Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013, nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của học sinh. Huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, với 23 trường tiểu học và hơn 12.000 học sinh, đang đối mặt với thách thức nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chuyên môn (TCM) nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Theo số liệu năm học 2019-2020, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn đạt 100%, tuy nhiên chất lượng hoạt động TCM và công tác quản lý còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học và giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TCM tại các trường tiểu học huyện Núi Thành trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động TCM, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục tiểu học địa phương. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào 23 trường tiểu học trên địa bàn huyện, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý TCM, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, phù hợp với định hướng phát triển giáo dục của tỉnh Quảng Nam và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có kế hoạch, có hệ thống của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục, tập trung vào quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ.

  • Lý thuyết quản lý nhà trường: Quản lý nhà trường là sự tác động có tổ chức, có định hướng của Hiệu trưởng đến các hoạt động giáo dục, nhân sự, cơ sở vật chất nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

  • Khái niệm tổ chuyên môn (TCM): TCM là bộ phận cấu thành trong cơ cấu tổ chức trường tiểu học, chịu trách nhiệm thực thi nhiệm vụ chuyên môn, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động dạy học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Nghiên cứu cũng vận dụng mô hình chu trình quản lý gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm phân tích và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động TCM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 23 trường tiểu học huyện Núi Thành, với tổng số 226 đối tượng khảo sát gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu khảo sát ý kiến, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên, nghiên cứu các văn bản, báo cáo tổng kết năm học và các tài liệu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng dựa trên thang điểm đánh giá mức độ quan trọng và hiệu quả, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng được tiến hành từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2020, phân tích và đề xuất biện pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn (TTCM): Toàn huyện có 105 TTCM, với 64% có thâm niên từ 5 năm trở lên, 100% đạt chuẩn trình độ chuyên môn, trong đó 81% có trình độ đại học trở lên. Tuy nhiên, 60% TTCM có tuổi đời từ 40 trở lên, ảnh hưởng đến sự năng động và khả năng đổi mới phương pháp quản lý.

  2. Nhận thức về hoạt động TCM: Đa số cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động TCM là rất quan trọng (điểm trung bình trên 3,5/4), nhưng việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng chuyên môn chưa thực sự hiệu quả, với tỷ lệ giáo viên tham gia sinh hoạt đều đặn chỉ khoảng 70%.

  3. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động TCM: Kế hoạch hoạt động của TCM được xây dựng nhưng còn thiếu tính cụ thể và khả thi, chỉ có khoảng 60% TTCM cho biết kế hoạch được thực hiện đầy đủ và có đánh giá định kỳ.

  4. Phân công giáo viên trong TCM: Việc phân công giáo viên cơ bản tuân thủ đúng chuyên môn và sở trường, nhưng còn tồn tại tình trạng phân công chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giảng dạy.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá và bồi dưỡng TTCM: Kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM chưa được đổi mới theo hướng nghiên cứu bài học, chỉ khoảng 55% TTCM được bồi dưỡng thường xuyên, còn lại chủ yếu tự bồi dưỡng hoặc bồi dưỡng không hệ thống.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù đội ngũ TTCM có trình độ chuyên môn tốt và kinh nghiệm quản lý, nhưng sự lão hóa đội ngũ và hạn chế trong đổi mới phương pháp quản lý làm giảm hiệu quả hoạt động TCM. Việc xây dựng kế hoạch và phân công giáo viên chưa thực sự khoa học, dẫn đến chưa phát huy tối đa năng lực của giáo viên trong tổ. So sánh với các nghiên cứu tương tự tại các địa phương khác, tình trạng này là phổ biến do thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng quản lý bài bản cho TTCM.

