Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tác Động Đến Ý Định Lựa Chọn Hình Thức Thanh Toán Tiền Điện Của Hộ Gia Đình Tại Đà Nẵng

• Tác giả: Lê Quốc Bửu
• Người hướng dẫn: TS. Đoàn Thị Liên Hương
• Trường học: Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
• Đề tài: Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tác Động Đến Ý Định Lựa Chọn Hình Thức Thanh Toán Tiền Điện Của Hộ Gia Đình Qua Ngân Hàng Tại Đà Nẵng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 0.6. Bố cục đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ DỊCH VỤ THANH TOÁN VÀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT
• 1.1.1. Khái niệm dịch vụ thanh toán
• 1.1.2. Thanh toán không dùng tiền mặt
• 1.1.3. Xu hướng tất yếu của dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt
• 1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ Ý ĐỊNH HÀNH VI TIÊU DÙNG
• 1.2.1. Khái niệm ý định hành vi. Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tiêu dùng
• 1.3. CÁC MÔ HÌNH LÝ THUYẾT VỀ Ý ĐỊNH HÀNH VI
• 1.3.1. Mô hình lý thuyết khuếch tán đổi mới của Rogers
• 1.3.2. Mô hình thuyết hành vi dự định TPB (Theory of Planned Behavior)
• 1.3.3. Mô hình chấp nhận công nghệ TAM (Technology Acceptance Model)
• 1.3.4. Mô hình kết hợp TPB và TAM
• 1.4. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. Mô hình lý thuyết
• 1.4.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 1.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. THỰC TRẠNG THANH TOÁN TIỀN ĐIỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
• 2.1.1. Giới thiệu về công ty TNHH MTV Điện lực Đà Nẵng
• 2.1.2. Thực trạng các kênh thanh toán tiền điện tại Đà Nẵng
• 2.1.3. Đánh giá công tác thanh toán tiền điện qua Ngân hàng tại công ty Điện lực Đà Nẵng
• 2.2. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU
• 2.3. XÂY DỰNG THANG ĐO VÀ CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Xây dựng thang đo
• 2.3.2. Các giả thuyết nghiên cứu
• 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Thiết kế bảng câu hỏi
• 2.4.2. Quy mô mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.4.3. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.4.4. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu
• 2.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. MÔ TẢ MẪU ĐIỀU TRA
• 3.2. KIỂM TRA ĐỘ TIN CẬY THANG ĐO CÁC THUỘC TÍNH
• 3.2.1. Thang đo các nhân tố tác động
• 3.2.2. Thang đo Ý định lựa chọn DVTT tiền điện qua Ngân hàng
• 3.3. PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA
• 3.3.1. Thang đo các nhân tố tác động
• 3.3.2. Thang đo Ý định lựa chọn DVTT tiền điện qua Ngân hàng
• 3.4. Kết luận chung
• 3.5. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU HIỆU CHỈNH
• 3.6. PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN VÀ HỒI QUY
• 3.6.1. Phân tích mối quan hệ tương quan giữa các yếu tố độc lập và phụ thuộc
• 3.6.2. Kết quả hồi quy tác động của các yếu tố đến lựa chọn DVTT tiền điện qua Ngân hàng của hộ gia đình
• 3.7. KIỂM ĐỊNH SỰ KHÁC BIỆT TRONG Ý ĐỊNH LỰA CHỌN DỊCH VỤ THANH TOÁN TIỀN ĐIỆN QUA NGÂN HÀNG
• 3.7.1. Khác biệt trong ý định lựa chọn DVTT tiền điện qua Ngân hàng theo công việc
• 3.7.2. Khác biệt trong ý định lựa chọn DVTT tiền điện qua Ngân hàng theo địa điểm sinh sống của hộ gia đình
• 3.8. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH CÁC GIẢ THUYẾT THỐNG KÊ
• 3.9. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP GỢI Ý
• 4.1. KẾT LUẬN VÀ NHỮNG ĐÓNG GÓP CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI
• 4.1.1. Những kết luận chính
• 4.1.2. Đóng góp của đề tài
• 4.2. CƠ SỞ CỦA GIẢI PHÁP – MỤC TIÊU CHUNG CỦA ĐỀ ÁN PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016-2020
• 4.3. CƠ SỞ CỦA GIẢI PHÁP – PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA CÔNG TY ĐIỆN LỰC ĐÀ NẴNG ĐỊNH HƯỚNG 2016-2020
• 4.3.1. Mục tiêu chung của công ty
• 4.3.2. Nhiệm vụ chủ yếu của công ty
• 4.3.3. Mục tiêu về thanh toán tiền điện qua Ngân hàng
• 4.4. MỘT SỐ GỢI Ý GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO TỶ LỆ THANH TOÁN TIỀN ĐIỆN QUA NGÂN HÀNG CỦA HỘ GIA ĐÌNH TẠI ĐÀ NẴNG
• 4.4.1. Tăng cường công tác quảng bá đến khách hàng
• 4.4.2. Tuyên truyền vận động khách hàng thay đổi thói quen tiêu dùng tiền mặt
• 4.4.3. Kết hợp với các Ngân hàng thu hộ tăng cường biện pháp khuyến khích
• 4.4.4. Hoàn thiện cơ sở vật chất phục vụ hệ thống thanh toán điện tử
• 4.4.5. Hoàn thiện chất lượng tổ chăm sóc khách hàng
• 4.5. CÁC VẤN ĐỀ CÒN TỒN TẠI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

I. Tổng Quan Về Thanh Toán Tiền Điện Qua Ngân Hàng Tại Đà Nẵng

Thanh toán tiền điện qua ngân hàng đang trở thành xu hướng tất yếu trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế xã hội. Nghiên cứu hành vi tiêu dùng và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn dịch vụ giúp các nhà tiếp thị hiểu rõ hơn về người tiêu dùng. Theo Solomon (1995), các nhà làm marketing cần cố gắng hiểu để kiểm soát hành vi tiêu dùng hiệu quả. Báo cáo của Nielsen (2015) cho thấy năng lực mua sắm của người dân Việt Nam tăng lên, kéo theo sự thay đổi nhanh chóng trong hành vi tiêu dùng. Việc nắm bắt xu hướng và đáp ứng nhu cầu thị trường là yếu tố then chốt để doanh nghiệp thành công. Song song đó, xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng phổ biến, mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển bền vững của kinh tế xã hội. Ngành điện Việt Nam cũng đã triển khai các hình thức thanh toán thuận tiện, đặc biệt là thanh toán tiền điện qua ngân hàng.

1.1. Lợi ích của thanh toán tiền điện qua ngân hàng

Thanh toán tiền điện qua ngân hàng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người tiêu dùng và doanh nghiệp. Người dân có thể tiết kiệm thời gian, công sức di chuyển, thanh toán mọi lúc mọi nơi thông qua ứng dụng ngân hàng hoặc website ngân hàng. Doanh nghiệp giảm thiểu chi phí quản lý tiền mặt, nâng cao hiệu quả hoạt động và minh bạch hóa giao dịch. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tỷ lệ sử dụng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán đang giảm dần, cho thấy xu hướng thanh toán trực tuyến ngày càng được ưa chuộng.

1.2. Thực trạng thanh toán tiền điện qua ngân hàng tại Đà Nẵng

Mặc dù có nhiều ưu điểm, việc triển khai thanh toán tiền điện qua ngân hàng tại Đà Nẵng vẫn còn gặp một số khó khăn. Thói quen sử dụng tiền mặt, nhận thức về tiện ích thanh toán tiền điện và an toàn bảo mật của người dân chưa cao. Hạ tầng công nghệ và dịch vụ ngân hàng điện tử chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu. Cần có các giải pháp đồng bộ để thúc đẩy hình thức thanh toán này phát triển mạnh mẽ hơn. Nghiên cứu này tập trung vào đối tượng khách hàng cá nhân hộ gia đình tại Đà Nẵng, nhằm tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn hình thức thanh toán.

II. Các Yếu Tố Chính Ảnh Hưởng Đến Lựa Chọn Thanh Toán Tiền Điện

Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến ý định lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng của hộ gia đình tại Đà Nẵng là rất quan trọng. Các yếu tố này có thể chia thành nhóm yếu tố chủ quan và khách quan. Yếu tố chủ quan bao gồm nhận thức về thanh toán điện tử, khả năng tiếp cận công nghệ, thu nhập, độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn. Yếu tố khách quan bao gồm chính sách khuyến khích, ưu đãi thanh toán, thông tin tuyên truyền, phí dịch vụ, an toàn bảo mật. Việc xác định rõ các yếu tố này giúp các công ty điện lực và ngân hàng đưa ra các giải pháp phù hợp để khuyến khích người dân chuyển sang hình thức thanh toán hiện đại.

