Luận Văn Thạc Sĩ: Phương Pháp Dạy Học Toán Giúp Học Sinh Yếu Kém Lớp 10

• Tác giả: Vũ Thị Diệp
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn
• Trường học: Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán
• Đề tài: Một số biện pháp sư phạm giúp đỡ học sinh yếu kém trong dạy học cung và góc lượng giác – công thức lượng giác ở lớp 10 trường THPT ngoài công lập
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.1.3. Đặc điểm môn Toán THPT
• 1.1.4. Những biểu hiện yếu kém môn Toán ở HS THPT
• 1.1.5. Những nguyên nhân yếu kém môn Toán ở HS THPT
• 1.1.6. Một số hướng khắc phục tình trạng yếu kém môn Toán đối với HS THPT
• 1.2. TÌNH HÌNH DẠY HỌC LƯỢNG GIÁC VÀ VÀ BIỂU HIỆN YẾU KÉM Ở HS TRƯỜNG THPT NGOÀI CÔNG LẬP
• 1.2.1. Chủ đề LG ở trường phổ thông
• 1.2.2. Thực trạng DH “Cung và góc LG - công thức LG” ở trường THPT NCL
• 1.2.3. Những biểu hiện yếu kém ở HS THPT NCL trong học “Cung và góc LG - công thức LG”
• 1.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SƯ PHẠM GIÚP ĐỠ HỌC SINH YẾU KÉM TRONG DẠY HỌC CUNG VÀ GÓC LƯỢNG GIÁC – CÔNG THỨC LƯỢNG GIÁC Ở LỚP 10 TRƯỜNG THPT NGOÀI CÔNG LẬP
• 2.1. ĐỊNH HƯỚNG XÂY DỰNG CÁC BIỆN PHÁP
• 2.1.1. Bám sát và phù hợp với đặc điểm nội dung “Cung và góc LG - công thức LG” và đặc điểm HS ở trường THPT ngoài công lập
• 2.1.2. Nhằm vào khắc phục nguyên nhân gây ra hiện tượng HS yếu kém khi học LG ở trường THPT NCL
• 2.1.3. Dựa trên 4 tình huống DH LG ở trường THPT
• 2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP ĐỠ HS YẾU KÉM Ở TRƯỜNG THPT NGOÀI CÔNG LẬP TRONG DẠY HỌC “CUNG VÀ GÓC LƯỢNG GIÁC - CÔNG THỨC LƯỢNG GIÁC”
• 2.2.1. Biện pháp 1 - Tăng cường gợi động cơ gây hứng thú cho học sinh khi học lượng giác
• 2.2.2. Vận dụng một số kỹ thuật và PPDH phù hợp với mục đích giúp đỡ HS yếu kém
• 2.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM
• 3.2. KẾ HOẠCH, NỘI DUNG VÀ PP THỰC NGHIỆM
• 3.3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 3.3.1. Đánh giá kết quả
• 3.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Học sinh yếu kém và lượng giác lớp 10

Học sinh yếu kém thường gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức, đặc biệt là môn Toán. Lượng giác lớp 10 là một chủ đề quan trọng nhưng cũng gây nhiều thách thức cho học sinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng, học sinh yếu kém thường có tâm lý tự ti, ngại hợp tác trong học tập, và thiếu hứng thú với môn Toán. Điều này dẫn đến kết quả học tập thấp và khó khăn trong việc giải các bài tập lượng giác. Các biểu hiện cụ thể bao gồm khả năng nhận thức chậm, diễn đạt nội dung toán học kém, và điểm kiểm tra thường xuyên dưới trung bình.

1.1. Nguyên nhân học sinh yếu kém

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh yếu kém trong môn Toán bao gồm cả yếu tố chủ quan và khách quan. Về chủ quan, học sinh thường thiếu sự cố gắng, lười biếng, và có thái độ tiêu cực với môn học. Về khách quan, môi trường gia đình, xã hội, và phương pháp dạy học của giáo viên cũng ảnh hưởng lớn. Một số học sinh bị ảnh hưởng bởi sự thiếu quan tâm từ gia đình hoặc môi trường học tập không phù hợp. Ngoài ra, phương pháp dạy học truyền thống, thiếu sáng tạo cũng là nguyên nhân khiến học sinh khó tiếp thu kiến thức lượng giác.

1.2. Biểu hiện yếu kém trong học lượng giác

Học sinh yếu kém thường gặp khó khăn trong việc hiểu và áp dụng các công thức lượng giác. Họ thường mắc lỗi trong việc nhớ và sử dụng các công thức cơ bản, dẫn đến việc giải bài tập sai hoặc không hoàn thành. Ngoài ra, học sinh yếu kém thường thiếu tự tin khi đối mặt với các bài toán lượng giác phức tạp, dẫn đến tâm lý sợ học và né tránh chủ đề này. Điều này càng làm gia tăng khoảng cách về kiến thức giữa học sinh yếu kém và học sinh khá giỏi.

