## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí lớp 4, 5 theo định hướng phát triển năng lực trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh với khoảng 5 trường tiểu học được khảo sát trong năm học 2018-2019, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý dạy học môn học này. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định thực trạng quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực học sinh. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hạ Long trong năm học 2018-2019, với đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên dạy môn Lịch sử - Địa lí lớp 4, 5. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý dạy học, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, đặc biệt là lý thuyết quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

- **Lý thuyết quản lý giáo dục**: Nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
- **Lý thuyết phát triển năng lực học sinh**: Tập trung vào việc phát triển toàn diện năng lực tự học, giao tiếp, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh thông qua phương pháp dạy học tích cực.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực chuyên môn, quản lý dạy học, phát triển năng lực học sinh, phương pháp dạy học tích cực, và kiểm tra đánh giá theo năng lực.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hạ Long, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm:

- **Điều tra bằng bảng hỏi**: Thu thập thông tin về nhận thức, thực trạng quản lý và dạy học.
- **Phỏng vấn sâu**: Với hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên để làm rõ các vấn đề chuyên sâu.
- **Phân tích hồ sơ chuyên môn**: Giáo án, kế hoạch giảng dạy, tài liệu dạy học.
- **Quan sát thực tế**: Theo dõi các tiết dạy môn Lịch sử - Địa lí.

Dữ liệu được xử lý bằng các công cụ thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2018 đến tháng 6/2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng nhận thức về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực**: Khoảng 68% cán bộ quản lý và 55% giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò của quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Tuy nhiên, còn 32% cán bộ quản lý và 45% giáo viên chưa thực sự nắm vững hoặc áp dụng hiệu quả.

2. **Phương pháp dạy học và tổ chức hoạt động**: Chỉ có khoảng 40% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, phát triển năng lực học sinh trong các tiết dạy môn Lịch sử - Địa lí. Phần lớn còn lại vẫn sử dụng phương pháp truyền thống, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học sinh.

3. **Kiểm tra, đánh giá theo năng lực**: Khoảng 35% giáo viên thực hiện kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực, còn lại chủ yếu đánh giá theo hình thức truyền thống, chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của học sinh.

4. **Nguồn lực và điều kiện hỗ trợ**: 70% trường tiểu học được khảo sát có cơ sở vật chất đáp ứng tối thiểu cho việc dạy học môn Lịch sử - Địa lí, tuy nhiên trang thiết bị phục vụ dạy học tích cực còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và dạy học.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa đồng bộ trong công tác quản lý, thiếu sự bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên cho giáo viên, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và tài liệu dạy học. So sánh với các nghiên cứu tương tự tại các địa phương khác, kết quả cho thấy mức độ áp dụng quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực còn thấp, cần có sự đầu tư và chỉ đạo quyết liệt hơn. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá theo năng lực giữa các trường sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng này. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ những điểm mạnh, điểm yếu trong quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên**  
   - Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực.  
   - Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm.  
   - Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

2. **Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá**  
   - Hướng dẫn giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, phát triển năng lực học sinh.  
   - Xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá theo năng lực phù hợp với từng cấp học.  
   - Mục tiêu: Tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp mới lên 70% trong 2 năm.  
   - Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, tổ chuyên môn.

3. **Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học**  
   - Cải thiện phòng học, trang bị thiết bị công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học.  
   - Mục tiêu: 80% trường tiểu học có đủ thiết bị phục vụ dạy học tích cực trong 3 năm.  
   - Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo.

4. **Xây dựng và hoàn thiện chương trình, tài liệu dạy học theo định hướng phát triển năng lực**  
   - Phát triển tài liệu tham khảo, bài giảng mẫu, đề kiểm tra đánh giá theo năng lực.  
   - Mục tiêu: Hoàn thiện tài liệu trong vòng 1 năm và triển khai rộng rãi.  
   - Chủ thể thực hiện: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học sư phạm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cán bộ quản lý giáo dục**  
   - Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực, nâng cao hiệu quả công tác quản lý.  
   - Use case: Xây dựng kế hoạch, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học tại địa phương.

2. **Giáo viên tiểu học môn Lịch sử - Địa lí**  
   - Lợi ích: Hiểu rõ phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo năng lực, nâng cao chất lượng giảng dạy.  
   - Use case: Áp dụng các biện pháp đổi mới trong giảng dạy và đánh giá học sinh.

3. **Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học**  
   - Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực.  
   - Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến đổi mới giáo dục.

4. **Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, thành phố**  
   - Lợi ích: Định hướng chính sách, đầu tư phát triển giáo dục tiểu học phù hợp với xu hướng đổi mới.  
   - Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?**  
   Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực là việc tổ chức, chỉ đạo các hoạt động dạy học nhằm phát triển toàn diện năng lực tự học, giao tiếp, giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh, thay vì chỉ truyền đạt kiến thức.

2. **Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử - Địa lí?**  
   Phương pháp truyền thống thường khiến học sinh thụ động, thiếu phát triển kỹ năng thực hành và tư duy phản biện. Đổi mới giúp học sinh chủ động, sáng tạo và áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

3. **Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực?**  
   Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, trình độ chuyên môn, cơ sở vật chất, tài liệu dạy học, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

4. **Làm thế nào để đánh giá năng lực học sinh hiệu quả?**  
   Sử dụng đa dạng phương pháp đánh giá như đánh giá dựa trên sản phẩm, đánh giá theo chuẩn năng lực, đánh giá qua hoạt động thực tiễn và phản hồi liên tục.

5. **Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực?**  
   Hiệu trưởng là người lãnh đạo, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra toàn bộ hoạt động dạy học, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục.

## Kết luận

- Quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí lớp 4, 5 theo định hướng phát triển năng lực là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Hạ Long.  
- Thực trạng quản lý và dạy học còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong nhận thức và áp dụng phương pháp dạy học tích cực.  
- Cần có các biện pháp đồng bộ như bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp, đầu tư cơ sở vật chất và hoàn thiện tài liệu dạy học.  
- Hiệu trưởng và cán bộ quản lý đóng vai trò trung tâm trong việc tổ chức và chỉ đạo hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực.  
- Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp chặt chẽ để triển khai hiệu quả các giải pháp, hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện năng lực học sinh.

**Hành động tiếp theo:** Tổ chức các khóa đào tạo bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch đổi mới dạy học và kiểm tra đánh giá theo năng lực, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đổi mới giáo dục.

**Hãy bắt đầu ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực học sinh một cách bền vững!**