu chép, chưa thực sự phát huy hiệu quả dạy học tích hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực dạy học tích hợp của giáo viên THCS tại Nha Trang còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các kỹ năng thiết kế bài dạy liên môn và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy việc đổi mới phương pháp dạy học tích hợp đòi hỏi sự đầu tư bài bản về đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Nhu cầu bồi dưỡng cao phản ánh mong muốn của giáo viên được nâng cao năng lực để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Thực trạng quản lí tổ chuyên môn còn mang tính hình thức, chưa đồng bộ và thiếu các tiêu chí đánh giá rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động đổi mới. Việc xây dựng kế hoạch dạy học trải nghiệm, STEM/STEAM còn hạn chế do thiếu nguồn lực và kinh nghiệm. Nhận thức chưa sâu sắc về bản chất dạy học tích hợp dẫn đến việc áp dụng công nghệ số chưa hiệu quả, cần có sự hướng dẫn và kiểm soát chặt chẽ hơn từ phía nhà quản lí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ năng lực dạy học tích hợp của giáo viên, bảng so sánh điểm đánh giá các nội dung quản lí tổ chuyên môn và biểu đồ nhu cầu bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp. Các kết quả này làm rõ những điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội cải tiến trong quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, đào tạo nâng cao năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên:

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về thiết kế bài dạy tích hợp, kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.
    • Thời gian: Triển khai định kỳ hàng năm, ưu tiên trong năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Nha Trang phối hợp với các trường đại học, trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  2. Xây dựng và hoàn thiện tiêu chí đánh giá hoạt động tổ chuyên môn:

    • Phát triển bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, minh bạch về chất lượng hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH.
    • Thời gian: Hoàn thành trong 6 tháng đầu năm 2023.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS, Phòng GDĐT.

  3. Đổi mới phương pháp quản lí tổ chuyên môn theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả:

    • Áp dụng các công cụ quản lí hiện đại, tăng cường giám sát, đánh giá và phản hồi thường xuyên.
    • Khuyến khích tổ trưởng chuyên môn phát huy vai trò điều hành, tạo môi trường hợp tác, sáng tạo cho giáo viên.
    • Thời gian: Triển khai thí điểm trong năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin một cách hiệu quả trong dạy học và quản lí:

    • Đào tạo giáo viên sử dụng công nghệ số đúng mục đích, tránh lạm dụng.
    • Xây dựng hệ thống hỗ trợ trực tuyến cho hoạt động tổ chuyên môn và dạy học tích hợp.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GDĐT, các trường THCS.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp:

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lí tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học tích hợp, từ đó nâng cao hiệu quả quản lí giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên, cải tiến hoạt động tổ chuyên môn.

  2. Giáo viên trung học cơ sở:

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về dạy học tích hợp, nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy hiện đại.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp dạy học tích hợp trong thiết kế bài giảng và kiểm tra đánh giá.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên đào tạo giáo viên:

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lí tổ chuyên môn và phát triển năng lực dạy học tích hợp.
    • Use case: Phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu sâu về đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lí giáo dục và tổ chức bồi dưỡng giáo viên:

    • Lợi ích: Căn cứ để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng phù hợp với nhu cầu thực tế của giáo viên và nhà trường.
    • Use case: Thiết kế các khóa đào tạo, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH là gì?
    Quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển NL DHTH là quá trình tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động chuyên môn của tổ nhằm nâng cao năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên, giúp họ thiết kế bài giảng và kiểm tra đánh giá phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Tại sao năng lực dạy học tích hợp của giáo viên còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu các khóa đào tạo chuyên sâu, nhận thức chưa đầy đủ về phương pháp dạy học tích hợp, cũng như hạn chế về kinh nghiệm thực tiễn và nguồn lực hỗ trợ từ nhà trường.

  3. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lí tổ chuyên môn?
    Bao gồm xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, tăng cường bồi dưỡng năng lực quản lí cho tổ trưởng chuyên môn, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lí và tổ chức hoạt động chuyên môn, đồng thời tạo môi trường hợp tác, sáng tạo cho giáo viên.

  4. Làm thế nào để giáo viên nâng cao năng lực dạy học tích hợp?
    Giáo viên cần tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tự học, trao đổi kinh nghiệm trong tổ chuyên môn, áp dụng các phương pháp dạy học tích hợp trong thực tế giảng dạy và sử dụng hiệu quả công nghệ hỗ trợ.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lí và dạy học tích hợp là gì?
    Công nghệ thông tin giúp kết nối, chia sẻ tài liệu, hỗ trợ thiết kế bài giảng, tổ chức các hoạt động chuyên môn trực tuyến và quản lí hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn, đồng thời nâng cao tính tương tác và sáng tạo trong dạy học.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học tích hợp là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại thành phố Nha Trang.
  • Năng lực dạy học tích hợp của giáo viên còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong thiết kế bài dạy liên môn và kiểm tra đánh giá.
  • Nhu cầu bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp của giáo viên rất cao, phản ánh mong muốn đổi mới phương pháp dạy học.
  • Thực trạng quản lí tổ chuyên môn còn tồn tại nhiều bất cập, đặc biệt là thiếu tiêu chí đánh giá và đổi mới phương pháp quản lí.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giáo viên và hiệu quả quản lí tổ chuyên môn, góp phần thực hiện thành công đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, hoàn thiện tiêu chí đánh giá, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lí và dạy học, đồng thời giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện trong các năm học tiếp theo.

Call to action: Các nhà quản lí giáo dục và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện năng lực học sinh.