II. Phương pháp học lượng giác hiệu quả

Để giúp học sinh yếu kém học tốt lượng giác lớp 10, cần áp dụng các phương pháp học lượng giác hiệu quả. Một trong những phương pháp quan trọng là tăng cường gợi động cơ và hứng thú học tập cho học sinh. Giáo viên cần sử dụng các kỹ thuật dạy học phù hợp, như sử dụng hình ảnh trực quan, ví dụ thực tế, và các bài tập ứng dụng để giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức. Ngoài ra, việc phân hóa đối tượng học sinh và áp dụng phương pháp dạy học phân bậc cũng là cách hiệu quả để giúp học sinh yếu kém tiến bộ.

2.1. Phương pháp dạy lượng giác phù hợp

Phương pháp dạy lượng giác cần được điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm của học sinh yếu kém. Giáo viên nên bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, giúp học sinh nắm vững các công thức lượng giác cơ bản trước khi chuyển sang các bài tập phức tạp hơn. Việc sử dụng các bài tập từ dễ đến khó, kết hợp với việc giải thích chi tiết từng bước, sẽ giúp học sinh tự tin hơn trong việc giải quyết các bài toán lượng giác. Ngoài ra, giáo viên cần tạo môi trường học tập thoải mái, khuyến khích học sinh đặt câu hỏi và thảo luận nhóm để cùng nhau giải quyết vấn đề.

2.2. Cách học lượng giác từ đầu

Đối với học sinh yếu kém, việc học lượng giác từ đầu là rất quan trọng. Học sinh cần được hướng dẫn cách tiếp cận kiến thức một cách hệ thống, từ việc hiểu bản chất của các khái niệm cơ bản như cung và góc lượng giác, đến việc áp dụng các công thức vào giải bài tập. Giáo viên nên sử dụng các phương pháp trực quan, như vẽ hình minh họa, sử dụng phần mềm hỗ trợ, để giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu được các khái niệm trừu tượng. Ngoài ra, việc luyện tập thường xuyên với các bài tập đơn giản sẽ giúp học sinh củng cố kiến thức và tự tin hơn trong việc giải các bài toán lượng giác.

III. Giải bài tập lượng giác và học tốt lượng giác

Việc giải bài tập lượng giác đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh nắm vững kiến thức và rèn luyện kỹ năng. Đối với học sinh yếu kém, giáo viên cần hướng dẫn chi tiết từng bước giải, từ việc nhận dạng dạng bài, áp dụng công thức, đến việc kiểm tra kết quả. Ngoài ra, việc sử dụng các bài tập thực tế, liên quan đến đời sống hàng ngày, sẽ giúp học sinh thấy được ứng dụng của lượng giác, từ đó tăng hứng thú học tập. Để học tốt lượng giác, học sinh cần được rèn luyện thường xuyên, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, để có thể tự tin giải quyết các bài toán lượng giác ở mức độ nâng cao.

3.1. Rèn luyện kỹ năng giải bài tập lượng giác

Để giúp học sinh yếu kém rèn luyện kỹ năng giải bài tập lượng giác, giáo viên cần cung cấp các bài tập từ cơ bản đến nâng cao, phù hợp với trình độ của học sinh. Học sinh cần được hướng dẫn cách nhận dạng dạng bài, áp dụng công thức phù hợp, và kiểm tra kết quả một cách cẩn thận. Ngoài ra, việc sử dụng các bài tập thực tế, liên quan đến đời sống hàng ngày, sẽ giúp học sinh thấy được ứng dụng của lượng giác, từ đó tăng hứng thú học tập. Giáo viên cũng nên khuyến khích học sinh thảo luận nhóm, cùng nhau giải quyết các bài toán khó, để phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tư duy logic.

