Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển toàn diện trẻ em, trong đó năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên mầm non là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục. Theo thống kê năm học 2021-2022, thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam có 24 trường mầm non với hơn 10.000 trẻ được huy động đến trường, trong đó tỷ lệ trẻ mẫu giáo đạt gần 100%. Tuy nhiên, thực trạng năng lực chuyên môn của giáo viên mầm non tại đây còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở nhóm giáo viên lớn tuổi và giáo viên mới vào nghề. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư 26/2018/TT-BGDĐT quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non nhằm chuẩn hóa năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên các trường mầm non tại thành phố Phủ Lý theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong giai đoạn 2020-2022, với đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên tại 8 trường mầm non công lập trên địa bàn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý bồi dưỡng, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non và phát triển bền vững giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn: Quản lý bồi dưỡng là quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho giáo viên, bao gồm quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, kiểm tra đánh giá và điều kiện hỗ trợ.

  • Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non: Theo Thông tư 26/2018/TT-BGDĐT, chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn với 15 tiêu chí, tập trung vào phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ với gia đình và cộng đồng, cùng khả năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin.

Các khái niệm chính bao gồm: bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ; quản lý bồi dưỡng; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên mầm non; chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non; và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát 90 đối tượng gồm 2 cán bộ phòng GD&ĐT, 16 cán bộ quản lý và 72 giáo viên tại 8 trường mầm non công lập ở thành phố Phủ Lý trong giai đoạn 2020-2022. Ngoài ra, sử dụng các báo cáo thống kê, tài liệu chuyên môn và các kế hoạch bồi dưỡng của nhà trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phiếu khảo sát với thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá thực trạng và nhận thức về quản lý bồi dưỡng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel, tính điểm trung bình, tỷ lệ phần trăm và hệ số tương quan để đánh giá mức độ hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong giai đoạn 2020-2022, phân tích và đánh giá thực trạng trong năm 2023, đề xuất biện pháp quản lý phù hợp dựa trên kết quả khảo sát và cơ sở lý luận.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về sự cấp thiết bồi dưỡng năng lực: 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ là rất cần thiết, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên.

  2. Nhu cầu bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ: 70% giáo viên cho biết nhu cầu bồi dưỡng tập trung vào kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

  3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng: Quản lý xác định nhu cầu bồi dưỡng còn mang tính tự phát, chủ yếu dựa trên đăng ký cá nhân, chưa có tiêu chí đánh giá năng lực chuẩn xác. Kế hoạch bồi dưỡng chưa được điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm từng trường và giáo viên.

  4. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Các hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập huấn tập trung và hội thảo, ít áp dụng bồi dưỡng tại chỗ hoặc tự học có hướng dẫn. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn hạn chế, chưa có hệ thống đánh giá toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ xuất phát từ năng lực quản lý của hiệu trưởng và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, kết quả khảo sát tại Phủ Lý cho thấy mức độ nhận thức cao nhưng thực hiện còn nhiều bất cập về tổ chức và đánh giá. Việc thiếu tiêu chuẩn đánh giá năng lực cụ thể dẫn đến khó khăn trong việc xác định nhu cầu bồi dưỡng chính xác và xây dựng kế hoạch phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên tham gia các hình thức bồi dưỡng khác nhau, bảng tổng hợp điểm trung bình đánh giá hiệu quả quản lý theo từng nội dung (nhu cầu, mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra, điều kiện). Điều này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý bồi dưỡng.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để xây dựng các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đánh giá năng lực và xác định nhu cầu bồi dưỡng chính xác: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực chuyên môn, nghiệp vụ dựa trên chuẩn nghề nghiệp để hiệu trưởng và tổ chuyên môn sử dụng làm căn cứ xác định nhu cầu bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm học; Chủ thể: Phòng GD&ĐT phối hợp hiệu trưởng các trường.

  2. Xây dựng mục tiêu và kế hoạch bồi dưỡng sát thực tế: Chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch bồi dưỡng linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng trường và nhu cầu giáo viên, đảm bảo mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Kết hợp đa dạng các hình thức bồi dưỡng như bồi dưỡng tại chỗ, tự học có hướng dẫn, tập huấn trực tuyến và dự giờ thăm quan để tăng tính thực tiễn và hiệu quả. Thời gian: triển khai ngay trong năm học; Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng GD&ĐT.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện, bao gồm dự giờ, đánh giá qua sản phẩm công việc và phản hồi từ phụ huynh, nhằm đảm bảo chất lượng bồi dưỡng. Thời gian: đánh giá định kỳ mỗi học kỳ; Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  5. Phát huy vai trò đội ngũ giáo viên cốt cán: Tạo động lực và phát huy vai trò giáo viên mầm non cốt cán trong việc hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm và tham gia giảng dạy bồi dưỡng cho đồng nghiệp. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường mầm non.

  2. Hiệu trưởng các trường mầm non: Áp dụng các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, đổi mới phương pháp và kiểm tra đánh giá hiệu quả.

  3. Giáo viên mầm non: Hiểu rõ chuẩn nghề nghiệp và nhu cầu bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, từ đó chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ trong giáo dục mầm non, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên mầm non?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và chuẩn nghề nghiệp, nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ. Ví dụ, giáo viên được tập huấn về phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm sẽ tổ chức hoạt động hiệu quả hơn.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, nhận thức của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, chính sách của ngành và môi trường kinh tế xã hội địa phương. Ví dụ, trường có phòng học hiện đại sẽ tổ chức bồi dưỡng hiệu quả hơn.

  3. Phương pháp bồi dưỡng nào được đánh giá hiệu quả nhất?
    Kết hợp đa dạng hình thức như tập huấn trực tiếp, bồi dưỡng tại chỗ, tự học có hướng dẫn và dự giờ thăm quan giúp giáo viên tiếp thu kiến thức thực tiễn và áp dụng tốt hơn.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực?
    Thông qua dự giờ, đánh giá sản phẩm công việc, phản hồi từ đồng nghiệp và phụ huynh, cũng như kết quả học tập của trẻ. Ví dụ, giáo viên sau bồi dưỡng có thể thiết kế kế hoạch giáo dục phù hợp hơn.

  5. Ai chịu trách nhiệm chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng, phối hợp với tổ chuyên môn và phòng GD&ĐT để đảm bảo hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp là hoạt động quan trọng, do hiệu trưởng các trường mầm non chủ trì thực hiện.
  • Thực trạng tại thành phố Phủ Lý cho thấy nhận thức cao về tầm quan trọng nhưng còn nhiều hạn chế trong tổ chức, phương pháp và đánh giá bồi dưỡng.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm năng lực quản lý, nhận thức giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và chính sách địa phương.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm xác định nhu cầu chính xác, xây dựng kế hoạch phù hợp, đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra đánh giá và phát huy vai trò giáo viên cốt cán.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương, mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục mầm non.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở giáo dục và phòng GD&ĐT cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên mầm non.