I. Tổng Quan Về Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm Tiểu Học
Dạy học lấy học sinh làm trung tâm là một cách tiếp cận dạy học đã có từ lâu trên thế giới và được thực hiện hơn một thập kỷ ở Việt Nam (Nguyễn Tuấn Vĩnh, Tạ Thị Kim Nhung và Lê Thị Nhung, 2018). Chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung tâm sang lấy học sinh làm trung tâm là vấn đề then chốt của đổi mới giáo dục. Cách tiếp cận này phù hợp với xu hướng phát triển chung của giáo dục toàn cầu, tạo ra những con người năng động, sáng tạo, tích cực. Giáo dục Việt Nam muốn đổi mới thì không thể không bước cùng xu hướng của thế giới. Cùng với quá trình mở cửa và hội nhập kinh tế – văn hóa, giáo dục Việt Nam đã có những thay đổi nhất định. Cao trào là từ đầu thập niên 2000, làn sóng những quan điểm giáo dục mới đã du nhập vào Việt Nam một cách mạnh mẽ, gỡ bỏ những quan điểm giáo dục lạc hậu, ứng dụng những phương pháp tâm lý sư phạm tiến bộ, mới mẻ, hướng đến sự phát triển, quyền tự do và lựa chọn của học sinh là trọng tâm của quá trình dạy học.
1.1. Lịch Sử Phát Triển Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Từ đầu thập niên 2000, làn sóng những quan điểm giáo dục mới đã du nhập vào Việt Nam một cách mạnh mẽ, gỡ bỏ những quan điểm giáo dục lạc hậu, ứng dụng những phương pháp tâm lý sư phạm tiến bộ, mới mẻ, hướng đến sự phát triển, quyền tự do và lựa chọn của học sinh là trọng tâm của quá trình dạy học. Có thể kể đến một số phương pháp dạy học hiện đại đã được triển khai thực hiện tại các trường học ở Việt Nam như: phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ, phương pháp dạy học theo tình huống, phương pháp dạy học theo dự án. Những phương pháp dạy học này đều phát huy cao nhất tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học, rèn cho người học phương pháp tự học và đều có bản chất là định hướng vào người học, lấy người học làm trung tâm của hoạt động dạy học.
1.2. Mục Tiêu Của Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm Tiểu Học
Khi học sinh đóng vai trò trung tâm trong quá trình dạy và học thì quá trình này là quá trình hoạt động tri thức sáng tạo. Người thầy là người hướng dẫn và luôn luôn đi đầu trong mọi hoạt động sáng tạo của cả quá trình học tập. Học sinh là nhân vật trung tâm và giáo viên là nhân vật quyết định chất lượng. Nếu như trước đây giáo dục thường chú trọng tới các mục tiêu thi cử, bằng cấp, điểm số, học càng nhiều kiến thức càng tốt thì ngày nay mục tiêu dạy học là cần hướng tới trau dồi kĩ năng học suốt đời, sự năng động, hứng thú học tập, khả năng nhìn ra và giải quyết vấn đề, khả năng tìm kiếm, xử lí và trình bày thông tin, khả năng suy luận và dự đoán, khả năng tự học mới là những kĩ năng mấu chốt cho thế kỉ 21 (Phan Thị Thu Hiền, 2013).
II. Thách Thức Quản Lý Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Khi dạy học chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung tâm sang dạy học lấy học sinh làm trung tâm thì quản lý hoạt động dạy học cũng cần có sự thay đổi. Tuy nhiên, dù đã được phát động và thực hiện từ lâu (Nguyễn Tuấn Vĩnh et al., 2018), dù vấn đề không mới, nhưng thực tế tại Việt Nam thì việc vận dụng quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm và công tác quản lý hoạt động dạy học lấy học sinh làm trung tâm vẫn chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Những trở ngại trong suốt quá trình vận dụng quan điểm dạy học này tại Việt Nam có thể xuất phát từ quan niệm truyền thống về dạy học từ ngàn xưa; từ năng lực, trình độ của giáo viên; từ phía phụ huynh và nhất là từ năng lực của các nhà quản lý giáo dục, do còn nóng vội, chưa uyển chuyển, linh động khi vận dụng lí luận vào thực tiễn.
2.1. Rào Cản Từ Quan Điểm Dạy Học Truyền Thống
Quan niệm truyền thống về dạy học từ ngàn xưa vẫn còn ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy của giáo viên, phụ huynh và cả học sinh. Việc thay đổi tư duy này đòi hỏi một quá trình lâu dài và cần có sự kiên trì, quyết tâm từ tất cả các bên liên quan. Giáo viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để áp dụng các phương pháp dạy học tích cực một cách hiệu quả. Phụ huynh cần hiểu rõ về lợi ích của dạy học lấy học sinh làm trung tâm và tạo điều kiện cho con em mình phát triển toàn diện.
2.2. Năng Lực Và Trình Độ Của Giáo Viên Tiểu Học Hiện Nay
Năng lực và trình độ của giáo viên là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả của việc dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên cần được đào tạo bài bản về các phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng quản lý lớp học và khả năng đánh giá học sinh một cách khách quan. Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần có tinh thần tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn và đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục.
2.3. Sự Tham Gia Của Phụ Huynh Trong Dạy Học Tiểu Học
Sự tham gia của phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và khuyến khích học sinh học tập. Phụ huynh cần tạo môi trường học tập thuận lợi tại nhà, thường xuyên trao đổi với giáo viên về tình hình học tập của con em mình và tham gia các hoạt động của trường lớp. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện về kiến thức, kỹ năng và phẩm chất.
III. Phương Pháp Quản Lý Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Để quản lý hoạt động dạy học theo quan điểm lấy học sinh làm trung tâm hiệu quả, cần có sự thay đổi trong cách tiếp cận và phương pháp quản lý. Thay vì tập trung vào việc kiểm soát và chỉ đạo, nhà quản lý cần tạo điều kiện và hỗ trợ giáo viên phát huy tính sáng tạo và chủ động trong công việc. Đồng thời, cần xây dựng môi trường học tập thân thiện, cởi mở, khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động học tập.
3.1. Xây Dựng Kế Hoạch Dạy Học Phát Triển Năng Lực Học Sinh
Kế hoạch dạy học cần được xây dựng dựa trên mục tiêu phát triển năng lực của học sinh, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và trình độ của từng đối tượng học sinh. Kế hoạch cần cụ thể hóa các hoạt động học tập, phương pháp đánh giá và nguồn lực cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra. Giáo viên cần chủ động tham gia vào quá trình xây dựng kế hoạch và có quyền điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp với thực tế lớp học.
3.2. Quản Lý Đổi Mới Phương Pháp Dạy Học Ở Tiểu Học
Nhà quản lý cần tạo điều kiện cho giáo viên tiếp cận và áp dụng các phương pháp dạy học đổi mới, khuyến khích giáo viên chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau. Đồng thời, cần tổ chức các buổi tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn để nâng cao năng lực cho giáo viên. Việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp dạy học mới cần được thực hiện một cách khách quan và khoa học.
3.3. Quản Lý Hoạt Động Kiểm Tra Đánh Giá Học Sinh Tiểu Học
Hoạt động kiểm tra đánh giá cần được thực hiện thường xuyên, liên tục và đa dạng về hình thức. Mục tiêu của kiểm tra đánh giá không chỉ là đánh giá kiến thức mà còn là đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh. Kết quả kiểm tra đánh giá cần được sử dụng để điều chỉnh phương pháp dạy học và hỗ trợ học sinh phát triển toàn diện.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Mô Hình Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Việc ứng dụng thực tiễn mô hình dạy học lấy học sinh làm trung tâm đòi hỏi sự linh hoạt và sáng tạo từ phía giáo viên. Giáo viên cần biết cách lựa chọn và điều chỉnh các phương pháp dạy học phù hợp với từng bài học và từng đối tượng học sinh. Đồng thời, cần tạo ra môi trường học tập thân thiện, cởi mở, khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động học tập.
