Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013, giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học. Thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, với sự phát triển kinh tế nhanh chóng và những biến động xã hội đi kèm, đặt ra nhiều thách thức cho công tác GDĐĐ trong nhà trường. Trường THCS Trần Hưng Đạo, nằm tại phường Vĩnh Trường – một địa bàn có chỉ số phát triển văn hóa và kinh tế thấp nhất thành phố, là nơi nghiên cứu điển hình cho việc quản lý hoạt động GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động GDĐĐ cho học sinh tại trường THCS Trần Hưng Đạo trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung vào các đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh và các lực lượng xã hội tại địa phương, nhằm đánh giá nhận thức, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục đạo đức cũng như sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý GDĐĐ theo hướng xã hội hóa, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, phát huy vai trò của nhà trường, gia đình và cộng đồng trong giáo dục đạo đức cho học sinh THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, giáo dục đạo đức và xã hội hóa giáo dục.

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả, đạt mục tiêu đề ra. Quản lý nhà trường là tổ chức và điều hành các nguồn lực để thúc đẩy hoạt động dạy và học tiến tới mục tiêu giáo dục.

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức: GDĐĐ là quá trình biến các chuẩn mực đạo đức xã hội thành niềm tin, thói quen và hành vi đạo đức của cá nhân. Nội dung GDĐĐ bao gồm giáo dục tri thức, tình cảm và lý tưởng đạo đức, nhằm hình thành phẩm chất và năng lực đạo đức cho học sinh.

  • Tiếp cận xã hội hóa giáo dục: Xã hội hóa giáo dục là quá trình huy động sự tham gia rộng rãi của toàn xã hội vào sự nghiệp giáo dục, xây dựng cộng đồng trách nhiệm, đa dạng hóa hình thức và nguồn lực giáo dục. Trong quản lý GDĐĐ, xã hội hóa nhấn mạnh vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các lực lượng xã hội nhằm tạo môi trường giáo dục toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục đạo đức, mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh THCS, nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức, vai trò của gia đình, nhà trường và cộng đồng trong xã hội hóa giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ khảo sát thực trạng tại trường THCS Trần Hưng Đạo trong 3 năm học 2016-2019. Đối tượng khảo sát gồm 40 cán bộ quản lý, giáo viên, 120 học sinh, 60 phụ huynh và các lực lượng xã hội tại phường Vĩnh Trường. Ngoài ra, phỏng vấn sâu với lãnh đạo địa phương và cán bộ quản lý nhà trường được thực hiện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, trung bình cộng để đánh giá nhận thức, thực trạng nội dung, hình thức và quản lý GDĐĐ. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ nhằm minh họa các mức độ thực hiện và đánh giá.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu diễn ra trong 3 năm học liên tiếp (2016-2019), xử lý và phân tích dữ liệu trong năm 2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và thực tiễn, giúp phản ánh chính xác thực trạng quản lý GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa tại trường THCS Trần Hưng Đạo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu giáo dục đạo đức còn hạn chế: Kết quả khảo sát cho thấy 55% phụ huynh và giáo viên đánh giá giáo dục lối sống, trí tuệ và ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh là rất quan trọng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40-45% quan tâm đến giáo dục thẩm mỹ và nghề nghiệp, chưa đáp ứng đầy đủ mục tiêu giáo dục toàn diện theo chương trình phổ thông mới.

  2. Nội dung giáo dục đạo đức được triển khai chưa đồng đều: 50% giáo viên cho biết giáo dục tri thức đạo đức như trung thực, trách nhiệm, bao dung được thực hiện thường xuyên. Trong khi đó, các chuẩn mực đạo đức liên quan đến quan hệ với mọi người và công việc chỉ được thực hiện ở mức thỉnh thoảng hoặc thường xuyên với tỷ lệ khoảng 22%.

  3. Hình thức và phương pháp giáo dục đa dạng nhưng chưa đồng bộ: Nhà trường tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt tập thể, lao động công ích nhằm giáo dục đạo đức. Tuy nhiên, việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng xã hội còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.

