Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục mầm non tại Việt Nam, việc phát triển kỹ năng tự phục vụ cho trẻ được xem là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm hình thành nhân cách và chuẩn bị cho trẻ bước vào bậc học tiếp theo. Theo Thông tư số 51/2020/TT-BGDĐT, mục tiêu giáo dục mầm non là phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng sống cho trẻ, trong đó kỹ năng tự phục vụ đóng vai trò then chốt. Tại Quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh, các trường mầm non ngoài công lập đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ, đặc biệt là trong khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ tại 10 trường mầm non tư thục trên địa bàn Quận Tân Phú trong năm học 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng này. Nghiên cứu tập trung vào bốn chức năng quản lý chính: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ, góp phần nâng cao năng lực tự lập và phát triển toàn diện cho trẻ mầm non, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc cải tiến phương pháp giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý chức năng và lý thuyết giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non. Lý thuyết quản lý chức năng được tiếp cận qua bốn chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá, giúp phân tích và đánh giá hiệu quả công tác quản lý tại các trường mầm non. Lý thuyết giáo dục kỹ năng tự phục vụ tập trung vào việc hình thành và phát triển các kỹ năng cơ bản như tự ăn, tự mặc, vệ sinh cá nhân, qua đó giúp trẻ phát triển tính tự lập và trách nhiệm.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý: quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý đến đối tượng nhằm đạt mục tiêu đề ra.
  • Hoạt động giáo dục: các hoạt động có kế hoạch nhằm phát triển nhân cách và kỹ năng cho trẻ.
  • Kỹ năng tự phục vụ: khả năng cá nhân thực hiện các hành động phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân mà không cần sự giúp đỡ.
  • Hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ: quá trình tổ chức các hoạt động nhằm hình thành và phát triển kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 150 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường mầm non tư thục Quận Tân Phú, cùng với phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập thông tin chi tiết. Ngoài ra, tác giả còn nghiên cứu hồ sơ chuyên môn, kế hoạch giáo dục, và các sản phẩm hoạt động liên quan.

Phân tích dữ liệu định lượng được thực hiện bằng phần mềm SPSS với các chỉ số thống kê như điểm trung bình, độ lệch chuẩn, kiểm định T-Test và ANOVA nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Dữ liệu định tính được phân tích bằng phương pháp so sánh, đối chiếu và tổng hợp nhằm làm rõ các kết quả định lượng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2021 đến 2022, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục kỹ năng tự phục vụ: Khoảng 70% các trường đã xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ, tuy nhiên chỉ có khoảng 45% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Sự khác biệt về mức độ lập kế hoạch giữa các trường được xác định qua phân tích ANOVA với mức ý nghĩa p < 0.05.

  2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ: 60% giáo viên thực hiện các hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ theo kế hoạch, nhưng chỉ 40% trong số đó áp dụng phương pháp đa dạng và phù hợp với từng độ tuổi trẻ. Việc tổ chức hoạt động còn hạn chế do thiếu cơ sở vật chất và sự hỗ trợ từ phụ huynh.

  3. Chỉ đạo và kiểm tra đánh giá: Chỉ có khoảng 50% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và có hệ thống đối với hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ. Việc kiểm tra chủ yếu dựa trên quan sát và ghi chép, chưa áp dụng đầy đủ các thang đo chuẩn như thang Dave hay Bloom.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ: Yếu tố chủ quan như năng lực và nhận thức của giáo viên chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 65%, trong khi yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, sự phối hợp với gia đình và cộng đồng chiếm khoảng 55%. Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ tại các trường mầm non tư thục Quận Tân Phú đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Việc lập kế hoạch chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận dẫn đến việc tổ chức thực hiện chưa đạt hiệu quả cao. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, như nghiên cứu của Đặng Dương Thúy Diễm (2019) và UNESCO (1998), cho thấy vai trò của lãnh đạo nhà trường và sự tham gia của gia đình là yếu tố quyết định thành công của hoạt động giáo dục kỹ năng sống.

