Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam, việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên (GV) được xem là khâu then chốt để đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, với đặc thù là vùng miền núi biên giới còn nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội và cơ sở vật chất, đang đối mặt với thách thức trong việc nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của đội ngũ GV các trường trung học cơ sở (THCS). Theo số liệu khảo sát, toàn huyện có khoảng 92 GV THCS, trong đó 92,4% đạt trình độ đại học, 7,6% trình độ cao đẳng, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về kinh nghiệm và kỹ năng sư phạm. Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên (BDTX) cho GV được xác định là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý hoạt động BDTX của đội ngũ GV các trường THCS huyện Tây Giang trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả giai đoạn 2020-2025 nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ GV và góp phần phát triển giáo dục THCS của huyện. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát tại 4 trường THCS tiêu biểu trên địa bàn huyện, với tổng số 105 đối tượng tham gia gồm cán bộ quản lý (CBQL), tổ trưởng chuyên môn và GV bộ môn. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý BDTX, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng miền núi còn nhiều khó khăn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và bồi dưỡng thường xuyên, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả.

  • Lý thuyết bồi dưỡng thường xuyên: BDTX là quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức, kỹ năng cho GV đã qua đào tạo nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. BDTX được tổ chức liên tục, không gián đoạn, với các hình thức đa dạng như tập trung, tại chỗ, từ xa và tự học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, bồi dưỡng, bồi dưỡng thường xuyên, quản lý hoạt động bồi dưỡng thường xuyên, và các yếu tố tác động đến quản lý BDTX như nhận thức của GV, năng lực quản lý của CBQL, điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi ý kiến của 13 CBQL, tổ trưởng chuyên môn và 92 GV tại 4 trường THCS huyện Tây Giang. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), các tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng các phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động BDTX. Phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm các ý kiến đánh giá về nhận thức, nội dung, hình thức, phương pháp và điều kiện hỗ trợ BDTX.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng được thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, đề xuất biện pháp quản lý dự kiến áp dụng trong giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của đội ngũ GV: 100% CBQL, tổ trưởng chuyên môn và GV khảo sát đạt trình độ đào tạo chuẩn, trong đó 92,4% có trình độ đại học, 7,6% cao đẳng. Đội ngũ GV trẻ (dưới 5 năm kinh nghiệm) chiếm khoảng 18%, lực lượng nòng cốt có kinh nghiệm từ 5-10 năm chiếm 53,3%, còn lại là CBQL và GV có kinh nghiệm trên 10 năm.

  2. Nhận thức về tầm quan trọng của công tác BDTX: 46,15% CBQL và 47,83% GV đánh giá BDTX là rất quan trọng; 38,46% CBQL và 39,13% GV cho là quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 5,69% GV chưa nhận thức đúng về vai trò của BDTX.

  3. Nội dung bồi dưỡng: Đa số CBQL và GV (94,47%) đánh giá nội dung bồi dưỡng là cần thiết hoặc rất cần thiết, tập trung vào cập nhật kiến thức hiện đại, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển năng lực nghề nghiệp. Tổng thời lượng bồi dưỡng theo quy định là 120 tiết/năm, phân bổ cho các nội dung bắt buộc và tự chọn.

  4. Hình thức và phương pháp bồi dưỡng: Các hình thức BDTX gồm tập trung, tại chỗ, từ xa và tự học. Phương pháp chủ yếu là thuyết trình, tương tác, tự học và nghiên cứu. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng còn hạn chế, cần được tăng cường.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ GV huyện Tây Giang có trình độ đào tạo đạt chuẩn, nhưng kinh nghiệm và kỹ năng sư phạm còn hạn chế, đặc biệt với lực lượng GV trẻ. Nhận thức tích cực của phần lớn CBQL và GV về vai trò BDTX là cơ sở thuận lợi để triển khai các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả. Tuy nhiên, tỷ lệ GV chưa nhận thức đúng về BDTX cho thấy cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức.

