Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, việc nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục học sinh ở các trường trung học cơ sở (THCS) là nhiệm vụ trọng tâm. Huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa, với dân số khoảng 136.210 người và địa hình phức tạp, có nhiều thách thức trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) khoa học xã hội tại các trường THCS. Hoạt động TCM khoa học xã hội gồm các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân, Tiếng Anh, Mỹ thuật và Âm nhạc, đóng vai trò then chốt trong việc triển khai đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM khoa học xã hội ở các trường THCS huyện Ngọc Lặc trong giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn và hiệu quả giảng dạy. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và cán bộ quản lý trường học nâng cao năng lực quản lý, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình tổ chức hoạt động chuyên môn trong trường học. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý theo quá trình: Bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm soát nhằm đảm bảo hoạt động TCM diễn ra hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục.

  2. Mô hình phát triển năng lực dạy học của giáo viên: Tập trung vào việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn và đánh giá năng lực giáo viên trong tổ chuyên môn để nâng cao chất lượng giảng dạy.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn khoa học xã hội, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 20 cán bộ quản lý, chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện Ngọc Lặc và 170 giáo viên thuộc 7 trường THCS trên địa bàn. Dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2017-2021, chủ yếu từ tháng 12/2021 đến 02/2022.

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả (tính trung bình, phần trăm) để đánh giá thực trạng; phân tích nội dung các văn bản pháp luật, kế hoạch hoạt động TCM; phỏng vấn sâu và tổng hợp ý kiến chuyên gia để làm rõ các vấn đề quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm học 2017-2018 đến năm học 2020-2021, với thu thập và xử lý số liệu từ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hoạt động TCM khoa học xã hội: Khoảng 65% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá hoạt động sinh hoạt chuyên môn còn mang tính hình thức, chưa thực sự đi vào chiều sâu đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Chỉ khoảng 40% tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chi tiết và phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Quản lý hoạt động TCM: 70% Hiệu trưởng và Tổ trưởng TCM cho biết việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn còn nhiều khó khăn do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và giáo viên, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.

  3. Yếu tố tác động đến quản lý: Có khoảng 55% ý kiến cho rằng nhận thức và sự quan tâm của Hiệu trưởng và Tổ trưởng chuyên môn là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý. Ngoài ra, 60% giáo viên phản ánh chế độ chính sách chưa thực sự khích lệ động viên đội ngũ giáo viên tham gia tích cực vào hoạt động TCM.

  4. Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý: Qua khảo sát, các biện pháp như xây dựng kế hoạch hoạt động chi tiết, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, cải thiện cơ sở vật chất và nâng cao năng lực quản lý của Hiệu trưởng được đánh giá có mức độ cần thiết trên 80% và khả thi trên 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động TCM khoa học xã hội tại các trường THCS huyện Ngọc Lặc còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn có chiều sâu và quản lý hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong chỉ đạo, hạn chế về nguồn lực và nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của TCM trong đổi mới giáo dục.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với nhận định rằng vai trò của Hiệu trưởng và Tổ trưởng TCM là then chốt trong việc nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn. Việc áp dụng các mô hình quản lý hiện đại và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ quản lý và giáo viên là cần thiết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ hiệu quả hoạt động TCM và biểu đồ tròn phân bố ý kiến về các yếu tố tác động. Bảng tổng hợp mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý cũng giúp minh họa rõ nét ưu tiên giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch hoạt động TCM khoa học xã hội chi tiết và khả thi: Hiệu trưởng phối hợp với Tổ trưởng TCM tổ chức xây dựng kế hoạch hàng năm và học kỳ, phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thời gian thực hiện: ngay từ đầu năm học.

  2. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các lớp tập huấn, sinh hoạt chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và kỹ năng quản lý. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với nhà trường, thực hiện định kỳ hàng năm.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ hoạt động TCM: Đầu tư phòng họp chuyên môn, trang thiết bị công nghệ thông tin, thiết bị dạy học trực quan nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sinh hoạt chuyên môn hiệu quả. Thời gian: kế hoạch đầu tư trong 2 năm tới.

  4. Nâng cao năng lực quản lý của Hiệu trưởng và Tổ trưởng TCM: Tổ chức đào tạo kỹ năng lãnh đạo, quản lý chuyên môn, kỹ năng mềm nhằm tăng cường vai trò chỉ đạo, điều hành hoạt động TCM. Chủ thể: Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT, triển khai trong vòng 1 năm.

  5. Xây dựng chính sách khen thưởng, động viên phù hợp: Ban hành các quy chế thi đua, khen thưởng kịp thời, công bằng nhằm khích lệ giáo viên tích cực tham gia hoạt động chuyên môn và nghiên cứu khoa học. Thời gian: áp dụng ngay trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động tổ chuyên môn khoa học xã hội, từ đó nâng cao hiệu quả chỉ đạo và điều hành tại các trường THCS.

  2. Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng các trường THCS: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động TCM khoa học xã hội hiệu quả.

  3. Tổ trưởng và giáo viên các tổ chuyên môn khoa học xã hội: Hỗ trợ nâng cao nhận thức, kỹ năng tổ chức sinh hoạt chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn khoa học xã hội là gì?
    Quản lý hoạt động TCM khoa học xã hội là quá trình tác động có chủ đích của Hiệu trưởng và Tổ trưởng TCM nhằm tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra các hoạt động chuyên môn của giáo viên trong tổ để nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động TCM?
    Yếu tố chủ yếu gồm nhận thức và sự quan tâm của Hiệu trưởng, năng lực của Tổ trưởng TCM, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, cũng như chính sách động viên, khen thưởng giáo viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn trong TCM?
    Cần xây dựng kế hoạch sinh hoạt chi tiết, tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên và tạo môi trường học tập tích cực cho giáo viên.

  4. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động TCM là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ, kiểm tra, giám sát và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động TCM, đồng thời phối hợp chặt chẽ với Tổ trưởng TCM để nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đánh giá là cần thiết và khả thi nhất?
    Xây dựng kế hoạch hoạt động chi tiết, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao năng lực quản lý và xây dựng chính sách khen thưởng phù hợp được đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi.

Kết luận

  • Hoạt động tổ chuyên môn khoa học xã hội ở các trường THCS huyện Ngọc Lặc còn nhiều hạn chế về quản lý và tổ chức sinh hoạt chuyên môn.
  • Nhận thức và năng lực của Hiệu trưởng, Tổ trưởng TCM là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý hoạt động TCM.
  • Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và chính sách động viên giáo viên ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động TCM.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục và trường học triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong bối cảnh đổi mới.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng chính sách khen thưởng phù hợp.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và Hiệu trưởng các trường THCS cần chủ động áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tổ chuyên môn khoa học xã hội, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.