Việc kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức và chưa áp dụng các thang đo chuẩn khiến cho việc đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ chưa chính xác và toàn diện. Điều này cũng phù hợp với nhận định của Visser (2005) về những khó khăn trong quản lý giáo dục kỹ năng sống tại các trường học. Ngoài ra, hạn chế về cơ sở vật chất và sự hỗ trợ từ cộng đồng cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các chức năng quản lý tại từng trường, bảng phân tích ANOVA so sánh mức độ thực hiện giữa các trường, và biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ: Đề nghị các trường mầm non tư thục Quận Tân Phú xây dựng kế hoạch chi tiết, có sự phối hợp chặt chẽ giữa ban giám hiệu, giáo viên và các bộ phận liên quan. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  2. Đa dạng hóa phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp thực hành trải nghiệm, trò chơi, giải quyết tình huống phù hợp với từng độ tuổi trẻ nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Thời gian: triển khai trong các buổi sinh hoạt hàng ngày. Chủ thể: giáo viên trực tiếp giảng dạy.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và giáo dục kỹ năng tự phục vụ, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá. Thời gian: trong vòng 6 tháng đầu năm học. Chủ thể: phòng giáo dục, ban giám hiệu.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cộng đồng: Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả, tổ chức các buổi họp phụ huynh, truyền thông về tầm quan trọng của kỹ năng tự phục vụ để phụ huynh đồng hành cùng nhà trường. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm.

  5. Cải tiến hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ: Áp dụng thang đo chuẩn như thang Dave, kết hợp quan sát, phỏng vấn và phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ để đánh giá toàn diện. Thời gian: áp dụng từ đầu năm học mới. Chủ thể: tổ chuyên môn, giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, đặc biệt trong việc lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ hơn về nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng tự phục vụ phù hợp với từng độ tuổi, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

  4. Phụ huynh và cộng đồng: Giúp nhận thức rõ vai trò phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ, từ đó tạo môi trường giáo dục toàn diện và bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng tự phục vụ lại quan trọng đối với trẻ mầm non?
    Kỹ năng tự phục vụ giúp trẻ phát triển tính tự lập, tự tin và trách nhiệm với bản thân, là nền tảng quan trọng để trẻ hòa nhập và thích nghi với môi trường học tập và xã hội. Ví dụ, trẻ biết tự ăn, tự mặc quần áo sẽ giảm sự phụ thuộc vào người lớn.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ?
    Bao gồm năng lực và nhận thức của giáo viên, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như chính sách quản lý của địa phương. Nghiên cứu cho thấy yếu tố chủ quan chiếm khoảng 65% ảnh hưởng.

  3. Phương pháp nào hiệu quả nhất để giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ?
    Phương pháp thực hành trải nghiệm kết hợp với trò chơi và giải quyết tình huống được đánh giá cao vì kích thích sự hứng thú và phát triển kỹ năng thực tế cho trẻ.

  4. Làm thế nào để đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ một cách chính xác?
    Sử dụng thang đo chuẩn như thang Dave kết hợp quan sát thường xuyên, phỏng vấn và phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ giúp đánh giá toàn diện và khách quan.

  5. Nhà trường và gia đình cần phối hợp như thế nào để nâng cao kỹ năng tự phục vụ cho trẻ?
    Cần xây dựng cơ chế phối hợp thông tin, tổ chức các buổi họp phụ huynh, truyền thông về tầm quan trọng của kỹ năng tự phục vụ và khuyến khích phụ huynh tạo điều kiện cho trẻ thực hành tại nhà.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ tại các trường mầm non tư thục Quận Tân Phú đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế trong lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực giáo viên và khách quan như cơ sở vật chất, sự phối hợp với gia đình ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng quản lý bao gồm tăng cường lập kế hoạch, đa dạng hóa phương pháp giáo dục, nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, phối hợp chặt chẽ với gia đình và cải tiến hệ thống kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022 tại 10 trường mầm non tư thục Quận Tân Phú, cung cấp cơ sở thực tiễn cho việc cải tiến công tác quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và phụ huynh cùng phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ mầm non.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp trong luận văn này để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non tại địa phương bạn!