Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, việc nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, mỗi năm có khoảng 2,2 triệu người tham gia học nghề, đạt đỉnh điểm 2,45 triệu người vào năm 2022. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo nghề vẫn chưa đáp ứng kỳ vọng, đặc biệt là ở các trường cao đẳng nghề. Tỷ lệ học sinh học nghề tại Việt Nam chỉ khoảng 10%, thấp hơn nhiều so với các nước phát triển như Singapore (93,3%) và Đức (90,4%). Trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng, với sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực du lịch, đã triển khai mô hình đào tạo song hành nghề kỹ thuật chế biến món ăn nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.

Nghiên cứu tập trung vào quản lý hoạt động đào tạo song hành nghề kỹ thuật chế biến món ăn tại Trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng theo tiếp cận nhu cầu thị trường lao động. Mục tiêu cụ thể là mô tả thực trạng quản lý hoạt động đào tạo song hành và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động đào tạo song hành nghề kỹ thuật chế biến món ăn tại trường, với dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề, tăng cường liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, đồng thời đáp ứng nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đào tạo theo tiếp cận nhu cầu thị trường lao động, bao gồm:

  • Lý thuyết đào tạo nghề song hành: Mô hình đào tạo kết hợp giữa lý thuyết tại nhà trường và thực hành tại doanh nghiệp, giúp sinh viên vừa học vừa làm, tăng cường kỹ năng thực tế và khả năng thích ứng với môi trường lao động.

  • Mô hình quản lý đào tạo CIPO (Input - Process - Output - Context): Quản lý toàn diện các yếu tố đầu vào (nguồn lực, cơ sở vật chất), quá trình đào tạo, đầu ra (chất lượng sinh viên tốt nghiệp) và bối cảnh (môi trường kinh tế - xã hội).

  • Khái niệm về nhu cầu thị trường lao động: Bao gồm nhu cầu về số lượng, cơ cấu, chất lượng nhân lực của doanh nghiệp và nhu cầu học tập, phát triển năng lực của người học.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đào tạo nghề song hành, quản lý hoạt động đào tạo, nhu cầu thị trường lao động, nguồn lực con người, chuẩn đầu ra, năng lực thực hiện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát thực trạng tại Trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng, bao gồm ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên và doanh nghiệp hợp tác đào tạo. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo, tài liệu pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính giá trị trung bình cộng có trọng số để đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý đào tạo. Phân tích so sánh với các tiêu chuẩn kiểm định chất lượng và các nghiên cứu tương tự.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2023-2024, với các bước khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 91 cán bộ, giảng viên và nhân viên của trường, cùng đại diện doanh nghiệp tham gia chương trình đào tạo song hành. Phương pháp chọn mẫu là phiếu điều tra và phỏng vấn sâu nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xác định nhu cầu thị trường lao động: Kết quả khảo sát cho thấy 85% cán bộ quản lý và giảng viên nhận định việc xác định nhu cầu nhân lực nghề kỹ thuật chế biến món ăn được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc. Tuy nhiên, chỉ khoảng 70% doanh nghiệp tham gia đánh giá nhu cầu một cách trực tiếp và liên tục.

  2. Phát triển chương trình đào tạo: 78% giảng viên đánh giá chương trình đào tạo đã được điều chỉnh phù hợp với yêu cầu thực tế của thị trường lao động, tăng 15% so với giai đoạn trước khi áp dụng mô hình đào tạo song hành.

  3. Hoạt động giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực sinh viên: 82% sinh viên và giảng viên đồng thuận rằng phương pháp giảng dạy đã chuyển hướng từ lý thuyết thuần túy sang phát triển năng lực thực hành, giúp sinh viên nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.

  4. Cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo: Trường đã đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất với hơn 70% thiết bị đạt chuẩn hiện đại, đáp ứng yêu cầu thực hành nghề. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 30% thiết bị cần được cải tiến để phù hợp với công nghệ mới.

  5. Hợp tác với doanh nghiệp: 75% doanh nghiệp tham gia chương trình đào tạo song hành đánh giá cao sự phối hợp với nhà trường, đồng thời đề xuất tăng cường hợp tác trong việc đào tạo và tuyển dụng.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy mô hình đào tạo song hành tại Trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng đã góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề kỹ thuật chế biến món ăn, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động. Việc xác định nhu cầu thị trường lao động được thực hiện bài bản, tuy nhiên cần tăng cường sự tham gia trực tiếp của doanh nghiệp để đảm bảo tính chính xác và kịp thời.

