I. Giới thiệu về phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo là hai yếu tố quan trọng trong giáo dục hiện đại, đặc biệt là trong việc dạy học môn Toán cho học sinh lớp 3. Năng lực giải quyết vấn đề không chỉ giúp học sinh tìm ra các giải pháp cho những tình huống cụ thể trong học tập mà còn kích thích khả năng sáng tạo trong học tập. Việc phát triển những năng lực này không chỉ đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục hiện hành mà còn chuẩn bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống sau này. Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018, năng lực này được coi là một trong những năng lực chung cần thiết cho học sinh. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của việc thiết kế các hoạt động dạy học nhằm hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
II. Thiết kế hoạt động dạy học nhằm phát triển năng lực
Thiết kế hoạt động dạy học là một trong những phương pháp quan trọng để phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong học tập. Các hoạt động dạy học cần được xây dựng dựa trên đặc điểm tâm lý và trình độ của học sinh lớp 3. Việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, như hoạt động nhóm trong học tập, không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp mà còn nâng cao khả năng hợp tác và tư duy sáng tạo. Theo nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục, việc tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động khám phá sẽ giúp các em tự tin hơn trong việc giải quyết vấn đề. Một số phương pháp dạy học như phương pháp dạy học khám phá hay phương pháp dạy học dự án có thể được áp dụng để tăng cường khả năng giải quyết vấn đề cho học sinh.
III. Thực trạng và kết quả khảo sát
Kết quả khảo sát thực trạng dạy học môn Toán lớp 3 cho thấy rằng nhiều giáo viên vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống, chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh. Qua khảo sát, nhiều học sinh cho biết họ cảm thấy khó khăn trong việc áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Điều này cho thấy cần có sự thay đổi trong cách thức dạy học. Giáo viên cần được đào tạo thêm về các phương pháp dạy học hiện đại, từ đó có thể thiết kế các hoạt động học tập phù hợp hơn với nhu cầu và khả năng của học sinh. Việc đánh giá năng lực học sinh cũng cần được thực hiện một cách toàn diện hơn, không chỉ dựa vào kết quả bài kiểm tra mà còn xem xét đến sự phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong quá trình học tập.
IV. Đề xuất quy trình thiết kế và tổ chức hoạt động
Đề xuất quy trình thiết kế và tổ chức hoạt động hình thành kiến thức mới trong dạy học môn Toán lớp 3 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh cần đảm bảo tính khoa học và thực tiễn. Quy trình này bao gồm các bước như xác định mục tiêu, lựa chọn nội dung, thiết kế hoạt động học tập, thực hiện và đánh giá kết quả. Trong đó, việc lựa chọn nội dung cần phải phù hợp với chương trình học và khả năng của học sinh. Các hoạt động học tập cần được thiết kế sao cho khuyến khích học sinh tham gia tích cực, từ đó phát huy khả năng sáng tạo và tư duy độc lập của các em. Đặc biệt, giáo viên cần đóng vai trò là người hướng dẫn, tạo điều kiện cho học sinh tự khám phá và tìm ra giải pháp cho các vấn đề mà các em gặp phải.
V. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm
Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy rằng việc áp dụng quy trình thiết kế và tổ chức hoạt động hình thành kiến thức mới đã mang lại hiệu quả tích cực trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh lớp 3. Các em đã có sự tiến bộ rõ rệt trong khả năng tư duy và giải quyết các bài toán thực tiễn. Đánh giá định tính và định lượng cho thấy học sinh không chỉ cải thiện về mặt kiến thức mà còn phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp và sáng tạo. Điều này chứng tỏ rằng việc thay đổi phương pháp dạy học là cần thiết và mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc phát triển toàn diện năng lực cho học sinh.
