Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh tại các trường trung học phổ thông (THPT) trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La, với đặc điểm địa lý đồi núi phức tạp và nền kinh tế đang phát triển, có khoảng 3 trường THPT trọng điểm được nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Sơn La, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao năng lực học sinh và chất lượng giáo dục phổ thông. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2022, với đối tượng khảo sát gồm 10 cán bộ quản lý, 65 giáo viên Tiếng Anh và 80 học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và xây dựng môi trường học tập phù hợp, góp phần nâng cao trình độ Tiếng Anh của học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học theo tiếp cận năng lực. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các quan điểm của Harold Kootz, Cyri Odonnell và Heinz Weihrich, nhấn mạnh vai trò của tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết dạy học theo tiếp cận năng lực tập trung vào phát triển năng lực người học thông qua nội dung giáo dục, phương pháp dạy học và đánh giá phù hợp, giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực giao tiếp Tiếng Anh, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo năng lực, quản lý dạy học môn Tiếng Anh và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, cơ sở vật chất và môi trường học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu khoa học, văn bản pháp luật, các báo cáo ngành và khảo sát thực tế tại 3 trường THPT ở thành phố Sơn La. Cỡ mẫu khảo sát gồm 10 cán bộ quản lý, 65 giáo viên Tiếng Anh, 3 chuyên viên Sở GD&ĐT và 80 học sinh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel với các kỹ thuật thống kê mô tả, đánh giá mức độ thực hiện và ảnh hưởng của các yếu tố. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2022, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc xác định mục tiêu dạy học theo tiếp cận năng lực chưa được cụ thể và phù hợp với năng lực học sinh. Mục tiêu thường mang tính chung chung, chưa phân hóa theo trình độ học sinh.

  2. Phương pháp và hình thức dạy học: 65% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, đóng vai, giải quyết vấn đề, tuy nhiên chỉ có khoảng 40% sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học hiện đại như máy chiếu, phòng lab. Hình thức dạy học chủ yếu vẫn là dạy cả lớp, ít tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế.

  3. Kiểm tra, đánh giá: 55% giáo viên và 60% học sinh cho rằng việc kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của học sinh, còn thiên về kiểm tra kiến thức lý thuyết. Việc đánh giá thường xuyên chưa được thực hiện đồng bộ và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh trong tự đánh giá.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học: Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên được đánh giá là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, chiếm khoảng 75% mức độ ảnh hưởng. Cơ sở vật chất và môi trường học tập chiếm khoảng 60%, trong khi sự quan tâm của gia đình và xã hội chiếm khoảng 50%. Các yếu tố khách quan như chính sách giáo dục và điều kiện kinh tế xã hội cũng tác động đáng kể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa đồng bộ trong việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới theo tiếp cận năng lực, đặc biệt là sự thiếu hụt về năng lực chuyên môn và kỹ năng đổi mới phương pháp của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục cho thấy tình trạng này phổ biến ở nhiều địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương đồng. Việc sử dụng thiết bị dạy học hiện đại còn hạn chế do thiếu kỹ năng và cơ sở vật chất chưa đồng bộ. Kết quả kiểm tra, đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực học sinh làm giảm động lực học tập và phát triển kỹ năng thực hành. Việc quản lý chưa chú trọng đến xây dựng môi trường học tập tích cực và chưa phát huy vai trò của các chủ thể quản lý như tổ trưởng chuyên môn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, biểu đồ tròn phân bố mức độ ảnh hưởng các yếu tố và bảng tổng hợp đánh giá thực trạng kiểm tra, đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực và đổi mới phương pháp giảng dạy, tập trung vào kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học hiện đại. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý mục tiêu dạy học cụ thể, phù hợp: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn cần phối hợp xây dựng kế hoạch dạy học theo từng nhóm năng lực học sinh, đảm bảo tính khả thi và thực tiễn. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, với đánh giá định kỳ mỗi học kỳ.

  3. Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực: Áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ, tăng cường tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng của học sinh. Xây dựng ma trận đề thi phù hợp với chuẩn đầu ra. Thực hiện trong vòng 6 tháng, do tổ chuyên môn chủ trì.

  4. Phát triển môi trường học tập tích cực, thân thiện: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Tiếng Anh, sử dụng công nghệ thông tin và các phương tiện truyền thông để tạo môi trường thực hành ngôn ngữ. Khuyến khích sự tham gia của học sinh và gia đình. Triển khai liên tục trong năm học, do nhà trường và giáo viên phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý hiệu quả.

  2. Giáo viên Tiếng Anh: Nắm bắt các phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực, đổi mới kiểm tra đánh giá và phát triển kỹ năng giảng dạy phù hợp với đặc điểm học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học ngoại ngữ.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng và hỗ trợ các trường THPT trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực là gì?
    Quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, chỉ đạo hoạt động dạy học để phát triển năng lực thực tiễn của học sinh, không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng và phẩm chất.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh?
    Phương pháp truyền thống thường tập trung vào ghi nhớ máy móc, chưa phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Đổi mới phương pháp giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, trình độ và kỹ năng của giáo viên, cơ sở vật chất, môi trường học tập, sự quan tâm của gia đình và xã hội, cũng như các chính sách giáo dục và điều kiện kinh tế xã hội địa phương.

  4. Làm thế nào để đánh giá năng lực học sinh hiệu quả?
    Cần kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ, sử dụng đa dạng hình thức như kiểm tra nói, viết, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng, đảm bảo phản ánh đúng năng lực thực tế và khuyến khích học sinh phát triển toàn diện.

  5. Môi trường học tập tích cực có vai trò gì trong dạy học Tiếng Anh?
    Môi trường học tập tích cực tạo điều kiện cho học sinh thực hành, trải nghiệm, tăng cường tương tác và động lực học tập, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu và phát triển năng lực ngôn ngữ.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực tại các trường THPT thành phố Sơn La còn nhiều hạn chế về mục tiêu, phương pháp, kiểm tra đánh giá và môi trường học tập.
  • Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố chủ chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học.
  • Cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng năng lực, đổi mới quản lý mục tiêu, kiểm tra đánh giá và xây dựng môi trường học tập tích cực.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong thời gian tới nhằm nâng cao năng lực Tiếng Anh cho học sinh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và đất nước.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp quản lý đã đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT.