Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc kiểm tra, đánh giá (KT, ĐG) kết quả học tập của học sinh (HS) tiểu học theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) đang trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tại huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định, với quy mô 6 trường tiểu học khảo sát, tổng số 176 cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) tham gia nghiên cứu, hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL còn nhiều khó khăn và hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS theo định hướng PTNL, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2021-2022.

Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động KT, ĐG tại các trường tiểu học, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp với quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), đặc biệt là Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT và Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện hiệu quả quản lý, nâng cao nhận thức của CBQL, GV và phụ huynh về KT, ĐG theo định hướng PTNL, từ đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện về năng lực và phẩm chất của HS tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá kết quả học tập theo định hướng PTNL. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS: Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động KT, ĐG diễn ra hiệu quả, đúng quy định và phát huy vai trò trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động có chủ đích của CBQL đến GV, HS nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

  2. Lý thuyết đánh giá theo định hướng PTNL: Đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn chú trọng năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn. Đánh giá theo năng lực hướng tới việc xác định mức độ tiến bộ của HS so với chính bản thân các em, không chỉ so sánh giữa các HS.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực (khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng, thái độ để hoàn thành nhiệm vụ), phát triển năng lực (quá trình tăng cường và hoàn thiện năng lực qua học tập và trải nghiệm), kiểm tra (cung cấp dữ liệu cho đánh giá), đánh giá (quy trình phân tích và nhận định kết quả học tập), quản lý hoạt động KT, ĐG (tác động có hệ thống của CBQL đến hoạt động KT, ĐG).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp các văn bản pháp luật, chỉ thị, quyết định của Bộ GD&ĐT, tài liệu hướng dẫn của Sở GD&ĐT Bình Định và Phòng GD&ĐT Hoài Ân, cùng các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về KT, ĐG theo định hướng PTNL.

  • Phương pháp thực tiễn:

    • Điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu từ 176 CBQL, GV tại 6 trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Ân bằng phiếu hỏi.
    • Phỏng vấn sâu: Lấy ý kiến của CBQL, GV, HS và phụ huynh để hiểu rõ hơn về thực trạng và khó khăn trong quản lý KT, ĐG.
    • Tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu các kinh nghiệm quản lý KT, ĐG tại các trường tiểu học trong huyện.
    • Nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Phân tích hồ sơ GV, bài kiểm tra, sổ theo dõi chất lượng giáo dục của HS.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm, sử dụng bảng biểu và biểu đồ để minh họa kết quả.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2021 đến tháng 3/2022, với cỡ mẫu 176 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về KT, ĐG theo định hướng PTNL: Khoảng 78% CBQL và 65% GV nhận thức đúng về vai trò và mục tiêu của KT, ĐG theo định hướng PTNL. Tuy nhiên, vẫn còn 22% CBQL và 35% GV chưa nắm vững hoặc hiểu chưa đầy đủ các quy định mới, gây khó khăn trong triển khai thực hiện.

  2. Thực trạng lập kế hoạch KT, ĐG: 70% trường đã xây dựng kế hoạch KT, ĐG theo định hướng PTNL, nhưng chỉ có khoảng 55% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và đúng tiến độ. Một số trường gặp khó khăn do thiếu nguồn lực và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn.

  3. Phương pháp và hình thức KT, ĐG: 60% GV áp dụng đa dạng các phương pháp KT, ĐG như kiểm tra miệng, viết, thực hành và đánh giá thường xuyên bằng nhận xét. Tuy nhiên, 40% GV vẫn chủ yếu sử dụng kiểm tra viết truyền thống, chưa thực sự đổi mới theo hướng phát triển năng lực.

  4. Hoạt động chỉ đạo và giám sát: CBQL chỉ đạo và giám sát hoạt động KT, ĐG ở mức trung bình, với 65% trường có kế hoạch kiểm tra, giám sát định kỳ. Việc kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và chưa sâu sát, dẫn đến một số GV chưa thực hiện nghiêm túc quy trình KT, ĐG.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù các trường tiểu học huyện Hoài Ân đã có những bước tiến trong việc quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nguyên nhân chủ yếu là do sự thay đổi liên tục của các văn bản quy định, hạn chế về năng lực chuyên môn của CBQL và GV, cũng như điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ nhận thức và áp dụng KT, ĐG theo định hướng PTNL tại Hoài Ân tương đối thấp hơn so với các địa phương phát triển hơn, phản ánh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp dạy học, đánh giá. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý KT, ĐG còn hạn chế, trong khi đây là yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch kết quả đánh giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ CBQL, GV nhận thức đúng về KT, ĐG theo định hướng PTNL, biểu đồ tiến độ thực hiện kế hoạch KT, ĐG, và bảng so sánh các phương pháp KT, ĐG được sử dụng tại các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho CBQL, GV: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về KT, ĐG theo định hướng PTNL, tập trung vào kỹ thuật xây dựng kế hoạch, biên soạn đề kiểm tra và đánh giá năng lực HS. Mục tiêu đạt 90% CBQL, GV nắm vững quy định và phương pháp mới trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với Sở GD&ĐT Bình Định.

