Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng trong giao tiếp và học tập. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế, việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên chuyên ngành tiếng Anh được xem là một nhiệm vụ trọng tâm. Tuy nhiên, nhiều sinh viên năm hai vẫn gặp khó khăn trong việc thể hiện ý tưởng và phản hồi trong các lớp học kỹ năng nói. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát nhận thức và thực hiện phản hồi đồng đẳng (peer feedback) của sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh trong các lớp học kỹ năng nói tiếng Anh tại trường. Qua đó, nghiên cứu hướng tới mục tiêu: (1) đánh giá nhận thức của sinh viên về phản hồi đồng đẳng, (2) khảo sát thực tiễn sử dụng phản hồi đồng đẳng trong lớp học, và (3) xác định những khó khăn mà sinh viên gặp phải khi áp dụng phản hồi đồng đẳng. Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2021-2022 với 100 sinh viên năm hai tham gia khảo sát và 10 sinh viên tham gia phỏng vấn bán cấu trúc. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ vai trò của phản hồi đồng đẳng trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để các giảng viên và nhà quản lý giáo dục điều chỉnh phương pháp giảng dạy, từ đó nâng cao hiệu quả đào tạo ngoại ngữ tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nói, phản hồi và phản hồi đồng đẳng trong giảng dạy ngoại ngữ. Kỹ năng nói được định nghĩa là quá trình tương tác nhằm truyền đạt ý nghĩa thông qua ngôn ngữ nói, bao gồm cả tín hiệu phi ngôn ngữ như cử chỉ và biểu cảm khuôn mặt. Phản hồi được hiểu là thông tin giúp người học nhận biết và điều chỉnh hiệu suất học tập của mình, có thể mang tính tích cực hoặc tiêu cực, bằng lời nói hoặc phi ngôn ngữ. Phản hồi đồng đẳng là hình thức phản hồi do chính các học viên cùng trình độ cung cấp cho nhau, giúp tăng cường sự tham gia và phát triển kỹ năng phản biện. Nghiên cứu cũng áp dụng các mô hình phân loại phản hồi như phản hồi tích cực và tiêu cực, phản hồi bằng lời và phi lời, phản hồi có trả lời và không trả lời, nhằm phân tích đa chiều về cách thức và hiệu quả của phản hồi đồng đẳng trong lớp học kỹ năng nói.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-method) kết hợp giữa khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi gồm 99 câu hỏi đóng theo thang Likert 5 mức, gửi đến 100 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh đang học môn Speaking 3 tại Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế. Dữ liệu định tính được thu thập qua 10 cuộc phỏng vấn bán cấu trúc nhằm khai thác sâu hơn về nhận thức và trải nghiệm của sinh viên trong việc sử dụng phản hồi đồng đẳng. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo tính đại diện cho nhóm sinh viên năm hai. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0 với các phân tích thống kê mô tả, kiểm định T mẫu đơn; dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp mã hóa chủ đề (thematic coding). Độ tin cậy của bảng câu hỏi được kiểm định với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0.83, đảm bảo tính nhất quán nội bộ cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của sinh viên về phản hồi đồng đẳng: Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên có nhận thức tích cực về vai trò và lợi ích của phản hồi đồng đẳng với điểm trung bình 3.42 trên thang 5. Hơn 70% sinh viên đồng ý rằng phản hồi đồng đẳng giúp họ giảm sự phụ thuộc vào giảng viên, tăng cường sự tương tác và tạo môi trường học tập thú vị. Sinh viên cũng nhận biết được các hình thức phản hồi đa dạng như lời nói, phi lời nói, tích cực và tiêu cực.

  2. Thực tiễn sử dụng phản hồi đồng đẳng: Sinh viên thường xuyên sử dụng phản hồi bằng lời nói trong các hoạt động nói nhóm, thảo luận và trình bày. Khoảng 65% sinh viên cho biết họ nhận và đưa phản hồi tích cực nhằm khích lệ bạn bè, trong khi 40% sử dụng phản hồi mang tính xây dựng để giúp cải thiện kỹ năng nói. Tuy nhiên, phản hồi phi lời nói như gật đầu hay biểu cảm khuôn mặt được sử dụng ít hơn, chỉ chiếm khoảng 30%.

  3. Khó khăn khi áp dụng phản hồi đồng đẳng: Sinh viên gặp phải một số thách thức như hạn chế về trình độ tiếng Anh (được 45% sinh viên phản ánh), lo ngại khi bày tỏ ý kiến (40%), thời gian hạn chế trong lớp học (35%) và thiếu hướng dẫn cụ thể từ giảng viên (50%). Những khó khăn này ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của phản hồi đồng đẳng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy phản hồi đồng đẳng là công cụ hữu hiệu giúp sinh viên phát triển kỹ năng nói và tăng cường sự tự tin. Việc sinh viên ưu tiên phản hồi tích cực phản ánh nhu cầu tạo môi trường học tập thân thiện, giảm áp lực tâm lý. Tuy nhiên, khó khăn về năng lực ngôn ngữ và thiếu sự hướng dẫn từ giảng viên là những rào cản cần được khắc phục. Biểu đồ phân bố mức độ sử dụng các loại phản hồi và bảng so sánh các khó khăn theo tỷ lệ phần trăm sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy, việc tích hợp phản hồi đồng đẳng trong giảng dạy kỹ năng nói cần được chú trọng hơn, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam còn hạn chế về phương pháp và tài liệu hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn về phản hồi đồng đẳng: Giảng viên cần tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn cụ thể về cách thức đưa và nhận phản hồi hiệu quả, tập trung vào kỹ năng ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ phản hồi chính xác và xây dựng trong vòng 1 học kỳ.

