I. Tại Sao Nghiên Cứu Ý Định Tiêu Dùng Thực Phẩm An Toàn
Tình trạng ngộ độc thực phẩm và các bệnh liên quan đến thực phẩm kém chất lượng ngày càng gia tăng, gây lo ngại lớn cho người tiêu dùng. Thực phẩm là nguồn năng lượng thiết yếu, nhưng nếu không an toàn, nó trở thành nguồn gốc của bệnh tật, ảnh hưởng đến sức khỏe, trí tuệ và thậm chí cả giống nòi. Thực phẩm không đảm bảo an toàn có thể do quá trình sản xuất, nuôi trồng, chế biến và bảo quản không đúng cách, dẫn đến nhiễm khuẩn, dư lượng thuốc trừ sâu, hóa chất độc hại, kim loại nặng, v.v. Theo ước tính của WHO năm 2015, 31 mối nguy từ thực phẩm đã gây ra 600 triệu bệnh và 420.000 ca tử vong trên toàn cầu. Vì vậy, nghiên cứu về ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn là vô cùng cấp thiết, đặc biệt tại các địa phương như Quảng Ngãi, nơi vấn đề này vẫn còn nhiều thách thức.
1.1. Vấn Đề An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm Tại Quảng Ngãi
Thực trạng sản xuất và kinh doanh thực phẩm không đảm bảo chất lượng vẫn còn tồn tại ở Quảng Ngãi. Quá trình sản xuất, nuôi trồng, chế biến và kinh doanh còn nhiều bất cập, thiếu kiểm soát. Sự gia tăng dân số và phát triển công nghiệp cũng gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước và thực phẩm. Việc cung ứng thực phẩm sạch ra thị trường còn gặp nhiều khó khăn, gây ảnh hưởng lớn đến an toàn vệ sinh thực phẩm.
1.2. Tác Động Của Ô Nhiễm Môi Trường Đến Thực Phẩm An Toàn
Sự phát triển công nghiệp thiếu kiểm soát dẫn đến ô nhiễm môi trường, đặc biệt là nguồn nước. Chất thải công nghiệp và sinh hoạt không được xử lý đúng cách, ảnh hưởng đến chất lượng vật nuôi và cây trồng. Mức độ nhiễm bẩn thực phẩm tăng lên, đặc biệt là ở các vật nuôi trong ao hồ chứa nước thải công nghiệp, tồn dư kim loại nặng và các chất độc hại khác.
II. Xác Định Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Ý Định Tiêu Dùng Quảng Ngãi
Luận văn này tập trung vào việc xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn của người dân tại thành phố Quảng Ngãi. Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) của Ajzen (1991) và bổ sung các yếu tố khám phá mới để kiểm định lại giả thuyết. Mục tiêu là đề xuất các giải pháp để kích thích tiêu dùng thực phẩm an toàn và phát triển thực phẩm an toàn bền vững tại Quảng Ngãi. Luận văn sử dụng cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Mẫu khảo sát gồm 217 người dân tại thành phố Quảng Ngãi.
2.1. Lý Thuyết Hành Vi Có Kế Hoạch TPB Trong Nghiên Cứu
Luận văn sử dụng lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) của Ajzen (1991) làm cơ sở lý thuyết chính. TPB cho rằng ý định là yếu tố dự báo tốt nhất cho hành vi, và ý định bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố: thái độ, chuẩn mực chủ quan, và nhận thức kiểm soát hành vi.
2.2. Các Phương Pháp Nghiên Cứu Định Tính Và Định Lượng Được Sử Dụng
Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Phương pháp định tính được sử dụng để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn. Phương pháp định lượng được sử dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này, với sự hỗ trợ của phần mềm SPSS 20.
III. Cách Đo Lường Mức Độ Ảnh Hưởng Của Các Yếu Tố Đến Ý Định
Nghiên cứu sử dụng phần mềm SPSS 20 để phân tích dữ liệu thu thập được. Kết quả phân tích cho thấy yếu tố “nhận thức rủi ro” không ảnh hưởng nhiều đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn và bị loại khỏi mô hình nghiên cứu. Các yếu tố còn lại trong mô hình đều thỏa mãn điều kiện giả thuyết và xác định được mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. Yếu tố thái độ có mức độ ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là nhận thức kiểm soát hành vi và cuối cùng là chuẩn mực chủ quan. Dữ liệu thu thập được từ 217 mẫu hợp lệ.