3.2. Phương pháp học lượng giác nâng cao

Đối với học sinh đã nắm vững kiến thức cơ bản, việc học lượng giác nâng cao là bước tiếp theo để phát triển kỹ năng giải quyết các bài toán phức tạp. Giáo viên cần cung cấp các bài tập có độ khó tăng dần, kết hợp với việc hướng dẫn học sinh cách tiếp cận các bài toán lượng giác ở mức độ cao hơn. Ngoài ra, việc sử dụng các phương pháp giải nhanh, mẹo giải bài tập, và các công thức lượng giác nâng cao sẽ giúp học sinh tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả học tập. Học sinh cũng cần được khuyến khích tự nghiên cứu, tìm hiểu thêm các tài liệu tham khảo để mở rộng kiến thức và phát triển tư duy sáng tạo.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ 21 với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và khoa học kỹ thuật, Toán học giữ vai trò then chốt trong việc phát triển tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề của học sinh (HS). Tại các trường trung học phổ thông (THPT), đặc biệt là các trường ngoài công lập (NCL), tình trạng học sinh yếu kém môn Toán, nhất là trong nội dung lượng giác, đang là vấn đề đáng báo động. Theo khảo sát tại một số trường THPT NCL ở Hải Phòng, chỉ khoảng 15% HS chú ý tích cực trong các tiết học lượng giác, trong khi đa số còn lại thể hiện thái độ thờ ơ, thiếu tự tin và gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức. Nội dung “Cung và góc lượng giác – Công thức lượng giác” ở lớp 10 được đánh giá là một trong những chủ đề khó, gây nhiều trở ngại cho HS yếu kém.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và kiểm nghiệm các biện pháp sư phạm giúp đỡ HS yếu kém trong dạy học nội dung này, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học Toán tại các trường THPT NCL. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quá trình dạy học chương VI Đại số 10 tại các trường THPT ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong năm học 2018-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện năng lực học tập của HS yếu kém, đồng thời hỗ trợ giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục hiện đại, tập trung vào:

• Lý thuyết động cơ học tập: Nhấn mạnh vai trò của việc gợi động cơ, tạo hứng thú học tập để nâng cao sự chủ động và tích cực của HS trong quá trình học tập.
• Mô hình dạy học phân hóa: Phân loại HS theo năng lực, đặc điểm tâm lý để thiết kế các hoạt động học tập phù hợp, giúp HS yếu kém có thể tiếp cận kiến thức một cách hiệu quả.
• Khái niệm và phương pháp dạy học lượng giác: Bao gồm các khái niệm về cung lượng giác, góc lượng giác, các công thức lượng giác cơ bản và phương pháp giải bài tập lượng giác.
• Các tình huống dạy học lượng giác: Dạy học khái niệm, tính chất, quy tắc và giải bài tập lượng giác, tập trung vào việc phát hiện và khắc phục các sai lầm thường gặp của HS.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát thực tế tại các trường THPT NCL ở Hải Phòng, bao gồm phiếu điều tra ý kiến GV và HS, dự giờ, phỏng vấn, cùng với tài liệu sách giáo khoa, sách giáo viên và các nghiên cứu liên quan.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả khảo sát và thực nghiệm, phân tích các biểu hiện yếu kém, nguyên nhân và hiệu quả của các biện pháp sư phạm.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2018-2019, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, xây dựng biện pháp, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn một số trường THPT NCL đại diện tại Hải Phòng, với đối tượng nghiên cứu là HS lớp 10 và GV dạy Toán, đặc biệt là nội dung lượng giác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tình trạng học tập lượng giác của HS yếu kém: Chỉ khoảng 15% HS chú ý tích cực trong giờ học lượng giác, 20% thỉnh thoảng phát biểu, còn lại đa số HS không quan tâm hoặc ngại phát biểu. Điểm kiểm tra phần lượng giác của HS yếu kém thường dưới trung bình, với nhiều lỗi sai phổ biến trong việc vận dụng công thức và giải bài tập.

2. Nguyên nhân yếu kém: HS yếu kém thường có kiến thức nền chưa vững, tư duy chậm, kỹ năng học tập kém, đặc biệt là kỹ năng tự học và vận dụng kiến thức. Ngoài ra, thái độ học tập không nghiêm túc, thiếu động cơ học tập và ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường gia đình, xã hội cũng là nguyên nhân quan trọng.

3. Phương pháp dạy học hiện tại: Đa số GV vẫn áp dụng phương pháp truyền thống, giảng lý thuyết rồi làm ví dụ mẫu, ít sử dụng các phương pháp tích cực như dạy học hợp tác, dự án hay phát hiện giải quyết vấn đề. Việc phân hóa HS trong lớp chưa được thực hiện hiệu quả, dẫn đến HS yếu kém khó theo kịp bài học.

4. Hiệu quả của các biện pháp sư phạm đề xuất: Thực nghiệm cho thấy việc tăng cường gợi động cơ học tập, xây dựng các tình huống dạy học phù hợp với đặc điểm HS yếu kém, tổ chức luyện tập vừa sức và hướng dẫn kỹ năng học tập giúp HS cải thiện rõ rệt kết quả học tập. Tỷ lệ HS đạt điểm trung bình trở lên trong phần lượng giác tăng khoảng 25% sau khi áp dụng các biện pháp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về đặc điểm HS yếu kém và phương pháp hỗ trợ học tập. Việc tập trung vào động cơ học tập và phân hóa nội dung giúp HS yếu kém có thể tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng hơn, từ đó nâng cao sự tự tin và hứng thú học tập. So sánh với các nghiên cứu trước đây, đề tài đã cụ thể hóa biện pháp cho nội dung lượng giác, một chủ đề khó và ít được quan tâm trong các trường NCL.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ HS chú ý trong giờ học trước và sau khi áp dụng biện pháp, bảng thống kê điểm kiểm tra phần lượng giác của HS yếu kém, cũng như biểu đồ đường thể hiện sự tiến bộ về điểm số qua các lần kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường gợi động cơ học tập cho HS yếu kém: Giáo viên cần chủ động khai thác các yếu tố thực tiễn, liên hệ nội dung lượng giác với các môn học khác và đời sống để tạo hứng thú. Thời gian thực hiện: ngay trong từng tiết học; Chủ thể: GV Toán lớp 10.

