Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo tại Việt Nam, phát triển năng lực giáo viên mầm non (GVMN) theo chuẩn nghề nghiệp trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Theo Luật Giáo dục năm 2019, giáo viên mầm non phải đáp ứng các tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ từ 3 tháng đến 6 tuổi. Trường Mầm non Liên Châu, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, với quy mô 20 nhóm lớp và 530 học sinh năm học 2021-2022, là một trong những đơn vị điển hình trong việc triển khai phát triển năng lực giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy một số giáo viên chưa đạt chuẩn trình độ đào tạo theo quy định mới, năng lực nghề nghiệp chưa đồng đều, đặc biệt là ở nhóm giáo viên cao tuổi và những người được đào tạo qua nhiều hệ đào tạo khác nhau.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển năng lực của giáo viên trường mầm non Liên Châu theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển năng lực phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2021-2022, với phạm vi địa lý tại trường mầm non Liên Châu, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý, đào tạo và bồi dưỡng giáo viên mầm non, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương, hướng tới mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển năng lực giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp, trong đó có:

  • Lý thuyết năng lực nghề nghiệp: Năng lực được hiểu là tổ hợp các phẩm chất, kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện thành công các nhiệm vụ nghề nghiệp. Năng lực giáo viên mầm non bao gồm năng lực chuyên môn, năng lực sư phạm, năng lực xây dựng môi trường giáo dục, năng lực phối hợp với gia đình và cộng đồng, cùng với năng lực sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin.

  • Mô hình chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non theo Thông tư số 26/2018/TT-BGDĐT: Chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nhà giáo; phát triển chuyên môn, nghiệp vụ; xây dựng môi trường giáo dục; phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng; sử dụng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin.

  • Khái niệm phát triển năng lực giáo viên mầm non: Quá trình tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao phẩm chất, kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên để đáp ứng yêu cầu chuẩn nghề nghiệp, thích ứng với sự đổi mới giáo dục và phát triển xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực nghề nghiệp, chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non, phát triển năng lực, phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát thực trạng đội ngũ giáo viên trường mầm non Liên Châu năm học 2021-2022, bao gồm phiếu điều tra, phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên, quan sát hoạt động sư phạm, hồ sơ quản lý giáo viên, cùng các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định lượng và định tính để đánh giá thực trạng phát triển năng lực giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp. Cỡ mẫu khảo sát gồm 35 giáo viên và 3 cán bộ quản lý, được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022, bắt đầu từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ đào tạo và phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp: 100% cán bộ quản lý và giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn và trên chuẩn, trong đó 91,4% giáo viên có trình độ đại học, 8,6% có trình độ cao đẳng. Tuy nhiên, một số giáo viên cao tuổi chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn phẩm chất và năng lực theo chuẩn nghề nghiệp mới. Đánh giá phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp cho thấy 97,2% giáo viên đạt yêu cầu, còn lại 2,8% cần nâng cao.

  2. Năng lực chuyên môn và nghiệp vụ: Kết quả khảo sát cho thấy 96,2% giáo viên đạt mức phát triển năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp, trong đó kỹ năng xây dựng kế hoạch nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ được đánh giá cao. Tuy nhiên, năng lực sử dụng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, chỉ khoảng 60% giáo viên đáp ứng tốt yêu cầu này.

  3. Nhận thức và thực hiện phát triển năng lực: Biểu đồ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về nhu cầu phát triển năng lực cho thấy 85% giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của việc phát triển năng lực nghề nghiệp, nhưng chỉ 70% tham gia tích cực vào các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng. Việc xây dựng kế hoạch phát triển năng lực còn chưa đồng bộ và thiếu sự chỉ đạo chặt chẽ từ ban giám hiệu.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực: Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, môi trường văn hóa nhà trường, nhận thức của giáo viên có ảnh hưởng tích cực đến phát triển năng lực. Yếu tố khách quan như chính sách quản lý nhà nước, điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí cũng đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, hạn chế về kinh phí và thời gian bồi dưỡng là những thách thức lớn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng phát triển năng lực giáo viên mầm non tại trường Liên Châu tương đối tích cực về trình độ chuyên môn và phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, phù hợp với các nghiên cứu trong ngành giáo dục mầm non tại các địa phương khác. Tuy nhiên, sự chênh lệch về năng lực sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin cho thấy cần có các biện pháp bồi dưỡng chuyên sâu hơn, nhất là trong bối cảnh hội nhập và ứng dụng công nghệ ngày càng phổ biến.