3.1. Phân Tích Dữ Liệu Với SPSS Loại Bỏ Yếu Tố Nhận Thức Rủi Ro
Trong quá trình phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20, yếu tố “nhận thức rủi ro” (Risk Perception) được phát hiện là không có tác động đáng kể đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn của người dân Quảng Ngãi. Do đó, yếu tố này đã bị loại bỏ khỏi mô hình nghiên cứu cuối cùng.
3.2. Mức Độ Ảnh Hưởng Của Thái Độ Nhận Thức Chuẩn Mực Chủ Quan
Kết quả phân tích cho thấy thái độ (β = 0,455) là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn, tiếp theo là nhận thức kiểm soát hành vi (β = 0,223) và chuẩn mực chủ quan (β = 0,152). Điều này cho thấy rằng, việc người dân có thái độ tích cực, tin rằng họ có khả năng kiểm soát việc mua và sử dụng thực phẩm an toàn, và chịu sự ảnh hưởng từ những người xung quanh, sẽ thúc đẩy họ tiêu dùng thực phẩm an toàn.
IV. Giải Pháp Tăng Ý Định Tiêu Dùng Thực Phẩm An Toàn Tại Quảng Ngãi
Dựa trên kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất một số hàm ý nhằm nâng cao ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn của người dân tại thành phố Quảng Ngãi, bao gồm các giải pháp để kích thích người tiêu dùng tăng ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn và giải pháp phát triển thực phẩm an toàn bền vững. Các giải pháp này tập trung vào việc thay đổi thái độ của người tiêu dùng, tăng cường nhận thức kiểm soát hành vi và tận dụng ảnh hưởng xã hội để thúc đẩy tiêu dùng thực phẩm an toàn.
4.1. Hàm Ý Quản Trị Cho Các Nhà Quản Lý Về Thực Phẩm An Toàn
Các nhà quản lý cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức và thay đổi thái độ của người tiêu dùng về thực phẩm an toàn. Cần tăng cường truyền thông, giáo dục về lợi ích của thực phẩm an toàn đối với sức khỏe và môi trường. Đồng thời, cần tạo điều kiện để người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thực phẩm an toàn với giá cả hợp lý.
4.2. Kiến Nghị Phát Triển Thực Phẩm An Toàn Bền Vững
Cần phát triển chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn từ sản xuất đến tiêu dùng. Hỗ trợ các nhà sản xuất áp dụng các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm như VietGAP, HACCP. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát chất lượng thực phẩm trên thị trường. Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm để người tiêu dùng có thể dễ dàng kiểm tra thông tin về sản phẩm.
V. Hạn Chế Nghiên Cứu Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Ý Định Tiêu Dùng
Nghiên cứu này có một số hạn chế, như phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn tại thành phố Quảng Ngãi và mẫu khảo sát còn hạn chế. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu ra toàn tỉnh Quảng Ngãi, hoặc so sánh giữa các tỉnh thành khác nhau. Ngoài ra, có thể nghiên cứu sâu hơn về vai trò của các yếu tố như sự tin tưởng, giá trị cảm nhận, và marketing thực phẩm an toàn đến ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn.
5.1. Các Hạn Chế Của Nghiên Cứu Về Các Yếu Tố Ảnh Hưởng
Một trong những hạn chế của nghiên cứu là phạm vi khảo sát chỉ tập trung ở thành phố Quảng Ngãi, điều này có thể không phản ánh đầy đủ bức tranh chung về ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn của toàn tỉnh. Thêm vào đó, kích thước mẫu có thể được mở rộng để tăng tính đại diện cho kết quả nghiên cứu.
5.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Và Chuyên Sâu Hơn
Các nghiên cứu tương lai có thể xem xét mở rộng phạm vi địa lý để bao gồm cả vùng nông thôn và các tỉnh lân cận, giúp có cái nhìn toàn diện hơn về ý định tiêu dùng thực phẩm an toàn. Ngoài ra, việc khám phá các yếu tố bổ sung như giá trị cảm nhận, sự tin tưởng vào nhà cung cấp và hiệu quả của các chiến dịch marketing thực phẩm an toàn cũng là những hướng đi đầy tiềm năng.
