Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của Internet tại Việt Nam, với khoảng 64 triệu người sử dụng Internet tính đến cuối năm 2017, chiếm 66.3% dân số, mua sắm trực tuyến ngày càng trở thành xu hướng tiêu dùng phổ biến. Tuy nhiên, tỷ lệ người tiêu dùng Việt Nam tham gia mua sắm trực tuyến vẫn thấp hơn so với các nước trong khu vực và thế giới. Đặc biệt, lĩnh vực văn phòng phẩm (VPP) trực tuyến còn nhiều tiềm năng phát triển chưa được khai thác triệt để. Nghiên cứu tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua VPP trực tuyến của khách hàng tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Long, một doanh nghiệp có thương hiệu uy tín với hệ thống phân phối phủ khắp 63 tỉnh thành nhưng kênh bán hàng trực tuyến mới được triển khai từ tháng 3/2018 và chưa đạt kỳ vọng về doanh số.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định và đo lường mức độ tác động của các yếu tố như sự thuận tiện, nhận thức sản phẩm, thương hiệu, tiêu chuẩn chủ quan và giá cả cảm nhận đến ý định mua VPP trực tuyến của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách hàng có ý định mua VPP trực tuyến của Công ty Thiên Long trong giai đoạn năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh doanh trực tuyến mà còn đóng góp vào việc phát triển thương mại điện tử trong lĩnh vực văn phòng phẩm tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành bán lẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh điển trong hành vi người tiêu dùng và chấp nhận công nghệ:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) của Ajzen và Fishbein (1975) giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan, trong đó thái độ là đánh giá cá nhân về kết quả hành vi, còn chuẩn chủ quan là áp lực xã hội từ những người quan trọng.
  • Lý thuyết hành vi hoạch định (TPB) của Ajzen (1991) mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận, giúp dự đoán chính xác hơn ý định và hành vi thực tế.
  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) của Davis (1989) tập trung vào hai yếu tố nhận thức tính hữu ích và tính dễ sử dụng, ảnh hưởng đến thái độ và ý định sử dụng công nghệ.
  • Mô hình kết hợp TAM và TPB (C-TAM-TPB) của Taylor và Todd (1995) tích hợp các yếu tố xã hội và kiểm soát hành vi để dự đoán hành vi sử dụng công nghệ.
  • Mô hình chấp nhận thương mại điện tử (E-CAM) của Joongho Ahn và cộng sự (2001) kết hợp TAM với thuyết nhận thức rủi ro, nhấn mạnh vai trò của nhận thức rủi ro trong việc chuyển đổi người dùng Internet thành khách hàng trực tuyến.

Nghiên cứu đề xuất mô hình gồm 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua VPP trực tuyến: sự thuận tiện, nhận thức sản phẩm, thương hiệu, tiêu chuẩn chủ quan và giá cả cảm nhận. Các khái niệm này được định nghĩa và phát triển dựa trên các nghiên cứu trước đây, đồng thời được điều chỉnh phù hợp với đặc thù ngành văn phòng phẩm và thị trường Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính chính xác và thực tiễn:

  • Nghiên cứu định tính: Thực hiện thảo luận nhóm tập trung với 2 nhóm đối tượng gồm 9 khách hàng có ý định mua VPP trực tuyến và 5 nhà quản lý của Công ty Thiên Long. Qua đó, điều chỉnh và hoàn thiện thang đo các yếu tố nghiên cứu, đảm bảo phù hợp với thực tế và đặc thù ngành.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 160 khách hàng có ý định mua VPP trực tuyến của Công ty Thiên Long bằng bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên kết quả nghiên cứu định tính. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo cỡ mẫu tối thiểu theo yêu cầu phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính bội.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, phân tích tương quan để đánh giá mối quan hệ giữa các biến và phân tích hồi quy tuyến tính bội để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định mua VPP trực tuyến.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo các bước: xây dựng thang đo nháp → nghiên cứu định tính hiệu chỉnh thang đo → khảo sát định lượng → phân tích dữ liệu → kết luận và đề xuất hàm ý quản trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự thuận tiện có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến ý định mua VPP trực tuyến với hệ số hồi quy β = 0.35 (p < 0.01). Khoảng 72% người tham gia khảo sát đồng ý rằng mua VPP trực tuyến giúp tiết kiệm thời gian và có thể mua bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu.
  2. Nhận thức sản phẩm cũng tác động tích cực đến ý định mua với β = 0.28 (p < 0.05). 68% khách hàng cho biết thông tin sản phẩm trên website Thiên Long rõ ràng, đầy đủ giúp họ dễ dàng so sánh và lựa chọn sản phẩm phù hợp.
  3. Thương hiệu có ảnh hưởng đáng kể với β = 0.22 (p < 0.05). 75% người khảo sát tin tưởng và an tâm khi mua sản phẩm mang thương hiệu Thiên Long trực tuyến, thể hiện vai trò quan trọng của thương hiệu trong việc giảm rủi ro nhận thức.
  4. Tiêu chuẩn chủ quan ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn với β = 0.15 (p < 0.1). Khoảng 55% người cho biết ý kiến của gia đình, bạn bè ảnh hưởng đến quyết định mua VPP trực tuyến của họ.
  5. Giá cả cảm nhận có tác động tích cực với β = 0.18 (p < 0.05). 60% khách hàng nhận định giá VPP trực tuyến cạnh tranh hơn so với mua tại cửa hàng truyền thống và thường nhận được nhiều ưu đãi hơn.

Phân tích hồi quy cho thấy mô hình giải thích được khoảng 62% biến thiên của ý định mua VPP trực tuyến. Kết quả này được minh họa qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố, trong đó sự thuận tiện chiếm tỷ trọng lớn nhất, tiếp theo là nhận thức sản phẩm và thương hiệu.

Thảo luận kết quả

Sự thuận tiện được xác nhận là yếu tố quan trọng nhất thúc đẩy ý định mua VPP trực tuyến, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy người tiêu dùng ưu tiên các lợi ích về thời gian, địa điểm và thao tác đơn giản khi mua sắm trực tuyến. Nhận thức sản phẩm và thương hiệu đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng niềm tin và giảm thiểu rủi ro cảm nhận, đặc biệt trong bối cảnh khách hàng không thể trực tiếp kiểm tra sản phẩm trước khi mua.

Tiêu chuẩn chủ quan tuy có ảnh hưởng nhưng mức độ thấp hơn, phản ánh xu hướng cá nhân hóa trong quyết định mua hàng trực tuyến, khi người tiêu dùng ngày càng dựa vào trải nghiệm cá nhân và thông tin trực tiếp hơn là ý kiến xã hội. Giá cả cảm nhận cũng là yếu tố không thể bỏ qua, khi người tiêu dùng trực tuyến thường so sánh giá và tìm kiếm ưu đãi để tối ưu hóa chi phí.

So sánh với các nghiên cứu trong khu vực và quốc tế, kết quả nghiên cứu phù hợp với mô hình TPB và TAM, đồng thời bổ sung thêm các yếu tố đặc thù ngành văn phòng phẩm và thị trường Việt Nam. Các biểu đồ phân tích nhân tố và hồi quy tuyến tính được sử dụng để minh họa mối quan hệ và mức độ ảnh hưởng của các biến, giúp doanh nghiệp dễ dàng hình dung và áp dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cải thiện trải nghiệm mua sắm trực tuyến: Đầu tư nâng cấp giao diện website, tối ưu hóa quy trình tìm kiếm và thanh toán để tăng sự thuận tiện, giảm thời gian và công sức cho khách hàng. Mục tiêu tăng tỷ lệ chuyển đổi đơn hàng lên ít nhất 20% trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ và marketing của Công ty Thiên Long.

  2. Cung cấp thông tin sản phẩm chi tiết và minh bạch: Đảm bảo mô tả sản phẩm rõ ràng, hình ảnh chất lượng cao, đánh giá khách hàng được cập nhật thường xuyên để nâng cao nhận thức sản phẩm. Mục tiêu tăng mức độ hài lòng khách hàng lên 85% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Bộ phận quản lý sản phẩm và chăm sóc khách hàng.

