Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, giáo dục đại học (GDĐH) đang trải qua nhiều thay đổi căn bản nhằm đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời và phát triển năng lực người học. Tại Việt Nam, việc chuyển đổi từ hệ thống đào tạo niên chế sang hệ thống tín chỉ (HTTC) đã mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt trong hoạt động kiểm tra – đánh giá (KTĐG) trong dạy học. Theo ước tính, nhiều trường đại học trong nước vẫn còn áp dụng hình thức KTĐG mang tính truyền thống, chưa thực sự phát huy vai trò của KTĐG quá trình trong HTTC, dẫn đến hiệu quả đào tạo chưa cao.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động KTĐG trong dạy học trình độ đại học theo HTTC tại Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, với phạm vi khảo sát trên sinh viên cử nhân chính quy khóa QH-2013-S và QH-2014-S. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý KTĐG, đảm bảo tính khách quan, công bằng và phát huy vai trò của KTĐG quá trình, từ đó thúc đẩy sự phát triển năng lực người học theo chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết kiểm tra – đánh giá trong dạy học theo hệ thống tín chỉ.

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu tổ chức. Quản lý hoạt động KTĐG là một phần quan trọng trong quản lý nhà trường, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động KTĐG diễn ra hiệu quả, minh bạch và công bằng.

  2. Lý thuyết kiểm tra – đánh giá trong dạy học theo HTTC: KTĐG trong dạy học theo HTTC là hoạt động kiểm tra – đánh giá quá trình nhằm giám sát các hình thức tổ chức dạy học, đảm bảo KTĐG vì sự tiến bộ của người học và như một công cụ để học. KTĐG trong HTTC chú trọng đánh giá năng lực người học, sử dụng các phương pháp KTĐG thực (authentic assessment) thay vì chỉ tập trung vào KTĐG truyền thống. Các khái niệm chính bao gồm: KTĐG quá trình, KTĐG tổng kết, KTĐG thực, năng lực người học, và các nguyên tắc đảm bảo tính khách quan, công bằng trong KTĐG.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp đa dạng nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát thực trạng hoạt động KTĐG và quản lý KTĐG tại Trường Đại học Giáo dục, với mẫu gồm sinh viên cử nhân chính quy khóa QH-2013-S và QH-2014-S, giảng viên và cán bộ quản lý.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý số liệu khảo sát, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn sâu các chuyên gia và quan sát thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò KTĐG quá trình còn hạn chế: Khoảng 65% giảng viên và 58% sinh viên nhận thức đúng về vai trò của KTĐG quá trình trong dạy học theo HTTC, cho thấy cần nâng cao nhận thức để phát huy hiệu quả KTĐG.

  2. Việc xác định mục đích KTĐG chưa rõ ràng: Chỉ khoảng 60% giảng viên xác định mục đích KTĐG phù hợp với đặc trưng của HTTC, còn lại vẫn mang tính hình thức hoặc thiên về KTĐG tổng kết.

  3. Sử dụng các hình thức KTĐG chưa đa dạng: Khoảng 70% các bài kiểm tra vẫn chủ yếu là hình thức kiểm tra viết truyền thống, ít áp dụng các phương pháp KTĐG thực như đánh giá dự án, thuyết trình hay tự đánh giá.

  4. Quản lý hoạt động KTĐG còn nhiều bất cập: Kế hoạch KTĐG tổng thể chưa được xây dựng bài bản, chỉ khoảng 55% các khoa có kế hoạch rõ ràng; công tác lãnh đạo, kiểm tra, thanh tra KTĐG chưa được thực hiện thường xuyên và chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn cụ thể về KTĐG trong dạy học theo HTTC, cũng như thiếu các chương trình tập huấn nâng cao năng lực cho giảng viên về KTĐG quá trình. So sánh với mô hình quản lý KTĐG tại các trường đại học Mỹ và Anh, nơi KTĐG quá trình được coi trọng và tổ chức bài bản, Trường Đại học Giáo dục còn nhiều điểm cần cải thiện. Việc thiếu đa dạng hình thức KTĐG làm giảm hiệu quả đánh giá năng lực người học, đồng thời ảnh hưởng đến việc điều chỉnh phương pháp dạy và học. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ nhận thức về vai trò KTĐG quá trình, biểu đồ phân bố các hình thức KTĐG được sử dụng và bảng tổng hợp kế hoạch KTĐG của các khoa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và ban hành văn bản quy định, hướng dẫn chi tiết về KTĐG trong dạy học theo HTTC: Văn bản cần làm rõ vai trò, mục đích, hình thức và quy trình KTĐG quá trình, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Đào tạo và phòng Thanh tra – Pháp chế.

