## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục. Thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, với 16 trường THCS và tổng số 6.659 học sinh năm học 2019-2020, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới. Tổng số cán bộ, giáo viên cấp THCS là 386 người, trong đó 100% đạt chuẩn trình độ đào tạo và gần 78% có trình độ trên chuẩn. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn còn nhiều hạn chế như sự chưa đồng đều về trình độ chuyên môn, nhận thức chưa đầy đủ về đổi mới phương pháp giảng dạy, và sự phân bổ chưa hợp lý đội ngũ giáo viên theo bộ môn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Móng Cái theo chương trình giáo dục phổ thông mới, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 16 trường THCS trong giai đoạn 2017-2020, với đối tượng khảo sát gồm 30 cán bộ quản lý và 160 giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng trường THCS nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông mới, đồng thời góp phần phát triển đội ngũ giáo viên chuyên môn vững mạnh.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Các mô hình quản lý tập trung vào chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động chuyên môn của giáo viên. Khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của người quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đề ra. Các khái niệm chính bao gồm:

- **Quản lý hoạt động chuyên môn**: Tác động của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo, điều phối các hoạt động chuyên môn của giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
- **Tổ chuyên môn**: Đơn vị cơ sở trong nhà trường, tập hợp giáo viên cùng chuyên môn, chịu sự quản lý và chỉ đạo của hiệu trưởng.
- **Hoạt động chuyên môn**: Bao gồm các hoạt động dạy học, bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu bài học, kiểm tra đánh giá học sinh.
- **Chương trình giáo dục phổ thông mới**: Chương trình đổi mới với mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học và quản lý chuyên môn.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ 16 trường THCS tại thành phố Móng Cái, với cỡ mẫu gồm 30 cán bộ quản lý và 160 giáo viên, tổng cộng 190 người tham gia khảo sát. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu với hiệu trưởng và tổ trưởng tổ chuyên môn, quan sát thực tế các hoạt động chuyên môn. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, tính điểm trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động chuyên môn.

Thời gian nghiên cứu thực trạng kéo dài trong 3 năm học liên tiếp (2017-2020), với đề xuất giải pháp và kế hoạch thực hiện đến năm 2025.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Nhận thức về tầm quan trọng hoạt động chuyên môn**: 92% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động chuyên môn có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng dạy và học, với điểm trung bình nhận thức đạt 2,93 trên thang 4. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 8% chưa nhận thức đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.

2. **Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động chuyên môn**: Hoạt động chuẩn bị giờ lên lớp được thực hiện thường xuyên nhất với 30% giáo viên thực hiện đều đặn, điểm trung bình 3,0. Hoạt động dạy học và học tập của học sinh được thực hiện khá thường xuyên với điểm trung bình lần lượt là 2,6 và 2,5. Hoạt động bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên còn hạn chế, điểm trung bình chỉ đạt 2,0.

3. **Hình thức tổ chức hoạt động chuyên môn**: Các hình thức phổ biến gồm sinh hoạt chuyên môn theo tổ, dự giờ rút kinh nghiệm, thao giảng và tham quan học tập kinh nghiệm. Tuy nhiên, việc tổ chức các hoạt động này chưa đồng đều giữa các trường, một số trường thiếu phòng họp chuyên môn và trang thiết bị hỗ trợ.

4. **Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động chuyên môn**: Nhận thức và năng lực của hiệu trưởng, giáo viên, cùng với cơ sở vật chất và sự chỉ đạo của cấp trên là những yếu tố chủ chốt. Cơ sở vật chất hiện đại như lớp học thông minh, thiết bị dạy học công nghệ thông tin được đầu tư nhưng chưa đồng bộ ở tất cả các trường.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động chuyên môn tại các trường THCS thành phố Móng Cái đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong nhận thức về vai trò của hoạt động chuyên môn và việc tổ chức các hoạt động chuẩn bị giảng dạy. Tuy nhiên, việc bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên còn chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến sự chênh lệch về trình độ và hiệu quả giảng dạy giữa các giáo viên.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý hoạt động chuyên môn cần được tăng cường hơn nữa về mặt tổ chức, đặc biệt là đổi mới phương pháp sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, ứng dụng công nghệ thông tin và phát huy tính chủ động sáng tạo của giáo viên. Việc đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại cần được đồng bộ và có kế hoạch dài hạn để hỗ trợ hiệu quả công tác quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các hoạt động chuyên môn, bảng so sánh điểm trung bình nhận thức và thực hiện giữa các nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ nét các mặt mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động chuyên môn.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên**  
   - Triển khai các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về chương trình giáo dục phổ thông mới và phương pháp dạy học đổi mới.  
   - Mục tiêu: 90% giáo viên và cán bộ quản lý được bồi dưỡng trong vòng 2 năm tới.  
   - Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

