Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò then chốt trong việc phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh tiểu học. Theo ước tính, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả góp phần nâng cao kỹ năng giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề cho học sinh, đồng thời giúp các em phát triển tư duy sáng tạo và năng lực tự học. Trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội, hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học đang được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về mặt quản lý và tổ chức theo hướng hợp tác. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học tại huyện Hoài Đức trong giai đoạn từ năm học 2021-2024, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển năng lực học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục trải nghiệm, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng nhằm vận hành tổ chức đạt mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng chính: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác: Hoạt động trải nghiệm là quá trình học tập thông qua thực hành, khám phá và tương tác trong môi trường thực tế. Hướng hợp tác nhấn mạnh sự tương tác tích cực giữa học sinh, giáo viên, gia đình và cộng đồng nhằm phát triển kỹ năng xã hội, tư duy sáng tạo và năng lực tự học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động trải nghiệm, hợp tác trong giáo dục, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học, tổ chức hoạt động trải nghiệm, kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 9 trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Đức, bao gồm khảo sát bằng bảng hỏi với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh; phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và chuyên gia giáo dục; quan sát thực tế các hoạt động trải nghiệm tại trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, phương pháp phân tích nội dung để xử lý dữ liệu phỏng vấn, so sánh thực trạng với các tiêu chuẩn quản lý hoạt động trải nghiệm theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong ba năm học 2021-2024, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp quản lý.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò hoạt động trải nghiệm: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trong số đó thực sự áp dụng phương pháp hợp tác trong tổ chức hoạt động.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm: 70% trường tiểu học tổ chức hoạt động trải nghiệm nhưng chủ yếu mang tính hình thức, chưa đa dạng về nội dung và hình thức. Chỉ khoảng 45% hoạt động được tổ chức theo nhóm hoặc dự án hợp tác, còn lại là các hoạt động cá nhân hoặc tập thể không có sự tương tác sâu.

  3. Nguồn lực phục vụ hoạt động trải nghiệm: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, chỉ khoảng 50% trường có đủ điều kiện tối thiểu. Ngân sách dành cho hoạt động trải nghiệm chiếm khoảng 10-15% tổng ngân sách hoạt động ngoại khóa của trường.

  4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm: Việc đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm còn mang tính chủ quan, thiếu các tiêu chí và công cụ đánh giá cụ thể. Chỉ khoảng 40% trường có hệ thống đánh giá bài bản, còn lại chủ yếu dựa vào quan sát và nhận xét của giáo viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và cộng đồng, cũng như năng lực tổ chức và quản lý hoạt động trải nghiệm của đội ngũ giáo viên còn hạn chế. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Hóc Môn hay thị xã Hương Thủy, tình hình tại Hoài Đức tương tự về mặt nguồn lực và nhận thức, nhưng có điểm mạnh hơn về sự quan tâm của ban giám hiệu. Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác chưa được triển khai đồng bộ dẫn đến hiệu quả chưa cao, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường tổ chức hoạt động trải nghiệm theo từng hình thức, bảng tổng hợp nguồn lực và biểu đồ tròn về mức độ áp dụng phương pháp hợp tác trong hoạt động trải nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá hoạt động. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường đại học.

  2. Đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: Khuyến khích các trường áp dụng các hình thức tổ chức theo nhóm, dự án thực tế, câu lạc bộ và trò chơi tương tác nhằm tăng cường sự hợp tác và sáng tạo của học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác lên 70% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và giáo viên các trường tiểu học.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Phân bổ ngân sách hợp lý để nâng cấp phòng học, mua sắm thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm, đặc biệt là các thiết bị hỗ trợ học tập nhóm và công nghệ giáo dục. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường có đủ cơ sở vật chất lên 80% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá bài bản: Phát triển bộ tiêu chí và công cụ đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm theo hướng phát triển năng lực, đồng thời tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ thuật đánh giá. Mục tiêu 70% trường áp dụng hệ thống đánh giá mới trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường tiểu học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động trải nghiệm, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác, giúp phát triển kỹ năng giảng dạy và đánh giá học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo để nghiên cứu sâu hơn về quản lý hoạt động trải nghiệm và phát triển mô hình hợp tác trong giáo dục tiểu học.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hướng dẫn triển khai hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc thù từng địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác là gì?
    Hoạt động trải nghiệm theo hướng hợp tác là quá trình học tập thông qua thực hành và tương tác nhóm, trong đó học sinh cùng tham gia, trao đổi ý kiến và xây dựng kiến thức chung, giúp phát triển kỹ năng xã hội và tư duy sáng tạo.

  2. Tại sao quản lý hoạt động trải nghiệm lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo hoạt động trải nghiệm được tổ chức bài bản, phù hợp với mục tiêu giáo dục, huy động được nguồn lực và tạo môi trường học tập tích cực, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm tại huyện Hoài Đức là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều, nguồn lực hạn chế về cơ sở vật chất và kinh phí, năng lực tổ chức của giáo viên còn yếu, và thiếu hệ thống đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm?
    Cần nâng cao năng lực quản lý và tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên; đa dạng hóa hình thức tổ chức; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất; xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá bài bản và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng.

  5. Hoạt động trải nghiệm có ảnh hưởng thế nào đến phát triển phẩm chất học sinh?
    Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh phát triển các phẩm chất như yêu nước, nhân ái, trung thực, chăm chỉ và trách nhiệm thông qua việc tham gia thực tế, tương tác xã hội và rèn luyện kỹ năng sống.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học tại huyện Hoài Đức theo hướng hợp tác, phát hiện nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức và nguồn lực.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm, tập trung vào đào tạo cán bộ quản lý, đa dạng hóa hình thức tổ chức, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá.
  • Các giải pháp được đánh giá có tính cấp thiết và khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông 2018, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và Phòng Giáo dục huyện Hoài Đức nên phối hợp tổ chức các khóa bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất và áp dụng hệ thống đánh giá mới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm.