Tổng quan nghiên cứu

Kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia, trong đó có nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào. Tại thủ đô Viêng Chăn, khu vực kinh tế tư nhân chiếm hơn 60% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động, với khoảng 71.500 doanh nghiệp tư nhân tính đến năm 2023. Khu vực này tạo việc làm cho khoảng 309.787 lao động, đóng góp hơn 50% GDP của thủ đô, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2020-2022, đại dịch COVID-19 đã gây ra nhiều khó khăn, khiến khoảng 5.600 doanh nghiệp phá sản hoặc tạm dừng hoạt động, ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế và việc làm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát triển kinh tế tư nhân tại thủ đô Viêng Chăn trong giai đoạn 2019-2023, đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển bền vững đến năm 2030. Nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp tư nhân, phân tích theo ba khía cạnh chính: quy mô, cơ cấu và hiệu quả hoạt động. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại thủ đô Viêng Chăn, với dữ liệu thu thập từ các nguồn chính thức như Cục Thống kê thủ đô, Bộ Công thương Lào và các báo cáo chuyên ngành.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của thủ đô Viêng Chăn nói riêng và CHDCND Lào nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển kinh tế tư nhân, tập trung vào ba khái niệm chính:

  1. Khái niệm kinh tế tư nhân: Kinh tế tư nhân được hiểu là khu vực kinh tế thuộc sở hữu tư nhân, bao gồm các doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Ở Lào, kinh tế tư nhân bao gồm các doanh nghiệp tư nhân trong nước và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

  2. Nội dung phát triển kinh tế tư nhân: Phát triển kinh tế tư nhân được đánh giá qua ba nội dung chính: quy mô (tăng số lượng và quy mô doanh nghiệp), cơ cấu (thay đổi theo quy mô và lĩnh vực hoạt động) và hiệu quả (năng suất lao động, lợi nhuận, đóng góp vào GDP, tạo việc làm).

  3. Các nhân tố tác động đến phát triển kinh tế tư nhân: Bao gồm các nhân tố bên ngoài như điều kiện kinh tế - xã hội, khoa học công nghệ, toàn cầu hóa và chính sách nhà nước; và các nhân tố bên trong như nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, văn hóa kinh doanh và năng lực quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của Cục Thống kê thủ đô Viêng Chăn, Bộ Công thương Lào, các công trình nghiên cứu khoa học và tài liệu chuyên ngành. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ doanh nghiệp tư nhân tại thủ đô Viêng Chăn trong giai đoạn 2019-2023.

Phương pháp phân tích dữ liệu gồm:

  • Phân tích tổng hợp: Hệ thống hóa cơ sở lý luận và tổng hợp dữ liệu định tính, định lượng về quy mô, cơ cấu và hiệu quả phát triển kinh tế tư nhân.
  • Thống kê mô tả: Sử dụng bảng biểu, biểu đồ để mô tả biến động số lượng doanh nghiệp, doanh thu, giá trị gia tăng, cơ cấu doanh nghiệp và các chỉ tiêu hiệu quả.
  • Phương pháp so sánh: So sánh sự biến động theo thời gian giữa các năm để đánh giá xu hướng phát triển và tác động của các yếu tố bên ngoài.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2023, tập trung phân tích các biến động trong giai đoạn này, đặc biệt chú trọng ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và các chính sách hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô doanh nghiệp tư nhân tăng không ổn định: Tổng số doanh nghiệp tư nhân tại Viêng Chăn tăng từ 67.512 năm 2019 lên khoảng 72.512 năm 2023, với tốc độ tăng trưởng dao động, giảm mạnh trong giai đoạn 2020-2021 do COVID-19 (giảm 0,4% năm 2021), sau đó phục hồi với tốc độ tăng 0,56% năm 2023. Số doanh nghiệp đang hoạt động cũng có xu hướng tương tự, giảm 0,31% năm 2021 và tăng trở lại 3,29% năm 2023.

  2. Doanh thu và giá trị gia tăng biến động mạnh: Doanh thu doanh nghiệp tư nhân giảm 8,12% năm 2021, sau đó tăng lần lượt 3,61% và 2,82% trong hai năm tiếp theo. Giá trị gia tăng giảm 3,79% năm 2021 nhưng phục hồi mạnh với tốc độ tăng 11,13% năm 2022 và 6,46% năm 2023, cho thấy sự phục hồi hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  3. Cơ cấu doanh nghiệp chuyển dịch tích cực: Tỷ trọng doanh nghiệp siêu nhỏ tăng từ 60,81% năm 2019 lên 67,12% năm 2023, trong khi doanh nghiệp nhỏ giảm từ 21,93% xuống 13,69%. Doanh nghiệp lớn và vừa giữ ổn định ở mức khoảng 7% và 12%. Về lĩnh vực hoạt động, ngành công nghiệp - xây dựng chiếm khoảng 51,38%, thương mại - dịch vụ chiếm 31,71%, và nông - lâm - ngư nghiệp tăng lên 16,91% năm 2023.

  4. Hiệu quả kinh doanh cải thiện sau đại dịch: Lợi nhuận bình quân doanh nghiệp tư nhân giảm xuống 0,18 tỷ Kíp năm 2021 nhưng phục hồi lên 0,32 tỷ Kíp năm 2023. Năng suất lao động bình quân tăng từ 101,81 triệu Kíp/người năm 2019 lên 107,19 triệu Kíp/người năm 2023. Khu vực tư nhân đóng góp khoảng 51,4% vào GRDP thủ đô năm 2023. Doanh nghiệp tư nhân tạo việc làm cho khoảng 84,5% tổng lao động thủ đô năm 2023, tuy nhiên thu nhập bình quân người lao động giảm trong giai đoạn 2019-2022 và chỉ phục hồi nhẹ năm 2023.

Thảo luận kết quả

Sự biến động về quy mô và hiệu quả kinh tế tư nhân tại Viêng Chăn phản ánh tác động nặng nề của đại dịch COVID-19, gây gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh và làm giảm số lượng doanh nghiệp cũng như doanh thu. Tuy nhiên, sự phục hồi mạnh mẽ trong các năm 2022-2023 cho thấy khả năng thích ứng và đổi mới của doanh nghiệp tư nhân, phù hợp với xu hướng phục hồi kinh tế toàn cầu.

Cơ cấu doanh nghiệp chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng doanh nghiệp siêu nhỏ và giảm doanh nghiệp nhỏ có thể phản ánh sự gia tăng số lượng doanh nghiệp mới thành lập quy mô nhỏ, đồng thời cũng cho thấy thách thức trong việc phát triển doanh nghiệp vừa và lớn hơn. Sự tăng trưởng trong lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ phù hợp với chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thủ đô và xu hướng phát triển kinh tế toàn cầu.

Hiệu quả kinh doanh được cải thiện nhờ các chính sách hỗ trợ của chính phủ, đầu tư vào công nghệ và nâng cao trình độ lao động. Tuy nhiên, thu nhập người lao động chưa phục hồi hoàn toàn, cho thấy cần tiếp tục cải thiện điều kiện làm việc và chính sách phúc lợi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện biến động số lượng doanh nghiệp, doanh thu và giá trị gia tăng theo năm; bảng phân tích cơ cấu doanh nghiệp theo quy mô và lĩnh vực; biểu đồ cột so sánh lợi nhuận bình quân và năng suất lao động qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân: Đẩy mạnh các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng và thủ tục hành chính nhằm giảm chi phí và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển. Chủ thể thực hiện: Chính phủ và các cơ quan quản lý địa phương. Thời gian: 2024-2026.