2. **Xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động chuyên môn bài bản, khoa học**  
   - Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho tổ chuyên môn và giáo viên.  
   - Mục tiêu: 100% trường THCS có kế hoạch quản lý hoạt động chuyên môn được phê duyệt và thực hiện đầy đủ.  
   - Thời gian: Áp dụng ngay từ năm học tiếp theo.

3. **Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn**  
   - Áp dụng các hình thức kiểm tra dựa trên kết quả học tập của học sinh và phân tích bài giảng, dự giờ rút kinh nghiệm.  
   - Mục tiêu: Nâng cao chất lượng đánh giá, giảm thiểu hình thức, tăng tính xây dựng.  
   - Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

4. **Tạo môi trường và điều kiện thuận lợi để phát huy năng lực chuyên môn**  
   - Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại, phòng họp chuyên môn, thiết bị CNTT.  
   - Khuyến khích giao lưu, học hỏi kinh nghiệm giữa các trường và tổ chuyên môn.  
   - Mục tiêu: 80% trường có phòng chuyên môn và thiết bị hỗ trợ đầy đủ trong 3 năm tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS**  
   - Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn hiệu quả, nâng cao năng lực lãnh đạo và chỉ đạo chuyên môn.  
   - Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý chuyên môn phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

2. **Giáo viên THCS**  
   - Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong hoạt động chuyên môn, nâng cao nhận thức và kỹ năng đổi mới phương pháp dạy học.  
   - Use case: Tham gia các hoạt động bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn hiệu quả.

3. **Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương**  
   - Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong quản lý hoạt động chuyên môn.  
   - Use case: Tổ chức các chương trình tập huấn, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục.

4. **Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục**  
   - Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích về quản lý hoạt động chuyên môn.  
   - Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý hoạt động chuyên môn là gì?**  
   Quản lý hoạt động chuyên môn là quá trình hiệu trưởng chỉ đạo, tổ chức, kiểm tra các hoạt động giảng dạy, bồi dưỡng và sinh hoạt chuyên môn của giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

2. **Tại sao quản lý hoạt động chuyên môn lại quan trọng?**  
   Vì nó quyết định trực tiếp đến chất lượng dạy học và phát triển năng lực giáo viên, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho học sinh.

3. **Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động chuyên môn?**  
   Bao gồm năng lực và nhận thức của hiệu trưởng, trình độ chuyên môn của giáo viên, cơ sở vật chất, sự chỉ đạo của cấp trên và đặc điểm học sinh.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn?**  
   Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch quản lý khoa học, đổi mới kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.

5. **Hoạt động chuyên môn gồm những nội dung gì?**  
   Bao gồm xây dựng chương trình, chuẩn bị giờ lên lớp, dạy học, học tập của học sinh, hoạt động ngoại khóa, bồi dưỡng giáo viên và sinh hoạt chuyên môn.

## Kết luận

- Quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường THCS thành phố Móng Cái đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.  
- Nhận thức và năng lực của hiệu trưởng, giáo viên là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.  
- Cơ sở vật chất và sự chỉ đạo của cấp trên đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn.  
- Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch, đổi mới kiểm tra đánh giá và cải thiện điều kiện làm việc.  
- Nghiên cứu mở ra hướng đi thực tiễn cho các nhà quản lý giáo dục trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông mới.

**Hành động tiếp theo:** Các trường THCS cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời Phòng Giáo dục và Đào tạo cần hỗ trợ, giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện để đảm bảo mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông mới được thực hiện thành công.