2.1. Nhận thức về sự tiện lợi và hữu ích của dịch vụ

Nhận thức về sự tiện lợi và hữu ích của dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng là yếu tố quan trọng hàng đầu. Người dân cần thấy rõ những lợi ích mà hình thức thanh toán này mang lại, như tiết kiệm thời gian, công sức, thanh toán mọi lúc mọi nơi, quản lý hóa đơn dễ dàng. Các công ty điện lực và ngân hàng cần tăng cường thông tin tuyên truyền về những ưu điểm của dịch vụ, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

2.2. Mức độ tin cậy và an toàn của hệ thống thanh toán

Mức độ tin cậy và an toàn của hệ thống thanh toán là yếu tố then chốt để người dân yên tâm sử dụng dịch vụ. Các vụ việc liên quan đến rủi ro thanh toán qua ngân hàng, an toàn bảo mật thông tin cá nhân có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định lựa chọn của người dân. Các ngân hàng cần đầu tư vào công nghệ bảo mật, nâng cao trình độ chuyên môn của nhân viên, đồng thời có các biện pháp xử lý kịp thời khi có sự cố xảy ra.

2.3. Thói quen thanh toán và ảnh hưởng từ xã hội

Thói quen thanh toán và ảnh hưởng từ xã hội cũng đóng vai trò quan trọng. Nhiều người dân vẫn giữ thói quen sử dụng tiền mặt, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa. Ảnh hưởng từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp cũng có thể tác động đến quyết định lựa chọn của mỗi cá nhân. Cần có các chương trình tuyên truyền vận động để thay đổi thói quen thanh toán của người dân, đồng thời tạo ra một môi trường xã hội khuyến khích sử dụng các hình thức thanh toán hiện đại.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tại Đà Nẵng

Để nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng tại Đà Nẵng, cần sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Nghiên cứu định tính giúp khám phá các yếu tố tiềm ẩn, tìm hiểu sâu hơn về kinh nghiệm sử dụng và sự hài lòng của khách hàng. Nghiên cứu định lượng giúp đo lường mức độ tác động của từng yếu tố, xác định các yếu tố quan trọng nhất. Cần có một mẫu khảo sát đại diện cho các hộ gia đình tại Đà Nẵng, đảm bảo tính khách quan và chính xác của kết quả nghiên cứu.

3.1. Thiết kế bảng khảo sát và thu thập dữ liệu

Bảng khảo sát cần được thiết kế khoa học, dễ hiểu, bao gồm các câu hỏi về thông tin cá nhân, thói quen thanh toán, nhận thức về dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng, và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau. Việc thu thập dữ liệu có thể thực hiện thông qua phỏng vấn trực tiếp, khảo sát trực tuyến, hoặc kết hợp cả hai phương pháp. Cần đảm bảo tính bảo mật thông tin cá nhân của người tham gia khảo sát.

3.2. Phân tích dữ liệu và kiểm định các giả thuyết

Dữ liệu thu thập được cần được xử lý và phân tích bằng các phần mềm thống kê chuyên dụng. Các phương pháp phân tích như phân tích hồi quy, phân tích phương sai, kiểm định t-test có thể được sử dụng để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố và ý định lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng. Kết quả phân tích cần được trình bày rõ ràng, dễ hiểu, kèm theo các giải thích và kết luận phù hợp.

IV. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Giải Pháp Cho EVN Đà Nẵng

Kết quả nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng có thể được ứng dụng để đưa ra các giải pháp cụ thể cho EVN Đà Nẵng. Các giải pháp này cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức của người dân, cải thiện chất lượng dịch vụ, tăng cường tính bảo mật, và tạo ra các chính sách khuyến khích phù hợp. Sự phối hợp chặt chẽ giữa EVN Đà Nẵng và các ngân hàng Đà Nẵng là yếu tố then chốt để triển khai thành công các giải pháp này.

4.1. Tăng cường truyền thông và giáo dục khách hàng

EVN Đà Nẵng cần tăng cường các hoạt động truyền thông và giáo dục khách hàng về lợi ích của việc thanh toán tiền điện qua ngân hàng. Các hình thức truyền thông có thể bao gồm quảng cáo trên truyền hình, báo chí, mạng xã hội, tổ chức các buổi hội thảo, sự kiện, phát tờ rơi, poster. Nội dung truyền thông cần tập trung vào sự tiện lợi, an toàn, tiết kiệm thời gian, và các ưu đãi khi sử dụng dịch vụ.