  2. Tăng cường hỗ trợ tiếp cận vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa: Xây dựng các quỹ hỗ trợ tài chính, đơn giản hóa thủ tục vay vốn, đặc biệt hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ. Chủ thể thực hiện: Ngân hàng chính sách, Bộ Công thương. Thời gian: 2024-2027.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Đầu tư đào tạo kỹ năng nghề, công nghệ thông tin và quản lý cho người lao động và chủ doanh nghiệp tư nhân nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất. Chủ thể thực hiện: Bộ Lao động, các trung tâm đào tạo nghề. Thời gian: 2024-2030.

  4. Phát triển cơ sở hạ tầng và mặt bằng sản xuất kinh doanh: Đầu tư xây dựng các khu công nghiệp, giảm giá thuê đất, cải thiện hạ tầng giao thông và viễn thông để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Chủ thể thực hiện: Chính quyền thủ đô Viêng Chăn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Thời gian: 2024-2028.

  5. Thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển giao công nghệ: Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, phát triển sản phẩm đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Chủ thể thực hiện: Bộ Khoa học và Công nghệ, các viện nghiên cứu. Thời gian: 2024-2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và điều chỉnh các chính sách phát triển kinh tế tư nhân phù hợp với thực tiễn địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.

  2. Doanh nghiệp tư nhân và các hiệp hội doanh nghiệp: Tham khảo các phân tích về thực trạng và giải pháp phát triển để điều chỉnh chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với biến động thị trường.

  3. Các tổ chức tài chính và ngân hàng: Dựa trên nghiên cứu để thiết kế các sản phẩm tín dụng phù hợp, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn hiệu quả hơn.

  4. Các viện nghiên cứu và trường đại học: Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển kinh tế tư nhân, kinh tế địa phương và chính sách phát triển kinh tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kinh tế tư nhân tại Viêng Chăn đóng góp bao nhiêu phần trăm vào GDP?
    Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng hơn 50% GDP của thủ đô Viêng Chăn, thể hiện vai trò quan trọng trong nền kinh tế địa phương.

  2. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đến doanh nghiệp tư nhân như thế nào?
    Đại dịch đã khiến khoảng 5.600 doanh nghiệp phá sản hoặc tạm dừng hoạt động trong giai đoạn 2020-2022, làm giảm số lượng doanh nghiệp và doanh thu, nhưng sau đó doanh nghiệp đã phục hồi mạnh mẽ.

  3. Cơ cấu doanh nghiệp tư nhân tại Viêng Chăn có đặc điểm gì nổi bật?
    Doanh nghiệp siêu nhỏ chiếm tỷ trọng lớn nhất, tăng từ 60,81% năm 2019 lên 67,12% năm 2023, trong khi doanh nghiệp nhỏ giảm. Các doanh nghiệp tập trung chủ yếu vào công nghiệp xây dựng và dịch vụ.

  4. Những khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp tư nhân hiện nay là gì?
    Khó khăn bao gồm hạn chế về nguồn vốn, trình độ nhân lực, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và cạnh tranh gay gắt từ doanh nghiệp FDI và thị trường quốc tế.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để phát triển kinh tế tư nhân tại Viêng Chăn?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện chính sách hỗ trợ, tăng cường tiếp cận vốn, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển cơ sở hạ tầng và thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ.

Kết luận

  • Kinh tế tư nhân tại thủ đô Viêng Chăn đóng góp trên 50% GDP và tạo việc làm cho hơn 84% lao động địa phương, khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế.
  • Đại dịch COVID-19 gây ảnh hưởng tiêu cực đến quy mô và hiệu quả doanh nghiệp, nhưng khu vực tư nhân đã phục hồi mạnh mẽ trong giai đoạn 2022-2023.
  • Cơ cấu doanh nghiệp chuyển dịch theo hướng tăng doanh nghiệp siêu nhỏ và phát triển mạnh các ngành công nghiệp xây dựng, dịch vụ và nông nghiệp.
  • Các nhân tố như nguồn lực tài chính, nhân lực, công nghệ và chính sách nhà nước là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự phát triển của kinh tế tư nhân.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế tư nhân đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế tư nhân tại Viêng Chăn.