Nghiên cứu về phản ứng da nặng do thuốc chống động kinh và vai trò của HLA B1502, HLA A3101

• Tác giả: Nguyễn Văn Khiêm
• Người hướng dẫn: TS.BS Nguyễn Văn Đĩnh
• Trường học: Trường Đại học Y Dược Hải Phòng
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Phản Ứng Da Nặng Do Thuốc Chống Động Kinh Và Vai Trò Dự Báo Của HLA-B*15:02, HLA-A*31:01, Thụ Thể Tế Bào Lympho T
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Sơ lược về dị ứng thuốc
• 1.2. Phản ứng bất lợi do thuốc và phân loại
• 1.3. Dị ứng thuốc và phân loại
• 1.4. Dị ứng nặng do thuốc chống động kinh
• 1.5. Phân loại và cấu trúc thuốc chống động kinh
• 1.6. Cơ chế bệnh sinh của phản ứng da nặng do thuốc
• 1.7. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng dị ứng da nặng do thuốc
• 1.8. Đánh giá, điều trị và tiên lượng. Vai trò của HLA và TCR trong cơ chế bệnh sinh phản ứng da nặng do thuốc
• 1.8.1. Kháng nguyên bạch cầu người
• 1.8.2. Thụ thể tế bào Lympho T
• 1.8.3. Vai trò của HLA và TCR trong cơ chế bệnh sinh phản ứng da nặng do thuốc
• 1.9. Tình hình nghiên cứu
• 1.9.1. Tại Việt Nam
• 1.9.2. Trên thế giới
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Sai số và cách khắc phục sai số
• 2.2. Xử lý số liệu
• 2.3. Đạo đức nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng dị ứng thuốc chống động kinh tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ tháng 01/2015 – 12/2022
• 3.2. Phân bố bệnh nhân theo thể bệnh
• 3.3. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu theo thể bệnh
• 3.4. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm bệnh
• 3.5. Mối liên quan giữa HLA-B*15-02 và HLA-A*31:01 với phản ứng da liên quan đến thuốc chống động kinh
• 3.6. Khả năng dự báo bệnh của HLA-B*15:02 và HLA-A*31:01 với phản ứng da liên quan đến các thuốc chống động kinh
• 3.7. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.8. Khả năng dự báo của HLA-B*15:02 và HLA-A*31:01 trong dị ứng một số thuốc chống động kinh
• 3.9. Đặc điểm tái tổ hợp thụ thể tế bào lympho T (TCR) trong các phản ứng da nặng do thuốc chống động kinh có vòng thơm
• 4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VÀ HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN
• 5. NHỮNG CÔNG BỐ LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH

I. Tổng quan về phản ứng da nặng do thuốc chống động kinh

Phản ứng da nặng do thuốc chống động kinh (AED) là một vấn đề nghiêm trọng trong điều trị bệnh động kinh. Các phản ứng này có thể gây ra tổn thương da và niêm mạc nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Theo nghiên cứu, khoảng 2,8% bệnh nhân sử dụng AED gặp phải các phản ứng bất lợi trên da, trong đó có các hội chứng như Steven – Johnson (SJS) và hội chứng hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN). Những phản ứng này không chỉ đe dọa tính mạng mà còn tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội. Việc hiểu rõ về cơ chế bệnh sinh và các yếu tố di truyền liên quan, đặc biệt là HLA B1502 và HLA A3101, là rất quan trọng trong việc dự báo và phòng ngừa các phản ứng này.

1.1. Tác động của HLA B1502 và HLA A3101

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng HLA B1502 và HLA A3101 có mối liên hệ chặt chẽ với nguy cơ phát triển phản ứng da nặng khi sử dụng AED. Những người mang các alen này có khả năng cao hơn trong việc phát triển các phản ứng như SJS và TEN. Tuy nhiên, không phải tất cả những người mang alen này đều phát triển phản ứng, cho thấy rằng còn nhiều yếu tố khác tham gia vào cơ chế bệnh sinh. Việc sàng lọc gen HLA trước khi điều trị có thể giúp bác sĩ lựa chọn thuốc an toàn hơn cho bệnh nhân, giảm thiểu nguy cơ phản ứng da nặng.

II. Cơ chế bệnh sinh của phản ứng da nặng

Cơ chế bệnh sinh của phản ứng da nặng do thuốc chống động kinh chủ yếu liên quan đến sự tương tác giữa thuốc và hệ miễn dịch. Các thuốc AED có cấu trúc vòng thơm có thể tạo ra các chất chuyển hóa độc hại, dẫn đến phản ứng miễn dịch quá mức. Theo phân loại của Gell và Coombs, các phản ứng này thuộc nhóm quá mẫn loại IV, xảy ra khi tế bào T nhận diện và phản ứng với kháng nguyên thuốc. Sự giải phóng cytokine và các chất trung gian gây viêm từ tế bào T có thể dẫn đến tổn thương mô và biểu hiện lâm sàng của phản ứng da nặng.

2.1. Vai trò của thụ thể tế bào T TCR

Thụ thể tế bào T (TCR) đóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện kháng nguyên và kích hoạt phản ứng miễn dịch. Các nghiên cứu cho thấy rằng sự tái tổ hợp của TCR có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển phản ứng da nặng. Sự tương tác giữa TCR và HLA có thể dẫn đến sự kích hoạt quá mức của tế bào T, từ đó gây ra các phản ứng viêm nghiêm trọng. Việc hiểu rõ về cơ chế này có thể giúp phát triển các phương pháp điều trị và dự phòng hiệu quả hơn cho bệnh nhân.

III. Đánh giá và dự báo phản ứng da nặng

Đánh giá khả năng dự báo của HLA B1502 và HLA A3101 trong phản ứng da nặng là một phần quan trọng trong nghiên cứu này. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy rằng việc xác định các alen này có thể giúp bác sĩ dự đoán nguy cơ phản ứng da nặng ở bệnh nhân sử dụng AED. Điều này không chỉ giúp cải thiện sự an toàn trong điều trị mà còn giảm thiểu chi phí y tế liên quan đến việc điều trị các phản ứng bất lợi. Việc áp dụng các phương pháp sàng lọc gen HLA trước khi điều trị có thể trở thành một tiêu chuẩn trong quản lý bệnh động kinh.

3.1. Ứng dụng thực tiễn trong điều trị

Việc áp dụng các kết quả nghiên cứu về HLA B1502 và HLA A3101 vào thực tiễn điều trị có thể mang lại nhiều lợi ích. Bác sĩ có thể lựa chọn thuốc phù hợp hơn cho bệnh nhân, giảm thiểu nguy cơ phản ứng da nặng. Hơn nữa, việc giáo dục bệnh nhân và gia đình về nguy cơ và triệu chứng của phản ứng da nặng cũng rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tạo điều kiện cho việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.