  2. Đổi mới lập kế hoạch KT, ĐG: Xây dựng kế hoạch KT, ĐG chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế từng trường, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ với kế hoạch dạy học. Thời gian hoàn thành kế hoạch mới trước năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường tiểu học.

  3. Chỉ đạo thực hiện đồng bộ đổi mới KT, ĐG: Tăng cường chỉ đạo GV áp dụng đa dạng phương pháp KT, ĐG, đặc biệt là đánh giá thường xuyên bằng nhận xét và kiểm tra thực hành. Đảm bảo 80% GV áp dụng phương pháp đổi mới trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: CBQL trường và tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động KT, ĐG: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát định kỳ, sâu sát, kịp thời phát hiện và xử lý các sai sót trong hoạt động KT, ĐG. Mục tiêu 100% trường có kế hoạch kiểm tra, giám sát hàng quý. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Phòng GD&ĐT.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý KT, ĐG: Xây dựng phần mềm quản lý kết quả KT, ĐG, hỗ trợ CBQL theo dõi tiến độ và kết quả đánh giá HS, đồng thời tạo điều kiện cho GV và phụ huynh truy cập thông tin. Thời gian triển khai trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL, từ đó chỉ đạo hiệu quả các hoạt động giáo dục tại trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và phương pháp đổi mới trong KT, ĐG, giúp GV áp dụng linh hoạt, phù hợp với yêu cầu phát triển năng lực HS.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý KT, ĐG theo định hướng PTNL tại địa phương, hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn về đổi mới giáo dục.

  4. Phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và giám sát hoạt động KT, ĐG, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn tỉnh.

Câu hỏi thường gặp

  1. KT, ĐG theo định hướng phát triển năng lực khác gì so với đánh giá truyền thống?
    KT, ĐG theo định hướng PTNL tập trung đánh giá khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn, thay vì chỉ kiểm tra việc ghi nhớ kiến thức. Ví dụ, HS không chỉ trả lời câu hỏi mà còn phải giải quyết vấn đề thực tế, thể hiện năng lực sáng tạo và tự học.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của CBQL, GV; thiếu nguồn lực vật chất và tài chính; áp lực từ tâm lý coi trọng điểm số; và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin. Điều này ảnh hưởng đến việc triển khai đồng bộ và hiệu quả các hoạt động KT, ĐG.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý KT, ĐG cho CBQL?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quy trình, kỹ thuật KT, ĐG theo định hướng PTNL; đồng thời xây dựng hệ thống hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường. Việc áp dụng công nghệ thông tin cũng giúp CBQL theo dõi và điều chỉnh kịp thời.

  4. Phương pháp KT, ĐG nào phù hợp nhất với định hướng PTNL?
    Phương pháp đa dạng như kiểm tra miệng, kiểm tra viết, kiểm tra thực hành và đánh giá thường xuyên bằng nhận xét được khuyến khích. Đặc biệt, đánh giá qua các tình huống thực tế giúp HS phát triển năng lực toàn diện hơn.

  5. Vai trò của phụ huynh trong quản lý KT, ĐG theo định hướng PTNL là gì?
    Phụ huynh cần phối hợp với nhà trường trong việc theo dõi, đánh giá kết quả học tập của HS, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ HS phát triển năng lực tại gia đình. Sự hợp tác này góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS theo định hướng PTNL tại các trường tiểu học huyện Hoài Ân còn nhiều hạn chế, đặc biệt về nhận thức, phương pháp và giám sát thực hiện.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm nâng cao năng lực CBQL, đổi mới lập kế hoạch, chỉ đạo thực hiện đồng bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Việc triển khai các biện pháp này dự kiến sẽ nâng cao chất lượng KT, ĐG, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho HS tiểu học trên địa bàn.
  • Các kết quả nghiên cứu và đề xuất có thể làm cơ sở cho các chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục tiểu học tại địa phương trong giai đoạn tiếp theo.
  • Khuyến khích các trường, CBQL, GV và phụ huynh tích cực phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong đổi mới KT, ĐG theo định hướng PTNL.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp KT, ĐG, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả để đảm bảo thực hiện đúng tiến độ và mục tiêu đề ra.