Nội dung bồi dưỡng được đánh giá phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, tập trung vào phát triển năng lực nghề nghiệp và ứng dụng công nghệ. Việc phân bổ thời lượng bồi dưỡng hợp lý giúp GV có điều kiện nâng cao trình độ toàn diện. Hình thức và phương pháp bồi dưỡng đa dạng nhưng chưa khai thác tối ưu công nghệ thông tin, điều này hạn chế hiệu quả và tính linh hoạt của hoạt động BDTX.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý hoạt động BDTX tại Tây Giang còn nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế - xã hội và cơ sở vật chất hạn chế. Việc tổ chức bồi dưỡng cần được quản lý chặt chẽ hơn, đảm bảo kế hoạch, nội dung và phương pháp phù hợp với đặc điểm địa phương và nhu cầu GV. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nhận thức về BDTX, bảng phân bổ thời lượng bồi dưỡng và biểu đồ đánh giá mức độ cần thiết của nội dung bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của CBQL và GV về công tác BDTX: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo tuyên truyền về vai trò và ý nghĩa của BDTX, nhằm nâng cao nhận thức toàn diện trong đội ngũ GV. Thời gian thực hiện: 2021-2022. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên cụ thể, khả thi: Lập kế hoạch bồi dưỡng theo từng năm học, phân bổ thời gian hợp lý cho các nội dung bắt buộc và tự chọn, phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: CBQL các trường THCS, Phòng GD&ĐT.

  3. Đa dạng hóa hình thức và cải tiến nội dung bồi dưỡng: Áp dụng các hình thức bồi dưỡng kết hợp giữa tập trung, tại chỗ, từ xa và tự học; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng. Nội dung bồi dưỡng cần cập nhật kiến thức mới, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng sử dụng thiết bị công nghệ. Thời gian thực hiện: 2020-2025. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, các trường THCS.

  4. Đảm bảo các điều kiện tổ chức hoạt động bồi dưỡng: Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng như phòng học, máy chiếu, tài liệu; đảm bảo kinh phí và chế độ chính sách cho GV tham gia bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: 2020-2023. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các trường THCS.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng: Xây dựng tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng; áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá như vấn đáp, trắc nghiệm, viết thu hoạch; công khai kết quả đánh giá để GV tự điều chỉnh và nâng cao chất lượng bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: 2021-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, CBQL các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động BDTX.

  2. Giáo viên các trường THCS: Giúp hiểu rõ vai trò, nội dung và phương pháp bồi dưỡng thường xuyên, từ đó chủ động tham gia và phát huy hiệu quả học tập, nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trong điều kiện đặc thù vùng miền núi, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và Bộ GD&ĐT: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và chương trình bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm vùng miền, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng thường xuyên lại quan trọng đối với giáo viên THCS?
    Bồi dưỡng thường xuyên giúp GV cập nhật kiến thức mới, nâng cao kỹ năng sư phạm và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Ví dụ, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và công nghệ thông tin trong giảng dạy đòi hỏi GV phải được bồi dưỡng liên tục.

  2. Các hình thức bồi dưỡng thường xuyên phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm bồi dưỡng tập trung, tại chỗ (tại trường), từ xa qua mạng internet và tự học có hướng dẫn. Mỗi hình thức có ưu điểm riêng, giúp GV linh hoạt lựa chọn phù hợp với điều kiện và nhu cầu.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng thường xuyên?
    Hiệu quả được đánh giá qua kết quả kiểm tra, thu hoạch, phản hồi của GV và CBQL, cũng như sự cải thiện trong phương pháp giảng dạy và kết quả học tập của học sinh.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động bồi dưỡng thường xuyên ở vùng miền núi là gì?
    Khó khăn gồm điều kiện kinh tế hạn chế, cơ sở vật chất thiếu thốn, mạng lưới trường lớp phân tán, và nhận thức chưa đồng đều của GV về tầm quan trọng của bồi dưỡng.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của giáo viên về bồi dưỡng thường xuyên?
    Thông qua các hoạt động tuyên truyền, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm thành công và tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích GV tự giác tham gia bồi dưỡng.

Kết luận

  • Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện Tây Giang, góp phần đổi mới giáo dục phổ thông.
  • Đội ngũ GV có trình độ chuẩn nhưng cần tăng cường kinh nghiệm và kỹ năng sư phạm thông qua bồi dưỡng thường xuyên.
  • Nhận thức tích cực của phần lớn CBQL và GV về vai trò BDTX là cơ sở để triển khai các giải pháp quản lý hiệu quả.
  • Cần đa dạng hóa hình thức, cải tiến nội dung và phương pháp bồi dưỡng, đồng thời đảm bảo điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ.
  • Các biện pháp quản lý được đề xuất hướng tới nâng cao hiệu quả hoạt động BDTX trong giai đoạn 2020-2025, góp phần phát triển giáo dục THCS huyện Tây Giang.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Đề nghị các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu quan tâm áp dụng và phát huy hiệu quả công tác bồi dưỡng thường xuyên.