4.1. Xây Dựng Môi Trường Học Tập Thân Thiện Ở Tiểu Học
Môi trường học tập thân thiện là yếu tố quan trọng để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Giáo viên cần tạo ra không khí lớp học vui vẻ, cởi mở, khuyến khích học sinh chia sẻ ý kiến và hợp tác với nhau. Đồng thời, cần tôn trọng sự khác biệt của từng học sinh và tạo điều kiện cho học sinh phát triển theo khả năng của mình.
4.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Dạy Học Tiểu Học
Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học giúp tăng tính trực quan, sinh động và hấp dẫn cho bài học. Giáo viên có thể sử dụng các phần mềm, ứng dụng và thiết bị công nghệ để tạo ra các bài giảng tương tác, trò chơi học tập và các hoạt động thực hành thú vị. Tuy nhiên, cần sử dụng công nghệ một cách hợp lý và tránh lạm dụng để đảm bảo hiệu quả dạy học.
4.3. Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Sáng Tạo Trong Dạy Học
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tế, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo. Giáo viên có thể tổ chức các hoạt động tham quan, dã ngoại, thực hành thí nghiệm và các dự án học tập để tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm và khám phá thế giới xung quanh.
V. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Việc đánh giá hiệu quả quản lý dạy học lấy học sinh làm trung tâm cần được thực hiện một cách toàn diện và khách quan. Cần đánh giá cả về kết quả học tập của học sinh, sự hài lòng của giáo viên và phụ huynh, cũng như sự phát triển của nhà trường. Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở để điều chỉnh và cải thiện công tác quản lý, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
5.1. Đổi Mới Kiểm Tra Đánh Giá Học Sinh Tiểu Học
Cần đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực, chú trọng đánh giá quá trình và kết quả học tập của học sinh. Sử dụng đa dạng các hình thức đánh giá như: đánh giá thường xuyên, đánh giá định kỳ, đánh giá dự án, đánh giá sản phẩm. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, cụ thể và phù hợp với mục tiêu dạy học.
5.2. Vai Trò Của Giáo Viên Trong Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, hỗ trợ và tạo điều kiện cho học sinh học tập. Giáo viên cần có kiến thức chuyên môn vững vàng, kỹ năng sư phạm tốt và tinh thần trách nhiệm cao. Đồng thời, cần không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục.
5.3. Sự Tham Gia Của Phụ Huynh Trong Hoạt Động Dạy Học
Phụ huynh cần tham gia tích cực vào các hoạt động của trường lớp, phối hợp với giáo viên để hỗ trợ con em mình học tập. Tạo môi trường học tập thuận lợi tại nhà, thường xuyên trao đổi với giáo viên về tình hình học tập của con em mình và tham gia các hoạt động của trường lớp.
VI. Kết Luận Và Tương Lai Của Dạy Học Lấy Học Sinh Làm Trung Tâm
Dạy học lấy học sinh làm trung tâm là xu hướng tất yếu của giáo dục hiện đại. Việc áp dụng thành công mô hình này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ra những công dân năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của xã hội. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao, cần có sự đồng bộ trong các yếu tố như: chương trình, phương pháp, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất.
6.1. Quản Lý Hoạt Động Giáo Dục Tiểu Học
Quản lý hoạt động giáo dục tiểu học cần được thực hiện một cách khoa học, hiệu quả và minh bạch. Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, đảm bảo các hoạt động dạy và học được thực hiện theo đúng quy trình và đạt được mục tiêu đề ra. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá để kịp thời phát hiện và khắc phục những hạn chế.
6.2. Chương Trình Giáo Dục Phổ Thông 2018 Môn Tiểu Học
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn tiểu học chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. Nội dung chương trình được thiết kế theo hướng tích hợp, liên môn, gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Phương pháp dạy học được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh.
6.3. Tiêu Chuẩn Giáo Viên Tiểu Học
Giáo viên tiểu học cần đáp ứng các tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực và trình độ chuyên môn. Có kiến thức chuyên môn vững vàng, kỹ năng sư phạm tốt và tinh thần trách nhiệm cao. Không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục.
