Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non (GDMN) giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam, đặt trọng tâm vào phát triển nhân cách và kỹ năng sống cho trẻ. Theo Thông tư 01/VBHN-BGDĐT năm 2017, mục tiêu của GDMN là giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mỹ và hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào lớp một. Trong đó, giáo dục tính tự lập (TTL) được xem là kỹ năng sống thiết yếu, giúp trẻ xây dựng sự chủ động, tự tin và tự giác trong học tập và sinh hoạt.

Trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương, sự phát triển nhanh chóng của các trường mầm non tư thục đặt ra yêu cầu nâng cao chất lượng quản lý hoạt động giáo dục TTL cho trẻ. Nghiên cứu khảo sát tại 15 trường mầm non tư thục cho thấy cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và phụ huynh học sinh (PHHS) nhận thức đúng về vai trò của hoạt động giáo dục TTL, tuy nhiên, nhận thức về mục tiêu giáo dục còn chưa đồng đều, đặc biệt ở nhóm PHHS. Hoạt động giáo dục TTL đã được triển khai nhưng chưa đồng bộ và hiệu quả, với sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục TTL cho trẻ tại các trường mầm non tư thục trên địa bàn thị xã Bến Cát trong giai đoạn 2018-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần xây dựng nền tảng nhân cách cho thế hệ mầm non, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tư thục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non, bao gồm:

  • Lý thuyết phát triển nhân cách và tự lập của Maria Montessori: Tự lập là phẩm chất nhân cách giúp trẻ phát triển sự tự do và tự lực trong học tập và sinh hoạt.
  • Quan điểm tâm lý học của A. Liublinxkaia: Tính tự lập hình thành qua chuỗi thói quen trong hoạt động hàng ngày, là sự kết hợp giữa tuân theo yêu cầu người lớn và sáng kiến cá nhân của trẻ.
  • Mô hình quản lý giáo dục của Buthelezi và Ellison (2005): Hiệu trưởng lãnh đạo và quản lý đội ngũ giáo viên, tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục.
  • Khung giáo dục kỹ năng sống của Alberta Learning (2002): Xây dựng môi trường tích cực, kế hoạch giáo dục kỹ năng sống, phương pháp truyền tải và đánh giá kết quả học tập.

Các khái niệm chính bao gồm: tính tự lập, hoạt động giáo dục tính tự lập, quản lý hoạt động giáo dục tính tự lập, kỹ năng tự phục vụ, ý thức về bản thân và tự tin thể hiện bản thân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập tài liệu, sách báo, văn bản pháp luật như Thông tư 01/VBHN-BGDĐT (2017), Thông tư 28/2016/TT-BGDĐT, kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên của Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Dương (2019), cùng số liệu khảo sát thực trạng tại 15 trường mầm non tư thục trên địa bàn thị xã Bến Cát.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS và Microsoft Excel để xử lý số liệu định lượng từ bảng hỏi khảo sát CBQL, GV và PHHS; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu 10% cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát 15 trường mầm non tư thục, với đối tượng gồm CBQL, GV và PHHS; phỏng vấn trực tiếp 10% cán bộ quản lý và giáo viên nhằm bổ sung thông tin.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện khảo sát và phân tích trong hai năm học 2018-2019 và 2019-2020.

Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động cũng được áp dụng để đánh giá hồ sơ quản lý, kế hoạch giáo dục, báo cáo sơ kết, sản phẩm giáo dục TTL tại các trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò hoạt động giáo dục TTL: Hơn 85% CBQL và GV nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của giáo dục TTL cho trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% PHHS có nhận thức đầy đủ về mục tiêu giáo dục TTL, thể hiện sự phân vân giữa mong muốn giáo dục trẻ tự lập và thói quen chăm sóc truyền thống.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục TTL: Các trường đã triển khai các nội dung giáo dục TTL, nhưng mức độ thực hiện chưa đồng đều. Ví dụ, lớp mẫu giáo 5 tuổi được chú trọng hơn với tỷ lệ thực hiện đạt khoảng 75%, trong khi lớp mẫu giáo 3 tuổi chỉ đạt khoảng 50%. Các hình thức tổ chức như hoạt động học tập, vui chơi, lao động tự phục vụ được áp dụng không đồng bộ, có hình thức thường xuyên tổ chức, có hình thức còn mờ nhạt.

  3. Phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Khoảng 40% PHHS chưa phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong giáo dục TTL do khác biệt quan điểm giáo dục. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục tính tự lập của trẻ.

