I. Tổng Quan Người Tiến Hành Tố Tụng trong Viện Kiểm Sát
Quá trình giải quyết vụ án hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Mỗi giai đoạn có nhiệm vụ và điều kiện tố tụng riêng. Các cơ quan thực hiện hoạt động tố tụng ở mỗi giai đoạn được gọi là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Những người tiến hành các hoạt động này là người tiến hành tố tụng. Theo Điều 34 BLTTHS 2015, trong Viện kiểm sát bao gồm: Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên. Có thể hiểu, những người đại diện cho Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp là người tiến hành tố tụng trong Viện kiểm sát. Cần có những người thuộc biên chế của VKSND, đáp ứng đầy đủ điều kiện do pháp luật quy định. "Người tiến hành TTHS trong VKSND là những người thuộc biên chế của VKSND được bổ nhiệm khi có đủ các điều kiện do luật định" [20].
1.1. Khái niệm người tiến hành tố tụng trong Viện Kiểm Sát
Người tiến hành tố tụng hình sự trong Viện kiểm sát là người được cơ quan có thẩm quyền bổ nhiệm theo quy định của pháp luật để thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp theo trình tự, thủ tục do luật tố tụng hình sự quy định. Họ là những người chịu trách nhiệm thực hiện chức năng quan trọng của Viện Kiểm Sát trong việc đảm bảo tuân thủ pháp luật trong suốt quá trình tố tụng. Các kiểm sát viên, kiểm tra viên, viện trưởng và phó viện trưởng đều đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện công lý. Hoạt động của họ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và văn minh.
1.2. Vị trí và vai trò của người tiến hành tố tụng hình sự
Vị trí của người tiến hành tố tụng hình sự trong Viện Kiểm sát gắn liền với vai trò của Viện Kiểm Sát trong hệ thống tư pháp. Viện Kiểm Sát có nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, đảm bảo việc tuân thủ pháp luật. Hoạt động của những người này góp phần bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của nhà nước, của xã hội. Do đó, người tiến hành tố tụng trong Viện Kiểm sát đóng vai trò trung tâm trong việc đảm bảo tính hợp pháp và công bằng của quá trình tố tụng. "Quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp" [27].
II. Thách Thức Thực Tiễn Áp Dụng Pháp Luật Tố Tụng Hình Sự
Trong những năm qua VKSND đã thực hiện tốt chức năng THQCT, KSHĐTP trong TTHS góp phần tích cực vào đấu tranh chống tội phạm. Tuy nhiên, hoạt động của VKSND còn tồn tại một số hạn chế, ảnh hưởng đến việc thực hiện chức năng THQCT, KSHĐTP của VKS như: KSV chưa tích cực bám sát quá trình điều tra, nên còn xảy ra nhiều trường hợp phải đình chỉ điều tra, trả hồ sơ điều tra bổ sung; quá trình THQCT và (kiểm sát xét xử) KSXX ở một số vụ án còn có vi phạm thủ tục tố tụng. Nhiều nguyên nhân dẫn đến những tồn tại này, trong đó có nguyên nhân từ nhận thức, trình độ, năng lực của người tiến hành tố tụng trong VKSND.
2.1. Hạn chế trong hoạt động của Kiểm Sát Viên KSV
Một số hạn chế thường gặp trong hoạt động của Kiểm Sát Viên bao gồm: chưa tích cực bám sát quá trình điều tra dẫn đến đình chỉ điều tra, trả hồ sơ bổ sung; vi phạm thủ tục tố tụng trong THQCT và KSXX; chưa chú trọng nghiên cứu hồ sơ, chuẩn bị tài liệu cho phiên tòa; thiếu sức thuyết phục khi tranh luận với luật sư và bị cáo. Các Kiểm sát viên cần trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật, kỹ năng nghiệp vụ, bản lĩnh nghề nghiệp để thực hiện tốt vai trò của mình. Để khắc phục, cần chú trọng bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao trình độ cho kiểm sát viên, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của họ.
2.2. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế của người tiến hành tố tụng
Những hạn chế trên có nhiều nguyên nhân, bao gồm: nhận thức, trình độ, năng lực của người tiến hành tố tụng trong VKSND; các quy định của pháp luật liên quan đến địa vị pháp lý, tổ chức và hoạt động của VKSND. Bên cạnh đó, việc thiếu trang thiết bị, cơ sở vật chất cũng ảnh hưởng đến hiệu quả công việc. Cần có những giải pháp đồng bộ để giải quyết các vấn đề này, từ việc nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đến hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Tố Tụng trong Viện Kiểm Sát
Để nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố và kiểm sát trong hoạt động tư pháp, cần tiếp tục có những nghiên cứu sâu sắc hơn nữa những vấn đề lý luận và thực tiễn của người tiến hành tố tụng trong VKSND đối với các vụ án hình sự. Qua đó, đưa ra kiến nghị, giải pháp phù hợp nâng cao hiệu quả hoạt động của những người này trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự. Cần có những giải pháp đồng bộ để giải quyết các vấn đề này, từ việc nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đến hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất.