2. Xây dựng và sử dụng các tình huống dạy học đặc thù: Thiết kế các bài tập, ví dụ minh họa tập trung vào các khó khăn, sai lầm thường gặp của HS yếu kém để luyện tập và khắc phục. Thời gian: trong suốt năm học; Chủ thể: GV và tổ chuyên môn.

3. Phân hóa nội dung và phương pháp dạy học: Phân chia HS theo năng lực, tổ chức các nhóm học tập phù hợp, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học hợp tác, dự án, phát hiện giải quyết vấn đề. Thời gian: áp dụng liên tục; Chủ thể: GV, nhà trường.

4. Rèn luyện kỹ năng tự học và phương pháp học tập cho HS: Hướng dẫn HS cách đọc hiểu lý thuyết, vẽ hình minh họa, ghi chép có hệ thống, luyện tập giải bài tập theo quy trình rõ ràng. Thời gian: xuyên suốt năm học; Chủ thể: GV, phụ huynh phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Toán THPT ngoài công lập: Nhận biết đặc điểm HS yếu kém, áp dụng các biện pháp sư phạm phù hợp để nâng cao hiệu quả dạy học lượng giác.

2. Cán bộ quản lý giáo dục: Xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng GV nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại các trường NCL.

3. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Giáo dục Toán: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực nghiệm sư phạm trong lĩnh vực dạy học Toán.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ những khó khăn của HS yếu kém, phối hợp với nhà trường và GV để hỗ trợ con em trong học tập.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao HS yếu kém lại gặp khó khăn nhiều trong học lượng giác?
   HS yếu kém thường có kiến thức nền chưa vững, tư duy chậm, kỹ năng học tập kém và thiếu động cơ học tập. Lượng giác là nội dung trừu tượng, đòi hỏi tư duy logic cao nên gây khó khăn cho các em.

2. Các biện pháp sư phạm nào giúp HS yếu kém học lượng giác hiệu quả?
   Tăng cường gợi động cơ học tập, xây dựng tình huống dạy học phù hợp, phân hóa nội dung và phương pháp, rèn luyện kỹ năng tự học là những biện pháp hiệu quả đã được kiểm nghiệm.

3. Làm thế nào để GV phân hóa HS trong lớp học?
   GV cần phân loại HS theo năng lực, thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với từng nhóm, sử dụng các phương pháp dạy học tích cực và tổ chức các nhóm học tập nhỏ.

4. HS yếu kém có thể tự học lượng giác như thế nào?
   HS cần được hướng dẫn cách đọc hiểu lý thuyết, vẽ hình minh họa, ghi chép có hệ thống, luyện tập giải bài tập theo quy trình rõ ràng và biết tự phát hiện, lấp đầy các lỗ hổng kiến thức.

5. Vai trò của gia đình trong việc hỗ trợ HS yếu kém học lượng giác là gì?
   Gia đình cần quan tâm, tạo điều kiện học tập, phối hợp với nhà trường và GV để theo dõi, động viên và hỗ trợ HS trong quá trình học, đặc biệt là với HS có hoàn cảnh khó khăn.

Kết luận

• Đã xác định rõ đặc điểm, nguyên nhân và biểu hiện yếu kém của HS THPT NCL trong học nội dung “Cung và góc lượng giác – Công thức lượng giác”.
• Xây dựng và áp dụng thành công các biện pháp sư phạm như gợi động cơ, xây dựng tình huống dạy học, phân hóa nội dung và rèn luyện kỹ năng học tập cho HS yếu kém.
• Kết quả thực nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về thái độ học tập và kết quả kiểm tra của HS yếu kém trong phần lượng giác.
• Nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán tại các trường THPT ngoài công lập, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các nghiên cứu tiếp theo.
• Đề xuất các bước tiếp theo gồm mở rộng áp dụng biện pháp, đào tạo bồi dưỡng GV và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội để hỗ trợ HS yếu kém.

Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cần áp dụng các biện pháp đã nghiên cứu để nâng cao hiệu quả dạy học lượng giác, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.