Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Savannakhet, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, với dân số gần 1 triệu người và nền kinh tế phát triển đa dạng, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý chi bảo hiểm xã hội (BHXH). Theo báo cáo năm 2019, BHXH tỉnh đã giải quyết chế độ chính sách cho hơn 245.000 lượt người lao động với tổng kinh phí chi trả trên 212 tỷ kip. Tuy nhiên, công tác quản lý chi BHXH còn nhiều bất cập như việc thực thi chính sách chưa kịp thời, quy trình làm việc chồng chéo, tình trạng lạm dụng quỹ bảo hiểm và vi phạm pháp luật vẫn diễn ra phổ biến. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về chi BHXH tại tỉnh Savannakhet trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm quyền lợi người lao động và bảo tồn quỹ BHXH. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại tỉnh Savannakhet, dựa trên số liệu thu thập từ các cơ quan BHXH, sở ban ngành và khảo sát trực tiếp cán bộ quản lý, người hưởng chính sách. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, tăng cường sự minh bạch và hiệu quả trong quản lý chi BHXH, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết bảo hiểm xã hội. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào các nguyên tắc quản lý chi BHXH như nguyên tắc công bằng, chi đúng, chi đủ, chi kịp thời, tập trung và công khai minh bạch. Lý thuyết bảo hiểm xã hội làm rõ bản chất, vai trò và các chế độ BHXH bắt buộc và tự nguyện, bao gồm các khái niệm chính như quỹ tài chính tập trung, quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động, cũng như các chế độ trợ cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí và tử tuất. Các khái niệm then chốt gồm: quản lý chi BHXH, dự toán chi BHXH, tổ chức chi trả, quyết toán chi và kiểm tra giám sát chi BHXH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo thống kê, văn bản pháp luật, tài liệu quản lý nhà nước về BHXH tại tỉnh Savannakhet giai đoạn 2016-2020. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tuyến với 100 cán bộ quản lý và người hưởng chính sách BHXH tại địa phương, sử dụng phiếu câu hỏi thiết kế trên Google Form. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS phiên bản 20, áp dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tổng hợp, so sánh và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác quản lý chi BHXH. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 năm 2021 với các bước thu thập, xử lý dữ liệu và phân tích kết quả, dự kiến đề xuất giải pháp thực hiện đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng dự toán chi BHXH: Tỉnh Savannakhet đã lập dự toán chi BHXH theo quy trình chặt chẽ, tuy nhiên tỷ lệ chi thực tế so với dự toán chỉ đạt khoảng 85-90%, với một số khoản chi phát sinh ngoài dự toán chiếm khoảng 10-15%. Việc dự toán chưa sát với thực tế dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn.

  2. Tổ chức thực hiện chi trả: BHXH tỉnh quản lý hơn 2.888 đơn vị tham gia BHXH, tổ chức chi trả qua nhiều kênh như chi trực tiếp, qua tài khoản ngân hàng và bưu điện. Tỷ lệ chi trả kịp thời đạt khoảng 92%, tuy nhiên vẫn còn tình trạng chậm trễ và sai sót trong thủ tục chi trả chiếm khoảng 8%.

  3. Công tác quyết toán chi BHXH: Quyết toán chi được thực hiện hàng tháng và hàng quý với tỷ lệ hoàn thành đúng hạn đạt 88%. Công tác thu hồi kinh phí chi sai chiếm khoảng 3% tổng chi, cho thấy còn tồn tại sai phạm trong quản lý chi.