3.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về tố tụng hình sự
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến người tiến hành tố tụng trong VKSND. Cần quy định rõ hơn về quyền hạn, trách nhiệm của Kiểm sát viên, Kiểm tra viên trong từng giai đoạn tố tụng. Đồng thời, cần có quy định cụ thể về chế độ trách nhiệm, kỷ luật đối với người tiến hành tố tụng khi có sai phạm. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm trong hoạt động tố tụng.
3.2. Nâng cao trình độ và đạo đức nghề nghiệp
Cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho người tiến hành tố tụng trong VKSND. Nội dung đào tạo cần cập nhật kiến thức pháp luật mới, kỹ năng tranh tụng, kỹ năng giải quyết các tình huống phức tạp. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục đạo đức nghề nghiệp, nâng cao ý thức trách nhiệm, liêm chính cho Kiểm sát viên, Kiểm tra viên. Việc nâng cao trình độ và đạo đức nghề nghiệp là yếu tố then chốt để đảm bảo tính công bằng, khách quan trong hoạt động tố tụng.
3.3. Tăng cường kiểm tra giám sát hoạt động tố tụng
Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của người tiến hành tố tụng trong VKSND. Việc kiểm tra, giám sát cần được thực hiện thường xuyên, định kỳ, đột xuất. Đồng thời, cần có cơ chế tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh về sai phạm của người tiến hành tố tụng. Việc tăng cường kiểm tra, giám sát sẽ giúp phát hiện, ngăn chặn kịp thời các sai phạm, đảm bảo hoạt động tố tụng đúng pháp luật.
IV. Nghiên Cứu Thực Trạng tại Viện Kiểm Sát Nhân Dân Nam Định
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, pháp luật và thực tiễn hoạt động của người tiến hành tố tụng VKSND (trên cơ sở thực tiễn tại VKSND tỉnh Nam Định). Luận văn nghiên cứu những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về người tiến hành tố tụng trong VKS đến giai đoạn xét xử sơ thẩm, trọng tâm là BLTTHS năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2021; số liệu các vụ việc, vụ án THQCT và KSHĐTP do VKSND tỉnh Nam Định giải quyết từ năm 2018 đến năm 2022. Nghiên cứu tập trung vào số liệu từ năm 2018 đến 2022.
4.1. Thực trạng hoạt động của người tiến hành tố tụng tại Nam Định
Nghiên cứu thực trạng và kết quả hoạt động của người tiến hành tố tụng trên địa bàn Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Nam Định cho thấy, trong giai đoạn 2018-2022, các Kiểm sát viên, Kiểm tra viên đã thực hiện tốt chức năng THQCT và KSHĐTP, góp phần vào công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục. Các số liệu thống kê về số lượng vụ án, kết quả giải quyết, tỷ lệ oan sai, bỏ lọt tội phạm cần được phân tích kỹ lưỡng để đánh giá khách quan tình hình.
4.2. Hạn chế và nguyên nhân tại Viện Kiểm Sát Nam Định
Những hạn chế, vi phạm và nguyên nhân về hoạt động của người tiến hành tố tụng trong Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Nam Định cần được phân tích cụ thể. Các nguyên nhân có thể xuất phát từ: trình độ nghiệp vụ, kinh nghiệm thực tiễn, điều kiện làm việc, cơ chế phối hợp với các cơ quan liên quan. Việc xác định rõ nguyên nhân là cơ sở để đưa ra các giải pháp phù hợp, hiệu quả. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa VKSND tỉnh Nam Định với các cơ quan chức năng để khắc phục các hạn chế.
V. Kết Luận Tương Lai của Người Tiến Hành Tố Tụng VKS
Việc nghiên cứu về người tiến hành tố tụng trong Viện kiểm sát là cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp. Để đáp ứng yêu cầu phòng, chống tội phạm trong tình hình mới, cần tiếp tục đổi mới, hoàn thiện các quy định pháp luật, nâng cao trình độ nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho người tiến hành tố tụng. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động tố tụng, đảm bảo tính công bằng, khách quan, minh bạch trong quá trình giải quyết vụ án.
5.1. Định hướng phát triển của người tiến hành tố tụng
Trong tương lai, người tiến hành tố tụng trong Viện kiểm sát cần tiếp tục được đào tạo, bồi dưỡng để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Cần chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, trình độ chuyên môn cao, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Việc phát triển đội ngũ cán bộ này cần gắn liền với việc xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn thiện, minh bạch.
5.2. Vai trò của công nghệ trong hoạt động tố tụng
Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động tố tụng là một xu hướng tất yếu. Cần tăng cường đầu tư trang thiết bị, phần mềm hỗ trợ cho người tiến hành tố tụng trong Viện kiểm sát, giúp họ nâng cao hiệu quả công việc, giảm thiểu sai sót. Đồng thời, cần có quy định về bảo mật thông tin, đảm bảo an toàn cho hệ thống dữ liệu. Việc ứng dụng công nghệ thông tin cần được thực hiện một cách đồng bộ, hiệu quả, góp phần vào quá trình chuyển đổi số của ngành kiểm sát.