  2. Xây dựng khung tiêu chí phản hồi rõ ràng: Phát triển bộ tiêu chí đánh giá phản hồi đồng đẳng phù hợp với trình độ sinh viên, giúp họ có căn cứ để nhận xét khách quan và có tính xây dựng. Thực hiện trong vòng 6 tháng và áp dụng trong các lớp Speaking.

  3. Tăng thời lượng và đa dạng hóa hoạt động phản hồi: Thiết kế các hoạt động nói nhóm, thảo luận có lồng ghép phản hồi đồng đẳng nhằm tạo điều kiện cho sinh viên thực hành thường xuyên, giảm áp lực thời gian. Mục tiêu tăng số lần phản hồi trung bình mỗi sinh viên lên ít nhất 3 lần mỗi tuần.

  4. Khuyến khích sử dụng công nghệ hỗ trợ: Áp dụng các nền tảng trực tuyến như Google Classroom, ứng dụng ghi âm, video để sinh viên có thể phản hồi lẫn nhau ngoài giờ học, nâng cao tính linh hoạt và hiệu quả. Triển khai thí điểm trong 1 học kỳ và đánh giá hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và các giải pháp giúp giảng viên cải thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng nói, đặc biệt là áp dụng phản hồi đồng đẳng hiệu quả.

  2. Nhà quản lý và phát triển chương trình đào tạo: Các nhà hoạch định chính sách giáo dục có thể dựa vào kết quả để điều chỉnh chương trình học, tích hợp phản hồi đồng đẳng vào khung chương trình nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Sinh viên có thể hiểu rõ hơn về vai trò của phản hồi đồng đẳng, từ đó chủ động tham gia và phát triển kỹ năng phản hồi, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giảng dạy ngoại ngữ: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm quý giá để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về phản hồi đồng đẳng trong giảng dạy kỹ năng nói.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phản hồi đồng đẳng là gì và tại sao quan trọng trong lớp học kỹ năng nói?
    Phản hồi đồng đẳng là nhận xét, góp ý giữa các học viên với nhau nhằm cải thiện kỹ năng nói. Nó giúp tăng sự tương tác, giảm áp lực khi nhận phản hồi từ giảng viên và thúc đẩy học tập chủ động.

  2. Sinh viên thường sử dụng những hình thức phản hồi nào trong lớp học?
    Sinh viên chủ yếu sử dụng phản hồi bằng lời nói tích cực như khen ngợi, khích lệ, đồng thời cũng có phản hồi mang tính xây dựng để giúp bạn cải thiện. Phản hồi phi lời nói ít được sử dụng hơn do hạn chế về kỹ năng và thời gian.

  3. Khó khăn lớn nhất khi áp dụng phản hồi đồng đẳng là gì?
    Khó khăn chính là hạn chế về trình độ tiếng Anh, sự e ngại khi bày tỏ ý kiến, thời gian hạn chế và thiếu hướng dẫn cụ thể từ giảng viên, dẫn đến phản hồi chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để giảng viên hỗ trợ sinh viên trong việc phản hồi đồng đẳng?
    Giảng viên cần cung cấp hướng dẫn rõ ràng, tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng phản hồi, xây dựng tiêu chí đánh giá và tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sinh viên thực hành thường xuyên.

  5. Phản hồi đồng đẳng có thể thay thế hoàn toàn phản hồi của giảng viên không?
    Không hoàn toàn. Phản hồi đồng đẳng là bổ trợ cho phản hồi của giảng viên, giúp tăng cường sự tham gia và phát triển kỹ năng tự đánh giá, nhưng giảng viên vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc định hướng và đánh giá chính xác.

Kết luận

  • Sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế có nhận thức tích cực về vai trò và lợi ích của phản hồi đồng đẳng trong lớp học kỹ năng nói.
  • Phản hồi đồng đẳng được sử dụng đa dạng, chủ yếu là phản hồi bằng lời nói tích cực và mang tính xây dựng, góp phần nâng cao sự tự tin và kỹ năng giao tiếp.
  • Các khó khăn chính gồm hạn chế về trình độ tiếng Anh, e ngại khi bày tỏ ý kiến, thời gian hạn chế và thiếu hướng dẫn từ giảng viên.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phản hồi đồng đẳng, bao gồm đào tạo kỹ năng, xây dựng tiêu chí, tăng cường hoạt động và ứng dụng công nghệ.
  • Các bước tiếp theo nên tập trung vào triển khai các khuyến nghị trong thực tiễn giảng dạy và mở rộng nghiên cứu sang các kỹ năng ngôn ngữ khác.

Hành động ngay hôm nay: Giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng các giải pháp được đề xuất để nâng cao chất lượng đào tạo kỹ năng nói tiếng Anh, đồng thời sinh viên cần chủ động tham gia tích cực vào các hoạt động phản hồi đồng đẳng nhằm phát triển toàn diện kỹ năng giao tiếp.