Môi trường văn hóa tích cực trong nhà trường được xác định là nhân tố thúc đẩy giáo viên tự học, tự bồi dưỡng, đồng thời năng lực cán bộ quản lý có vai trò quyết định trong việc tổ chức và chỉ đạo phát triển năng lực giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trước đây, việc xây dựng kế hoạch phát triển năng lực còn thiếu tính đồng bộ và chưa phát huy hết tiềm năng của đội ngũ giáo viên, điều này cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mức độ nhận thức và tham gia phát triển năng lực của giáo viên, bảng thống kê trình độ đào tạo và đánh giá năng lực theo từng tiêu chuẩn chuẩn nghề nghiệp, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin cho giáo viên, nhằm nâng cao tỷ lệ giáo viên đáp ứng chuẩn nghề nghiệp lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với trường mầm non Liên Châu.

  2. Xây dựng kế hoạch phát triển năng lực đồng bộ và linh hoạt: Ban giám hiệu nhà trường cần xây dựng kế hoạch phát triển năng lực chi tiết, phù hợp với từng nhóm giáo viên, đảm bảo kế hoạch được rà soát và điều chỉnh hàng năm. Thời gian thực hiện từ năm học 2022-2023, với sự tham gia của toàn bộ giáo viên và cán bộ quản lý.

  3. Phát triển môi trường văn hóa học tập tích cực: Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, khuyến khích tự học và tự bồi dưỡng thông qua các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu bài học, và ứng dụng công nghệ thông tin. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và tổ chuyên môn trong nhà trường, triển khai ngay từ năm học 2022-2023.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát phát triển năng lực: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, công khai kết quả đánh giá để làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng, đồng thời khen thưởng các cá nhân có thành tích xuất sắc. Thời gian thực hiện từ quý 3 năm 2022, do Ban giám hiệu và Phòng Giáo dục huyện chủ trì.

  5. Bảo đảm điều kiện vật chất và kinh phí cho phát triển năng lực: Đề xuất cấp trên tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ, đồng thời bố trí kinh phí hợp lý cho các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng giáo viên. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và Phòng Giáo dục, với kế hoạch dài hạn từ 2022 đến 2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực giáo viên, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý và bồi dưỡng phù hợp.

  2. Giáo viên mầm non: Nắm bắt các tiêu chuẩn chuẩn nghề nghiệp, nhận thức về phát triển năng lực nghề nghiệp, từ đó chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý Giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển năng lực giáo viên mầm non, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên mầm non phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển năng lực giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp là gì?
    Là quá trình tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao phẩm chất, kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên để đáp ứng các tiêu chuẩn quy định trong Thông tư 26/2018/TT-BGDĐT, giúp giáo viên thực hiện hiệu quả nhiệm vụ nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ.

  2. Tại sao phát triển năng lực giáo viên mầm non lại quan trọng?
    Giáo viên mầm non là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục mầm non, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Phát triển năng lực giúp giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và thích ứng với sự phát triển xã hội.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển năng lực giáo viên mầm non?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, môi trường văn hóa nhà trường, nhận thức của giáo viên; và yếu tố khách quan như chính sách quản lý nhà nước, điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí và đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương.

  4. Phương pháp nào hiệu quả để phát triển năng lực giáo viên mầm non?
    Kết hợp các phương pháp như bồi dưỡng tập huấn trực tiếp và trực tuyến, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, tự học, trải nghiệm thực tế và thảo luận nhóm, nhằm tăng tính tương tác và thực tiễn.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả phát triển năng lực giáo viên?
    Thông qua kiểm tra hoạt động sư phạm, đánh giá kế hoạch thực hiện chương trình giáo dục, kiểm tra hồ sơ chuyên môn, tổ chức đánh giá định kỳ dựa trên các tiêu chuẩn chuẩn nghề nghiệp, đồng thời lấy ý kiến phản hồi từ đồng nghiệp, phụ huynh và cán bộ quản lý.

Kết luận

  • Giáo viên trường mầm non Liên Châu có trình độ chuyên môn đạt chuẩn và trên chuẩn, nhưng vẫn còn khoảng 2,8% chưa đáp ứng đầy đủ phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp theo chuẩn mới.
  • Năng lực chuyên môn và nghiệp vụ của giáo viên tương đối tốt, tuy nhiên năng lực sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin còn hạn chế, cần được bồi dưỡng chuyên sâu.
  • Môi trường văn hóa tích cực và năng lực cán bộ quản lý đóng vai trò then chốt trong việc phát triển năng lực giáo viên.
  • Việc xây dựng kế hoạch phát triển năng lực còn thiếu đồng bộ và chưa phát huy hết tiềm năng của đội ngũ giáo viên.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào đào tạo, xây dựng kế hoạch, phát triển môi trường học tập, kiểm tra đánh giá và đảm bảo điều kiện vật chất nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non trong giai đoạn 2022-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương. Đề nghị các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tiếp tục quan tâm, nghiên cứu sâu hơn về phát triển năng lực giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp.

Hãy bắt đầu hành trình phát triển năng lực giáo viên mầm non ngay hôm nay để xây dựng nền tảng vững chắc cho thế hệ tương lai!