  4. Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức theo tiếp cận xã hội hóa còn nhiều bất cập: Ban giám hiệu và giáo viên có năng lực quản lý và sư phạm tốt nhưng chưa phát huy hết vai trò trong việc huy động và phối hợp các lực lượng xã hội. Sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng chưa thực sự tích cực, dẫn đến việc kiểm tra, đánh giá kết quả GDĐĐ chưa toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương, nơi có thu nhập chủ yếu từ nghề biển bấp bênh, ảnh hưởng đến sự quan tâm của gia đình đối với giáo dục con em. Đặc điểm tâm lý học sinh THCS trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ về tự ý thức cũng tạo ra thách thức trong việc giáo dục đạo đức.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng, đồng thời đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục để phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh. Kết quả nghiên cứu tại trường THCS Trần Hưng Đạo phản ánh đúng xu hướng chung nhưng cũng chỉ ra những điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ quan trọng các mục tiêu GDĐĐ, bảng phân tích mức độ thực hiện các nội dung giáo dục đạo đức theo ý kiến giáo viên, và sơ đồ thể hiện mức độ phối hợp giữa các lực lượng xã hội trong quản lý GDĐĐ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về tầm quan trọng và phương pháp quản lý hoạt động GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa, nhằm nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng đầu năm học, do Ban giám hiệu phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức.

  2. Đổi mới nội dung và phương thức giáo dục đạo đức theo hướng bám sát mục tiêu phẩm chất và năng lực của chương trình giáo dục phổ thông mới, tăng cường hoạt động trải nghiệm, dự án học tập và phương pháp nêu gương. Thời gian triển khai: từ năm học tiếp theo, do tổ chuyên môn và giáo viên chủ nhiệm thực hiện.

  3. Hoàn thiện các biện pháp quản lý hoạt động GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa, bao gồm xây dựng kế hoạch cụ thể, cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng, đồng thời tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục. Thời gian: trong năm học hiện tại, do Ban giám hiệu chủ trì.

  4. Phối hợp với các lực lượng xã hội phát triển môi trường sư phạm thân thiện, huy động nguồn lực vật chất và tinh thần hỗ trợ hoạt động GDĐĐ, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển toàn diện. Thời gian: liên tục trong các năm học, do nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội thực hiện.

  5. Tổ chức các hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức cho phụ huynh và cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia tích cực vào công tác GDĐĐ cho học sinh. Thời gian: định kỳ hàng năm, do nhà trường và Ban đại diện cha mẹ học sinh phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa, xây dựng kế hoạch và cơ chế phối hợp hiệu quả.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Cung cấp kiến thức về nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức phù hợp với đặc điểm học sinh và chương trình giáo dục mới.

  3. Phụ huynh học sinh và cộng đồng địa phương: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc phối hợp với nhà trường để giáo dục đạo đức cho con em, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý giáo dục đạo đức theo tiếp cận xã hội hóa, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý giáo dục đạo đức theo tiếp cận xã hội hóa là gì?
    Là quá trình tổ chức, điều hành hoạt động GDĐĐ dựa trên sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng xã hội nhằm phát huy tối đa nguồn lực và tạo môi trường giáo dục toàn diện cho học sinh.

  2. Tại sao cần đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức?
    Vì học sinh THCS đang trong giai đoạn phát triển tâm sinh lý phức tạp, đồng thời chương trình giáo dục phổ thông mới yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện, nên cần đổi mới để phù hợp với thực tiễn và nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Vai trò của phụ huynh trong giáo dục đạo đức cho học sinh như thế nào?
    Phụ huynh là đối tác quan trọng, góp phần hình thành môi trường giáo dục tại gia đình, phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục, giám sát và hỗ trợ học sinh phát triển phẩm chất đạo đức.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức?
    Thông qua việc xây dựng các tiêu chí đánh giá cụ thể, thu thập thông tin từ giáo viên, học sinh, phụ huynh và cộng đồng, đồng thời theo dõi sự thay đổi hành vi và thái độ của học sinh trong học tập và sinh hoạt.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao chất lượng GDĐĐ?
    Bao gồm bồi dưỡng kiến thức cho cán bộ và giáo viên, đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, hoàn thiện cơ chế phối hợp xã hội hóa, phát triển môi trường sư phạm thân thiện và tổ chức truyền thông cho cộng đồng.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS Trần Hưng Đạo theo tiếp cận xã hội hóa trong giai đoạn 2016-2019.
  • Nhận thức về mục tiêu và nội dung giáo dục đạo đức còn chưa đồng bộ, phương pháp và hình thức giáo dục cần đổi mới để phù hợp với đặc điểm học sinh và yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Quản lý hoạt động GDĐĐ theo tiếp cận xã hội hóa chưa phát huy hết vai trò của các lực lượng xã hội, đặc biệt là sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm tổ chức bồi dưỡng, đổi mới nội dung và phương pháp, hoàn thiện cơ chế phối hợp và tăng cường truyền thông nhằm thực hiện thành công các giải pháp đề xuất.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý giáo dục, giáo viên, phụ huynh và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý giáo dục đạo đức, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các trường THCS.