Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, tạo tiền đề cho sự phát triển toàn diện của trẻ em từ 3 tháng đến 6 tuổi. Theo Luật Giáo dục năm 2019, giáo dục mầm non không chỉ phát triển thể chất, trí tuệ mà còn hình thành nhân cách và kỹ năng xã hội cho trẻ. Tại huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với 27 trường mầm non, việc nâng cao năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp là nhiệm vụ cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên tại 6 trường đại diện các vùng thị trấn, nông thôn ngoại ô và ven biển trong giai đoạn năm học 2023-2024.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý và bồi dưỡng năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần xây dựng môi trường học tập an toàn, lành mạnh, thân thiện, đáp ứng nhu cầu phát triển toàn diện của trẻ. Các chỉ số đánh giá năng lực giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp được áp dụng làm thước đo chính, đồng thời khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực xây dựng môi trường giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên mầm non. Lý thuyết năng lực được hiểu là tổng hòa các thuộc tính tâm sinh lý, tri thức, kỹ năng và thái độ giúp cá nhân hoàn thành nhiệm vụ hiệu quả. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non theo Thông tư số 26/2018/TT-BGDĐT gồm 5 tiêu chuẩn với 15 tiêu chí, trong đó tiêu chuẩn 3 về xây dựng môi trường giáo dục là trọng tâm nghiên cứu. Mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực tập trung vào các yếu tố: xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, lãnh đạo chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực xây dựng môi trường giáo dục, bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng năng lực và chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm dữ liệu sơ cấp thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát tại 6 trường mầm non huyện Nga Sơn, với cỡ mẫu gồm 6 hiệu trưởng, 6 phó hiệu trưởng và 102 giáo viên. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo ngành và tài liệu liên quan giai đoạn 2021-2023. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định tính và so sánh với chuẩn nghề nghiệp hiện hành. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 01 đến tháng 05 năm 2024, đảm bảo thu thập đầy đủ thông tin về thực trạng và nhu cầu bồi dưỡng năng lực.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng bồi dưỡng năng lực xây dựng môi trường giáo dục: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tính cấp thiết của năng lực này, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên tham gia đầy đủ các chương trình bồi dưỡng chuyên môn liên quan.

  2. Thực trạng năng lực xây dựng môi trường giáo dục: 70% giáo viên đạt mức khá trở lên theo chuẩn nghề nghiệp, nhưng vẫn còn khoảng 30% chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về thiết kế môi trường học tập an toàn, thân thiện và dân chủ.

  3. Nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Các hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung và sinh hoạt chuyên môn tổ nhóm, chiếm 75% tổng số hoạt động. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng còn hạn chế, chỉ khoảng 40% giáo viên tham gia các khóa học trực tuyến.

  4. Quản lý bồi dưỡng năng lực: Công tác xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện bồi dưỡng được đánh giá đạt khoảng 80% hiệu quả, nhưng kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn thiếu thường xuyên và chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả chưa tối ưu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của năng lực xây dựng môi trường giáo dục là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong ngành giáo dục mầm non. Tuy nhiên, sự chênh lệch về năng lực thực tế phản ánh nhu cầu bồi dưỡng chuyên sâu và đa dạng hơn. Việc áp dụng các phương pháp bồi dưỡng truyền thống chiếm ưu thế, trong khi công nghệ thông tin chưa được khai thác hiệu quả, hạn chế khả năng tiếp cận kiến thức mới và linh hoạt trong học tập. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, huyện Nga Sơn có mức độ quản lý bồi dưỡng tương đối tốt nhưng cần tăng cường kiểm tra, đánh giá để nâng cao chất lượng. Việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện không chỉ dựa vào năng lực cá nhân giáo viên mà còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của cơ sở vật chất và văn hóa bồi dưỡng tại nhà trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố năng lực giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp và bảng thống kê tỷ lệ tham gia các hình thức bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và động viên giáo viên tham gia bồi dưỡng: Tổ chức các buổi tuyên truyền, hội thảo nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của năng lực xây dựng môi trường giáo dục, nhằm nâng tỷ lệ tham gia bồi dưỡng lên trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ban Giám hiệu các trường.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, sinh hoạt chuyên môn và bồi dưỡng trực tuyến, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả và tính linh hoạt. Mục tiêu: 60% giáo viên tham gia các khóa học trực tuyến trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Nhà trường và các trung tâm bồi dưỡng chuyên môn.

  3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng hệ thống đánh giá định kỳ, kết hợp tự đánh giá và đánh giá của quản lý nhằm phản hồi kịp thời, hỗ trợ cá nhân phát triển năng lực. Mục tiêu: 100% giáo viên được đánh giá ít nhất 2 lần/năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và văn hóa bồi dưỡng: Đầu tư trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng, xây dựng môi trường làm việc thân thiện, khuyến khích sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên. Mục tiêu: Hoàn thiện cơ sở vật chất tại 6 trường khảo sát trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và các trường mầm non.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực, nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ giáo viên.

  2. Giáo viên mầm non: Giúp hiểu rõ chuẩn nghề nghiệp và các yêu cầu về năng lực xây dựng môi trường giáo dục, từ đó chủ động tham gia các chương trình bồi dưỡng phù hợp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục mầm non.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và kiểm tra đánh giá năng lực giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non gồm những tiêu chuẩn nào?
    Chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nhà giáo, phát triển chuyên môn nghiệp vụ, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng, và sử dụng ngoại ngữ hoặc tiếng dân tộc. Tiêu chuẩn xây dựng môi trường giáo dục là trọng tâm trong nghiên cứu này.

  2. Tại sao năng lực xây dựng môi trường giáo dục lại quan trọng đối với giáo viên mầm non?
    Năng lực này giúp giáo viên tạo ra môi trường học tập an toàn, lành mạnh, thân thiện, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ, đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục tại trường mầm non.

  3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Sự kết hợp đa dạng giữa bồi dưỡng tập trung, sinh hoạt chuyên môn, dự giờ, bồi dưỡng trực tuyến và tự học được đánh giá là hiệu quả, giúp giáo viên tiếp cận kiến thức mới và phát triển kỹ năng linh hoạt.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo viên?
    Hiệu quả được đánh giá qua các chỉ số như tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn nghề nghiệp, sự cải thiện trong thực hành xây dựng môi trường giáo dục, phản hồi từ giáo viên và cán bộ quản lý, cùng với kết quả kiểm tra, đánh giá định kỳ.

  5. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên mầm non là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, sự thiếu đồng đều về trình độ và động lực học tập của giáo viên, cũng như việc kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và chưa toàn diện.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định vai trò then chốt của năng lực xây dựng môi trường giáo dục trong chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non tại huyện Nga Sơn, Thanh Hóa.
  • Thực trạng bồi dưỡng năng lực còn tồn tại hạn chế về phương pháp, ứng dụng công nghệ và kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đa dạng, linh hoạt nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên mầm non, hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng áp dụng trên toàn huyện.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và nhà trường cần phối hợp triển khai các biện pháp nâng cao năng lực giáo viên, tạo môi trường giáo dục mầm non an toàn, thân thiện và hiệu quả.