4.2. Hợp tác với ngân hàng để phát triển dịch vụ và ưu đãi

EVN Đà Nẵng cần hợp tác chặt chẽ với các ngân hàng để phát triển các dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng đa dạng, tiện lợi, và an toàn. Các dịch vụ có thể bao gồm thanh toán qua ứng dụng ngân hàng, website ngân hàng, thanh toán tự động, thanh toán trực tuyến. Đồng thời, cần có các chương trình ưu đãi thanh toán, như giảm giá, tặng quà, tích điểm, để khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ.

4.3. Nâng cao chất lượng dịch vụ và hỗ trợ khách hàng

EVN Đà Nẵng cần nâng cao chất lượng dịch vụ và hỗ trợ khách hàng một cách tận tình, chu đáo. Cần có đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, am hiểu về dịch vụ, sẵn sàng giải đáp thắc mắc và hỗ trợ khách hàng khi gặp khó khăn. Đồng thời, cần có các kênh hỗ trợ khách hàng đa dạng, như điện thoại, email, chat trực tuyến, để đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách nhanh chóng và hiệu quả.

V. Kết Luận Tương Lai Của Thanh Toán Tiền Điện Tại Đà Nẵng

Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng tại Đà Nẵng có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế xã hội. Kết quả nghiên cứu giúp EVN Đà Nẵng và các ngân hàng đưa ra các giải pháp phù hợp để khuyến khích người dân chuyển sang hình thức thanh toán hiện đại, góp phần xây dựng một xã hội không tiền mặt. Cần có sự chung tay của tất cả các bên liên quan để đạt được mục tiêu này.

5.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo và các vấn đề còn tồn tại

Nghiên cứu này có thể được mở rộng để tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố tâm lý, xã hội, và văn hóa ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện. Đồng thời, cần có các nghiên cứu về hiệu quả kinh tế của việc chuyển đổi sang hình thức thanh toán hiện đại, và các tác động đến môi trường. Các vấn đề còn tồn tại, như phí dịch vụ, an toàn bảo mật, và khả năng tiếp cận công nghệ, cần được giải quyết một cách triệt để để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sử dụng dịch vụ.

5.2. Tầm quan trọng của chuyển đổi số trong ngành điện

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu trong ngành điện, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, giảm chi phí, và cải thiện chất lượng dịch vụ. Việc khuyến khích người dân sử dụng các hình thức thanh toán hiện đại là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi số này. EVN Đà Nẵng cần tiếp tục đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân lực, và xây dựng một hệ sinh thái số hoàn chỉnh để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện đại, việc chuyển đổi từ hình thức thanh toán tiền mặt sang thanh toán không dùng tiền mặt (KDTM) đang trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu và tại Việt Nam. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tỷ lệ sử dụng tiền mặt trong tổng phương tiện thanh toán đã giảm từ 20,3% năm 2004 xuống còn khoảng 12% hiện nay. Tại Đà Nẵng, công ty TNHH MTV Điện lực Đà Nẵng đã triển khai hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng nhằm nâng cao hiệu quả thu tiền và tạo thuận tiện cho khách hàng. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng hình thức này vẫn còn hạn chế do thói quen tiêu dùng tiền mặt và các rào cản tâm lý, kỹ thuật.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố tác động đến ý định lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng của hộ gia đình tại Đà Nẵng trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2017. Mục tiêu nghiên cứu bao gồm kiểm định các thang đo trong mô hình ý định hành vi, xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như nhận thức tính hữu ích, nhận thức kiểm soát hành vi, chuẩn chủ quan và thói quen tiêu dùng tiền mặt đến ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ công ty Điện lực Đà Nẵng xây dựng các giải pháp thúc đẩy chuyển đổi sang thanh toán điện tử, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên sự kết hợp của các mô hình lý thuyết hành vi tiêu dùng và chấp nhận công nghệ để xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp với bối cảnh thanh toán tiền điện qua ngân hàng:

• Mô hình thuyết hành vi dự định (TPB) của Ajzen (1991) nhấn mạnh ba yếu tố ảnh hưởng đến ý định hành vi: thái độ, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi. Trong đó, nhận thức kiểm soát hành vi phản ánh mức độ dễ dàng hay khó khăn khi thực hiện hành vi.

• Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) của Davis (1989) tập trung vào hai yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định sử dụng công nghệ: nhận thức tính hữu ích và nhận thức tính dễ sử dụng. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này, nhận thức kiểm soát hành vi được xem là bao hàm yếu tố tính dễ sử dụng nên mô hình chỉ xét nhận thức tính hữu ích.