Việc sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học còn hạn chế, chưa tạo được môi trường học tập tích cực cho giáo viên. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học và giáo dục học sinh. Các biện pháp quản lý hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, đặc biệt trong bối cảnh áp dụng chương trình giáo dục mới từ năm học 2020-2021.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tuổi TTCM, bảng thống kê tỷ lệ thực hiện kế hoạch hoạt động TCM, biểu đồ mức độ tham gia sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng chuyên môn của TTCM, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại và cơ hội cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các hình thức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của TCM

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và trách nhiệm quản lý hoạt động TCM
    • Thời gian: Triển khai thường xuyên hàng năm
    • Chủ thể: Phòng GDĐT phối hợp với các trường tổ chức tập huấn, hội thảo

  2. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ TTCM

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% TTCM được bồi dưỡng kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp dạy học
    • Thời gian: Kế hoạch bồi dưỡng theo chu kỳ 2 năm
    • Chủ thể: Nhà trường phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên

  3. Xây dựng và hướng dẫn kế hoạch giáo dục, kế hoạch dạy học chi tiết cho các TCM

    • Mục tiêu: Tăng tính khả thi và hiệu quả của kế hoạch hoạt động TCM
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu năm học, đánh giá giữa và cuối năm
    • Chủ thể: TTCM phối hợp với Hiệu trưởng và giáo viên trong tổ

  4. Nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học

    • Mục tiêu: Tạo môi trường học tập tích cực, phát huy sáng kiến và kinh nghiệm của giáo viên
    • Thời gian: Thực hiện định kỳ 2 tuần/lần
    • Chủ thể: TTCM chủ trì, nhà trường hỗ trợ về cơ sở vật chất và thời gian

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng hoạt động TCM

    • Mục tiêu: Đánh giá khách quan, công bằng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học
    • Thời gian: Kiểm tra định kỳ theo học kỳ và năm học
    • Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện

  6. Xây dựng và áp dụng các chính sách khuyến khích nâng cao chất lượng hoạt động TCM

    • Mục tiêu: Tạo động lực cho TTCM và giáo viên tích cực tham gia hoạt động chuyên môn
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học 2021-2022
    • Chủ thể: Phòng GDĐT và nhà trường xây dựng chính sách khen thưởng, hỗ trợ

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý hoạt động TCM hiệu quả, áp dụng vào công tác quản lý tại địa phương và đơn vị mình.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và cách thức tổ chức hoạt động chuyên môn, nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn nghiệp vụ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động TCM trong trường tiểu học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo

    • Lợi ích: Căn cứ để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng và hướng dẫn quản lý hoạt động chuyên môn phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tổ chuyên môn là gì và vai trò của nó trong trường tiểu học?
    Tổ chuyên môn là bộ phận trong cơ cấu tổ chức trường tiểu học, chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng giáo viên. Vai trò của TCM là cầu nối giữa Ban Giám hiệu và giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục.

  2. Tại sao quản lý hoạt động tổ chuyên môn lại quan trọng?
    Quản lý hoạt động TCM giúp tổ chức, phối hợp các hoạt động chuyên môn, đảm bảo thực hiện kế hoạch dạy học, nâng cao năng lực giáo viên và chất lượng giáo dục, từ đó góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động TCM tại huyện Núi Thành là gì?
    Khó khăn gồm đội ngũ TTCM có tuổi đời cao, hạn chế đổi mới phương pháp quản lý, kế hoạch hoạt động chưa cụ thể, phân công giáo viên chưa đồng đều, công tác bồi dưỡng và kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả.

  4. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM?
    Các biện pháp gồm tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý cho TTCM, xây dựng kế hoạch chi tiết, nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, đổi mới công tác kiểm tra đánh giá và áp dụng chính sách khuyến khích.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn?
    Hiệu quả được đánh giá qua việc thực hiện kế hoạch hoạt động, chất lượng sinh hoạt chuyên môn, năng lực chuyên môn của giáo viên, kết quả học tập của học sinh và sự phối hợp giữa các thành viên trong tổ, sử dụng các tiêu chí đánh giá khách quan, công khai và định kỳ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
  • Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn có trình độ chuyên môn tốt nhưng cần được bồi dưỡng kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp.
  • Thực trạng quản lý hoạt động TCM còn nhiều hạn chế như kế hoạch chưa cụ thể, phân công chưa đồng đều, sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng chưa hiệu quả.
  • Đề xuất 07 biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động TCM, bao gồm bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch, đổi mới sinh hoạt chuyên môn, kiểm tra đánh giá và chính sách khuyến khích.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả thực tiễn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động tổ chuyên môn, góp phần phát triển giáo dục tiểu học bền vững tại địa phương!