  3. Xây dựng và củng cố thương hiệu trực tuyến: Tăng cường các chiến dịch quảng bá thương hiệu Thiên Long trên các kênh số, sử dụng SEO, quảng cáo trực tuyến và mạng xã hội để nâng cao nhận diện và niềm tin khách hàng. Mục tiêu tăng lượt truy cập website lên 30% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng marketing và đối tác truyền thông.

  4. Phát triển các chương trình khuyến mãi và chính sách giá cạnh tranh: Thiết kế các chương trình ưu đãi, giảm giá, voucher dành riêng cho khách hàng mua trực tuyến nhằm tăng sức hấp dẫn và cạnh tranh về giá. Mục tiêu tăng doanh số bán hàng trực tuyến 25% trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh và marketing.

  5. Tăng cường truyền thông và vận động tiêu chuẩn chủ quan tích cực: Khuyến khích khách hàng hiện tại giới thiệu bạn bè, người thân thông qua các chương trình referral, đồng thời xây dựng cộng đồng người dùng trung thành. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng giới thiệu lên 15% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ phận chăm sóc khách hàng và marketing.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Long: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến kênh bán hàng trực tuyến, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp nhằm tăng doanh số và mở rộng thị phần.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing, Thương mại điện tử: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm trong lĩnh vực hành vi tiêu dùng trực tuyến tại thị trường Việt Nam.

  3. Doanh nghiệp kinh doanh văn phòng phẩm và bán lẻ trực tuyến: Áp dụng các giải pháp nâng cao trải nghiệm khách hàng, xây dựng thương hiệu và chính sách giá để tăng cường hiệu quả kinh doanh trực tuyến.

  4. Các cơ quan quản lý và tổ chức hỗ trợ phát triển thương mại điện tử: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến hành vi mua sắm trực tuyến để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ phù hợp thúc đẩy phát triển thương mại điện tử trong nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ý định mua hàng trực tuyến là gì và tại sao nó quan trọng?
    Ý định mua hàng trực tuyến là kế hoạch hoặc mong muốn của người tiêu dùng thực hiện hành vi mua hàng qua Internet. Nó quan trọng vì là chỉ số dự báo hành vi mua thực tế, giúp doanh nghiệp dự đoán và điều chỉnh chiến lược kinh doanh hiệu quả.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua VPP trực tuyến?
    Sự thuận tiện được xác định là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất, bởi nó giúp khách hàng tiết kiệm thời gian, mua sắm mọi lúc mọi nơi và giảm thiểu nỗ lực trong quá trình mua hàng.

  3. Thương hiệu có vai trò như thế nào trong mua sắm trực tuyến?
    Thương hiệu giúp giảm rủi ro nhận thức, tạo niềm tin và sự an tâm cho khách hàng khi mua hàng trực tuyến, đặc biệt khi khách hàng không thể kiểm tra sản phẩm trực tiếp.

  4. Làm thế nào để doanh nghiệp tăng cường sự thuận tiện cho khách hàng?
    Doanh nghiệp cần tối ưu giao diện website, đơn giản hóa quy trình thanh toán, cung cấp nhiều phương thức thanh toán và hỗ trợ khách hàng nhanh chóng để nâng cao trải nghiệm mua sắm.

  5. Tại sao giá cả cảm nhận lại quan trọng trong mua sắm trực tuyến?
    Giá cả cảm nhận ảnh hưởng đến quyết định mua vì khách hàng thường so sánh giá và tìm kiếm ưu đãi trực tuyến để tối ưu hóa chi phí, đặc biệt khi không thể kiểm tra sản phẩm trực tiếp.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến ý định mua VPP trực tuyến: sự thuận tiện, nhận thức sản phẩm, thương hiệu, tiêu chuẩn chủ quan và giá cả cảm nhận.
  • Sự thuận tiện là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ trọng lớn trong quyết định mua hàng trực tuyến của khách hàng.
  • Thương hiệu và nhận thức sản phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và giảm thiểu rủi ro cảm nhận.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để Công ty Thiên Long phát triển chiến lược kinh doanh trực tuyến hiệu quả, nâng cao doanh số và sự hài lòng khách hàng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các ngành hàng khác để đa dạng hóa kênh bán hàng trực tuyến.

Hành động ngay hôm nay để tận dụng cơ hội phát triển thương mại điện tử trong lĩnh vực văn phòng phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng hiện đại!