  2. Tổ chức tập huấn nâng cao nhận thức và kỹ năng KTĐG quá trình cho giảng viên và cán bộ quản lý: Tập trung vào phương pháp KTĐG thực, kỹ thuật xây dựng đề thi, sử dụng kết quả KTĐG để điều chỉnh dạy học. Thời gian: hàng năm, bắt đầu từ năm học tiếp theo; Chủ thể: Trung tâm Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.

  3. Xây dựng ngân hàng câu hỏi và bộ công cụ KTĐG đa dạng, phù hợp với từng học phần và hình thức tổ chức dạy học: Đặc biệt chú trọng các công cụ KTĐG quá trình nhằm phục vụ hiệu quả cho các hình thức dạy học khác nhau. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Các khoa phối hợp với phòng Khảo thí.

  4. Lập kế hoạch KTĐG tổng thể cho từng học kỳ và năm học, bao gồm cả KTĐG quá trình và KTĐG tổng kết: Kế hoạch cần được giám sát chặt chẽ, đảm bảo thực hiện đúng tiến độ và mục tiêu. Thời gian: hàng học kỳ; Chủ thể: Ban Giám hiệu, các khoa và phòng Đào tạo.

  5. Thành lập bộ phận khảo thí chuyên trách và phòng Thanh tra – Pháp chế để tăng cường công tác lãnh đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động KTĐG: Nâng cao trách nhiệm và tính chuyên nghiệp trong tổ chức KTĐG, đảm bảo tính công bằng và minh bạch. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Giúp hiểu rõ các vấn đề quản lý KTĐG trong HTTC, từ đó xây dựng chính sách và quy trình quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên đại học: Nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức KTĐG quá trình, áp dụng các phương pháp KTĐG thực để phát triển năng lực người học hiệu quả.

  3. Sinh viên ngành Quản lý giáo dục và Sư phạm: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý hoạt động KTĐG, giúp sinh viên chuẩn bị tốt cho công tác quản lý giáo dục trong tương lai.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu sâu hơn về quản lý KTĐG trong bối cảnh chuyển đổi sang HTTC, đồng thời phát triển các mô hình quản lý mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao KTĐG quá trình lại quan trọng trong hệ thống tín chỉ?
    KTĐG quá trình giúp giám sát liên tục quá trình học tập, cung cấp phản hồi kịp thời để người học và giảng viên điều chỉnh phương pháp dạy và học, từ đó phát triển năng lực người học hiệu quả hơn so với chỉ đánh giá kết quả cuối kỳ.

  2. Các hình thức KTĐG thực là gì và tại sao nên áp dụng?
    KTĐG thực bao gồm đánh giá trình diễn, câu hỏi mở, hồ sơ học tập, tự đánh giá… giúp đánh giá toàn diện năng lực người học, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, phù hợp với mục tiêu đào tạo theo HTTC.

  3. Làm thế nào để xây dựng ngân hàng câu hỏi KTĐG hiệu quả?
    Ngân hàng câu hỏi cần được xây dựng theo quy trình nghiêm ngặt, đảm bảo nội dung phù hợp với mục tiêu học phần, có độ phân biệt cao, công bằng và đa dạng về hình thức, đồng thời được cập nhật thường xuyên dựa trên phản hồi và kết quả thử nghiệm.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong hoạt động KTĐG là gì?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm xây dựng chính sách, kế hoạch, giám sát và đánh giá hoạt động KTĐG, đảm bảo tính công bằng, minh bạch và hiệu quả, đồng thời tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giảng viên.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của giảng viên về KTĐG quá trình?
    Thông qua các chương trình tập huấn chuyên sâu, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, cung cấp tài liệu hướng dẫn và tạo môi trường hỗ trợ để giảng viên áp dụng các phương pháp KTĐG quá trình một cách hiệu quả trong dạy học.

Kết luận

  • Hoạt động kiểm tra – đánh giá trong dạy học theo hệ thống tín chỉ tại Trường Đại học Giáo dục còn nhiều hạn chế về nhận thức, hình thức và quản lý, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.
  • KTĐG quá trình đóng vai trò then chốt trong việc phát triển năng lực người học, cần được tổ chức bài bản và đa dạng hơn.
  • Quản lý hoạt động KTĐG cần được hoàn thiện qua việc xây dựng văn bản quy định, kế hoạch tổng thể, ngân hàng câu hỏi và bộ công cụ KTĐG phù hợp.
  • Tăng cường tập huấn, nâng cao năng lực cho giảng viên và cán bộ quản lý là yếu tố quyết định thành công của công tác KTĐG trong HTTC.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, giám sát thực hiện và đánh giá hiệu quả nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo theo HTTC tại nhà trường.

Hành động ngay hôm nay để cải tiến quản lý KTĐG, góp phần xây dựng môi trường giáo dục đại học hiện đại, năng động và hiệu quả!