  4. Kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Trong giai đoạn nghiên cứu, BHXH tỉnh đã tiến hành hơn 50 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý nhiều trường hợp vi phạm, tuy nhiên số lượng vi phạm vẫn còn cao, đặc biệt là các đơn vị sử dụng lao động trốn đóng, khai sai mức lương đóng BHXH.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do hệ thống pháp luật và quy định về BHXH còn chưa đồng bộ, thiếu chi tiết hướng dẫn thực hiện, dẫn đến khó khăn trong công tác quản lý và kiểm soát. So với một số nghiên cứu trong khu vực, tỷ lệ chi trả kịp thời và quyết toán đúng hạn của Savannakhet thấp hơn khoảng 5-7%, phản ánh sự cần thiết cải thiện quy trình và năng lực cán bộ. Việc nhận thức của người lao động và người sử dụng lao động về quyền lợi và nghĩa vụ BHXH còn hạn chế cũng góp phần làm gia tăng tình trạng trốn đóng và lạm dụng quỹ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chi trả kịp thời hàng năm và bảng tổng hợp số lượng vi phạm qua các năm để minh họa xu hướng và mức độ hiệu quả quản lý. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường tuyên truyền phổ biến chính sách BHXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi BHXH: Áp dụng phương pháp dự báo khoa học, cập nhật số liệu thực tế thường xuyên để nâng cao độ chính xác dự toán, giảm tỷ lệ chi phát sinh ngoài dự toán xuống dưới 5% vào năm 2023. Chủ thể thực hiện là BHXH tỉnh phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao hiệu quả tổ chức chi trả: Triển khai áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi trả, mở rộng hình thức chi trả qua tài khoản ngân hàng nhằm tăng tỷ lệ chi trả kịp thời lên trên 98% trong vòng 2 năm tới. BHXH tỉnh và bưu điện tỉnh là các đơn vị chủ trì.

  3. Tăng cường công tác quyết toán và thu hồi chi sai: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, giảm tỷ lệ chi sai xuống dưới 1% vào năm 2024. Cơ quan BHXH tỉnh phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm toán thực hiện.

  4. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn cho cán bộ quản lý và người lao động về quyền lợi, nghĩa vụ BHXH, nhằm giảm thiểu vi phạm và trốn đóng quỹ. Mục tiêu đạt 90% người lao động và sử dụng lao động được tiếp cận thông tin chính sách trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là BHXH tỉnh phối hợp với các tổ chức xã hội và truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH tại các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý, tổ chức chi trả và kiểm soát quỹ BHXH hiệu quả.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi BHXH, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, minh bạch và bền vững.

  3. Doanh nghiệp và người sử dụng lao động: Nắm bắt quyền lợi và nghĩa vụ trong việc tham gia BHXH, đồng thời hiểu rõ quy trình chi trả và các biện pháp kiểm soát nhằm tránh vi phạm pháp luật.

  4. Người lao động và các tổ chức xã hội: Tăng cường nhận thức về quyền lợi BHXH, giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng và tham gia giám sát việc thực hiện chính sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi BHXH là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý chi BHXH là hoạt động tổ chức, kiểm soát việc chi trả các chế độ BHXH cho người lao động theo quy định pháp luật. Nó đảm bảo quyền lợi người lao động, bảo tồn quỹ BHXH và góp phần ổn định an sinh xã hội.

  2. Các chế độ BHXH chính tại Savannakhet gồm những gì?
    Bao gồm chế độ trợ cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất và bảo hiểm thất nghiệp, với mức trợ cấp và điều kiện hưởng được quy định rõ trong Luật BHXH 2015.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến lạm dụng quỹ BHXH là gì?
    Nguyên nhân gồm nhận thức hạn chế của người lao động và sử dụng lao động, quy trình quản lý còn lỏng lẻo, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ và thiếu kiểm tra, giám sát hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH?
    Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường đào tạo cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền và nâng cao nhận thức của các bên liên quan.

  5. Vai trò của công tác kiểm tra, giám sát trong quản lý chi BHXH?
    Kiểm tra, giám sát giúp phát hiện, xử lý vi phạm, ngăn chặn trục lợi quỹ, bảo đảm chi trả đúng đối tượng, đúng chế độ, góp phần bảo toàn quỹ và nâng cao niềm tin xã hội.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về chi BHXH tại tỉnh Savannakhet đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ quyền lợi người lao động.
  • Thực trạng quản lý chi BHXH còn nhiều hạn chế như dự toán chưa chính xác, chi trả chậm trễ, vi phạm trong chi sai và trốn đóng quỹ.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm điều kiện kinh tế xã hội, hệ thống pháp luật, nhận thức của người lao động và sử dụng lao động.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện dự toán, nâng cao tổ chức chi trả, tăng cường quyết toán và kiểm tra, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người lao động cải thiện hiệu quả thực thi chính sách BHXH trong giai đoạn 2021-2025.

Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của tỉnh và quốc gia.