Phát Triển Năng Lực Văn Học Cho Học Sinh Lớp 8 Trong Dạy Học Tác Phẩm Tự Sự Giai Đoạn 1930 - 1945

Năng lực văn học là một biểu hiện của năng lực thẩm mỹ, là khả năng tiếp nhận và tạo lập văn bản văn học. Khả năng tiếp nhận văn bản văn học được thể hiện qua việc vận dụng kiến thức văn học và kinh nghiệm cá nhân vào việc đọc, giải mã, kiến tạo nghĩa và đánh giá văn bản văn học. Khả năng tạo lập văn bản văn học được thể hiện qua khả năng biểu đạt cảm xúc và ý tưởng bằng hình thức ngôn từ mang tính thẩm mỹ cao, có thể sáng tác văn học. Qua hoạt động tiếp nhận văn học, học sinh biết phân tích, đánh giá văn bản dựa trên hiểu biết về phong cách nghệ thuật, đặc trưng thể loại và lịch sử văn học.

Các tác phẩm tự sự 1930-1945 đóng vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng năng lực văn học lớp 8. Chúng không chỉ cung cấp kiến thức về lịch sử, xã hội mà còn giúp học sinh phát triển khả năng cảm thụ cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ, hình tượng văn học. Các tác phẩm như Chí Phèo của Nam Cao, Tắt Đèn của Ngô Tất Tố, Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài là những ví dụ điển hình. Việc phân tích các tác phẩm này giúp học sinh rèn luyện kỹ năng đọc hiểu văn bản, kỹ năng phân tích nhân vật, kỹ năng phân tích chi tiết nghệ thuật.

Thực tế giảng dạy cho thấy sự sáng tạo trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh chưa nhiều. Dạy học còn nặng về truyền thụ kiến thức. Việc phát triển kỹ năng, năng lực học sinh chưa được quan tâm. Hoạt động kiểm tra, đánh giá chưa thật sự khách quan (chủ yếu là tái hiện kiến thức). Tất cả những điều đó dẫn tới học sinh học thụ động, lúng túng, thiếu năng lực giải quyết các tình huống trong thực tiễn.

Đổi mới giáo dục đòi hỏi sự thay đổi, sáng tạo để thích nghi với sự biến đổi mạnh mẽ của khoa học công nghệ, của xã hội thông tin và sự phát triển của kinh tế tri thức. Mục tiêu của việc đổi mới này là khắc phục những hạn chế của lối dạy truyền thống. Học sinh không chỉ được lĩnh hội các tri thức, kỹ năng mà từ những tri thức đó học sinh có khả năng vận dụng và giải quyết các tình huống trong thực tiễn. Từ đó góp phần bồi dưỡng, phát triển những phẩm chất, năng lực sẵn có, cần có cho học sinh.

Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập cởi mở, khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, tranh luận, chia sẻ ý kiến cá nhân. Các hoạt động như đọc diễn cảm, tóm tắt nội dung, phân tích nhân vật, tìm hiểu bối cảnh lịch sử, xã hội cần được tổ chức một cách linh hoạt, hấp dẫn. Bên cạnh đó, việc sử dụng các phương tiện trực quan, công nghệ thông tin cũng góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.

Học sinh cần được rèn luyện kỹ năng phân tích các yếu tố nội dung như chủ đề, tư tưởng, thông điệp của tác phẩm. Đồng thời, cần chú trọng đến việc phân tích các yếu tố nghệ thuật như ngôn ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, cách xây dựng nhân vật, cốt truyện. Việc so sánh, đối chiếu các tác phẩm khác nhau cũng giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về giá trị của văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

Giáo viên cần khuyến khích học sinh liên hệ nội dung tác phẩm với thực tế cuộc sống, rút ra những bài học ý nghĩa cho bản thân. Việc vận dụng kiến thức văn học vào việc giải quyết các vấn đề trong cuộc sống cũng giúp học sinh thấy được giá trị thiết thực của môn học. Ví dụ, sau khi học tác phẩm Tắt Đèn, học sinh có thể thảo luận về vấn đề bất bình đẳng xã hội, sự đấu tranh của người nông dân nghèo khổ.

Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tiếp xúc với nhiều tác phẩm văn học hay, khuyến khích học sinh đọc sách, xem phim, nghe nhạc. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ văn học cũng là những sân chơi bổ ích để học sinh thỏa sức đam mê, sáng tạo.

Sử dụng hình ảnh, âm thanh, video để minh họa cho nội dung tác phẩm. Kể chuyện, diễn kịch, đóng vai để tái hiện lại các tình huống trong tác phẩm. Sử dụng ngôn ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh để truyền đạt cảm xúc, ý tưởng của tác giả.

Đặt câu hỏi gợi mở để kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Khuyến khích học sinh chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ cá nhân về tác phẩm. Tạo cơ hội để học sinh thể hiện cảm xúc thông qua các hoạt động sáng tạo như vẽ tranh, viết thơ, làm thơ.

Việc xây dựng giáo án theo hướng phát triển năng lực văn học cần chú trọng đến việc xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động dạy học. Mục tiêu cần cụ thể, đo lường được, phù hợp với trình độ của học sinh.

Lựa chọn các tác phẩm tự sự tiêu biểu trong chương trình Ngữ văn 8, giai đoạn 1930-1945. Xây dựng hệ thống bài tập đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng học sinh. Bài tập cần hướng đến việc phát triển các năng lực như đọc hiểu, cảm thụ, phân tích, sáng tạo.

Sử dụng các hình thức đánh giá đa dạng như bài kiểm tra, bài luận, bài thuyết trình, sản phẩm sáng tạo. Tiêu chí đánh giá cần rõ ràng, cụ thể, bám sát mục tiêu phát triển năng lực văn học. Đánh giá cần chú trọng đến quá trình học tập, rèn luyện của học sinh, không chỉ tập trung vào kết quả cuối cùng.

Tổng kết những thành công và hạn chế của các phương pháp phát triển năng lực văn học đã áp dụng. Đánh giá hiệu quả của các phương pháp này đối với sự phát triển của học sinh.

Đề xuất các giải pháp tiếp theo để nâng cao năng lực văn học cho học sinh, phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện nay. Các giải pháp này cần đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và bền vững.