Sự chuyển đổi phương pháp giảng dạy theo hướng phát triển năng lực sinh viên giúp sinh viên có khả năng làm việc thực tế ngay sau khi tốt nghiệp, giảm thiểu thời gian đào tạo lại tại doanh nghiệp. Cơ sở vật chất được cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn cần đầu tư thêm để bắt kịp với công nghệ chế biến món ăn hiện đại.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng đào tạo nghề song hành tại Đức và các nước phát triển, nơi mà sự liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo và tỷ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ phù hợp của chương trình đào tạo qua các năm, bảng tổng hợp mức độ hài lòng của doanh nghiệp về hợp tác đào tạo, và biểu đồ tròn phân bố cơ sở vật chất đạt chuẩn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường điều tra, cập nhật nhu cầu thị trường lao động: Tổ chức định kỳ các hội nghị với doanh nghiệp và khảo sát lần vết sinh viên tốt nghiệp để thu thập thông tin chính xác, kịp thời về nhu cầu nhân lực. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng Quan hệ doanh nghiệp.

  2. Phát triển chương trình đào tạo theo hướng năng lực thực hành: Điều chỉnh nội dung chương trình đào tạo, tăng cường các mô-đun thực hành, tích hợp công nghệ mới trong chế biến món ăn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Khoa đào tạo và bộ phận chuyên môn.

  3. Bồi dưỡng năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng sư phạm và chuyên môn cho giảng viên, đặc biệt về phương pháp giảng dạy theo năng lực và kỹ thuật chế biến hiện đại. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Ban giám hiệu.

  4. Nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, phù hợp với công nghệ chế biến món ăn mới, đảm bảo môi trường học tập thực hành chất lượng cao. Thời gian thực hiện: 2-3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng Hành chính - Kỹ thuật.

  5. Đẩy mạnh hợp tác với doanh nghiệp: Thiết lập các thỏa thuận hợp tác dài hạn, mở rộng mạng lưới doanh nghiệp tham gia đào tạo song hành, đồng thời xây dựng cơ chế tuyển dụng ưu tiên sinh viên tốt nghiệp. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Phòng Quan hệ doanh nghiệp và Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quản lý đào tạo nghề, đặc biệt trong mô hình đào tạo song hành, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên và nhà giáo dạy nghề: Tài liệu giúp hiểu rõ về phương pháp đào tạo theo năng lực, kỹ thuật giảng dạy thực hành và cách thức phối hợp với doanh nghiệp trong đào tạo.

  3. Doanh nghiệp sử dụng lao động trong ngành chế biến món ăn: Tham khảo để hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và lợi ích khi tham gia hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời đề xuất các giải pháp hợp tác hiệu quả.

  4. Sinh viên và người học nghề: Giúp nhận thức rõ về mô hình đào tạo song hành, lợi ích của việc học kết hợp thực hành tại doanh nghiệp, từ đó nâng cao động lực học tập và chuẩn bị tốt hơn cho thị trường lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đào tạo song hành là gì và có lợi ích gì?
    Đào tạo song hành là mô hình kết hợp giữa học lý thuyết tại trường và thực hành tại doanh nghiệp. Lợi ích chính là sinh viên được tiếp cận thực tế công việc, nâng cao kỹ năng nghề và tăng cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

  2. Làm thế nào để xác định nhu cầu thị trường lao động chính xác?
    Thông qua khảo sát doanh nghiệp, tổ chức hội nghị khách hàng, điều tra lần vết sinh viên tốt nghiệp và phân tích dữ liệu thị trường lao động. Việc này cần thực hiện định kỳ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp.

  3. Vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo song hành là gì?
    Doanh nghiệp cung cấp môi trường thực hành, hướng dẫn kỹ năng nghề, đồng thời tham gia đánh giá chất lượng đào tạo và tuyển dụng sinh viên phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

  4. Những khó khăn thường gặp khi triển khai đào tạo song hành?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo chưa đồng bộ, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, cũng như năng lực giảng viên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy theo định hướng năng lực?
    Bồi dưỡng thường xuyên cho giảng viên về phương pháp sư phạm hiện đại, tích hợp công nghệ mới, tăng cường thực hành và đánh giá năng lực sinh viên theo chuẩn đầu ra gắn với nhu cầu thị trường lao động.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đào tạo song hành nghề kỹ thuật chế biến món ăn tại Trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.
  • Việc xác định nhu cầu thị trường lao động được thực hiện bài bản nhưng cần tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp để đảm bảo tính chính xác và kịp thời.
  • Chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy đã chuyển hướng theo định hướng phát triển năng lực thực hành, giúp sinh viên nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.
  • Cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo được cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn cần đầu tư thêm để bắt kịp công nghệ hiện đại.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hợp tác doanh nghiệp, nâng cao năng lực giảng viên, cải tiến chương trình đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất trong giai đoạn 2024-2027.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ trường Cao đẳng Du lịch Hải Phòng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình đào tạo song hành sang các ngành nghề khác để nâng cao chất lượng đào tạo nghề toàn diện.