  4. Quản lý hoạt động giáo dục TTL: Ban giám hiệu các trường thực hiện đầy đủ các chức năng quản lý như xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Tuy nhiên, các nội dung như tuyên truyền, bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên, kiểm tra đánh giá và tái kiểm tra còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chung.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức đúng đắn của CBQL và GV về giáo dục TTL là nền tảng quan trọng để triển khai hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, sự khác biệt trong nhận thức của PHHS và hạn chế trong phối hợp giữa gia đình và nhà trường là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả giáo dục TTL. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò phối hợp gia đình và nhà trường trong giáo dục kỹ năng sống.

Việc tổ chức hoạt động giáo dục TTL chưa đồng bộ, đặc biệt ở các lớp nhỏ tuổi, phản ánh sự thiếu đầu tư về kế hoạch, phương pháp và nguồn lực. Các hạn chế trong công tác quản lý như thiếu bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả cũng là nguyên nhân làm giảm chất lượng hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung giáo dục TTL theo từng độ tuổi, bảng so sánh mức độ phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như biểu đồ tròn về nhận thức của các nhóm đối tượng khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến xây dựng kế hoạch giáo dục lồng ghép hoạt động giáo dục TTL: Động viên hiệu trưởng và ban giám hiệu xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể, phù hợp với đặc điểm từng nhóm tuổi, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non tư thục.

  2. Tăng cường chỉ đạo giáo viên đa dạng hình thức giáo dục TTL: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi, tình huống nhằm nâng cao sự hứng thú và hiệu quả giáo dục TTL. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Giáo viên và tổ chuyên môn.

  3. Bồi dưỡng nâng cao kiến thức, kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục TTL cho đội ngũ giáo viên và nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về giáo dục kỹ năng sống và quản lý hoạt động giáo dục TTL. Thời gian: 6 tháng đầu năm 2024. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh trong giáo dục TTL: Xây dựng các chương trình tuyên truyền, hội thảo, trao đổi thường xuyên nhằm nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của phụ huynh về giáo dục TTL. Thời gian: triển khai từ quý II năm 2024. Chủ thể: Ban giám hiệu, giáo viên và PHHS.

  5. Nâng cao công tác kiểm tra, đánh giá và tái kiểm tra hoạt động giáo dục TTL: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ và có biện pháp khắc phục kịp thời các hạn chế. Thời gian: bắt đầu từ năm học 2024-2025. Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hoạt động giáo dục TTL hiệu quả.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ hơn về vai trò, nội dung, phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục TTL, từ đó áp dụng linh hoạt trong giảng dạy và chăm sóc trẻ.

  3. Phụ huynh học sinh: Giúp phụ huynh nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của giáo dục TTL, phối hợp hiệu quả với nhà trường trong việc phát triển kỹ năng tự lập cho con em.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và các biện pháp quản lý có tính ứng dụng cao, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non lại quan trọng?
    Giáo dục tính tự lập giúp trẻ phát triển kỹ năng tự phục vụ, tự tin và chủ động trong học tập và sinh hoạt, tạo nền tảng cho sự phát triển nhân cách toàn diện và khả năng thích nghi với môi trường học tập mới.

  2. Những hình thức giáo dục tính tự lập nào được áp dụng phổ biến tại trường mầm non?
    Các hình thức bao gồm thực hiện chế độ sinh hoạt hàng ngày, hoạt động học tập, vui chơi, lao động tự phục vụ, giao tiếp và các hoạt động ngày hội, dã ngoại nhằm tạo môi trường thực hành kỹ năng tự lập.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục tính tự lập?
    Năng lực và kinh nghiệm của cán bộ quản lý, sự chỉ đạo đúng hướng của hiệu trưởng, cũng như sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình là những yếu tố quyết định.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của phụ huynh về giáo dục tính tự lập?
    Thông qua các chương trình tuyên truyền, hội thảo, trao đổi thường xuyên giữa nhà trường và phụ huynh, giúp họ hiểu rõ vai trò và phương pháp giáo dục tính tự lập phù hợp với trẻ.

  5. Phương pháp đánh giá hoạt động giáo dục tính tự lập được thực hiện như thế nào?
    Đánh giá hàng ngày qua quan sát, trò chuyện, phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ; đánh giá theo giai đoạn dựa trên tiêu chí cụ thể, kết hợp trao đổi với phụ huynh để điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp.

Kết luận

  • Giáo dục tính tự lập là kỹ năng sống thiết yếu, góp phần phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ mầm non.
  • Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục tính tự lập tại các trường mầm non tư thục trên địa bàn thị xã Bến Cát còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức và phối hợp.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp gia đình – nhà trường ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất 5 biện pháp quản lý đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục tính tự lập cho trẻ.
  • Khuyến nghị các bên liên quan triển khai ngay các giải pháp trong năm học 2024-2025 để tạo bước chuyển biến tích cực trong giáo dục mầm non tư thục.

Hãy hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng thế hệ mầm non khỏe mạnh, tự chủ và sáng tạo cho tương lai!