• Khái niệm thói quen tiêu dùng tiền mặt được bổ sung nhằm phản ánh đặc điểm văn hóa và tâm lý người tiêu dùng Việt Nam, ảnh hưởng tiêu cực đến việc chuyển đổi sang hình thức thanh toán điện tử.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: nhận thức tính hữu ích, nhận thức kiểm soát hành vi, chuẩn chủ quan, thói quen tiêu dùng tiền mặt và ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn chính:

• Nghiên cứu sơ bộ định tính: Tổng hợp và phân tích các lý thuyết liên quan, xây dựng mô hình nghiên cứu và thang đo ban đầu. Tham khảo ý kiến chuyên gia và cán bộ công ty Điện lực Đà Nẵng để điều chỉnh thang đo.

• Nghiên cứu chính thức định lượng: Thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi khảo sát trực tuyến với cỡ mẫu 385 hộ gia đình tiêu thụ điện tại Đà Nẵng. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các khu vực và nhóm nghề nghiệp khác nhau.

Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng các phương pháp thống kê đa biến, bao gồm phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích tương quan và hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Thời gian thực hiện nghiên cứu từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức tính hữu ích có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng. Kết quả hồi quy cho thấy hệ số tác động của nhận thức tính hữu ích đạt mức ý nghĩa thống kê cao (p < 0,01), với mức ảnh hưởng chiếm khoảng 35% tổng biến thiên ý định lựa chọn.

2. Nhận thức kiểm soát hành vi cũng đóng vai trò quan trọng, tác động tích cực đến ý định lựa chọn. Hộ gia đình cảm thấy thủ tục đăng ký đơn giản và việc sử dụng dịch vụ dễ dàng sẽ có xu hướng lựa chọn hình thức thanh toán qua ngân hàng cao hơn. Tỷ lệ ảnh hưởng của yếu tố này vào khoảng 25%.

3. Chuẩn chủ quan, tức là sự ảnh hưởng của gia đình, bạn bè và các chính sách khuyến khích từ công ty Điện lực và ngân hàng, có tác động tích cực đến ý định lựa chọn. Mức độ ảnh hưởng của chuẩn chủ quan chiếm khoảng 20%, cho thấy vai trò của các mối quan hệ xã hội và khuyến khích chính sách là không thể xem nhẹ.

4. Thói quen tiêu dùng tiền mặt có tác động tiêu cực đến ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán qua ngân hàng. Hộ gia đình quen với việc thanh toán tiền điện trực tiếp bằng tiền mặt và cảm thấy e dè khi chuyển đổi hình thức thanh toán sẽ có ý định lựa chọn thấp hơn. Yếu tố này giải thích khoảng 15% sự biến thiên trong ý định lựa chọn.

Ngoài ra, kết quả kiểm định sự khác biệt cho thấy ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán qua ngân hàng có sự khác biệt đáng kể theo bản chất công việc và vị trí địa lý sinh sống của hộ gia đình. Cụ thể, nhóm nhân viên văn phòng và cư dân khu vực trung tâm thành phố có ý định lựa chọn cao hơn so với nhóm công nhân và cư dân vùng ngoại ô, nông thôn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết TPB và TAM khi nhận thức tính hữu ích và kiểm soát hành vi là những yếu tố then chốt thúc đẩy ý định hành vi. Việc nhận thức được lợi ích như sự tiện lợi, an toàn, tiết kiệm thời gian và chi phí giúp khách hàng gia tăng sự tin tưởng và sẵn sàng chuyển đổi sang hình thức thanh toán điện tử.

Ảnh hưởng của chuẩn chủ quan phản ánh vai trò của các mối quan hệ xã hội trong việc hình thành ý định hành vi, tương tự với các nghiên cứu trước đây về hành vi tiêu dùng và chấp nhận công nghệ. Điều này cho thấy các chiến dịch truyền thông và khuyến khích từ công ty điện lực và ngân hàng cần tập trung vào việc tạo dựng niềm tin và sự ủng hộ từ cộng đồng.

Thói quen tiêu dùng tiền mặt là rào cản lớn trong việc chuyển đổi hình thức thanh toán, đặc biệt tại các khu vực có hạ tầng ngân hàng hạn chế hoặc nhóm khách hàng có thói quen truyền thống. Kết quả này đồng nhất với báo cáo của ngành ngân hàng và các nghiên cứu về hành vi tiêu dùng tại Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định lựa chọn, cũng như bảng phân tích hồi quy chi tiết các hệ số tác động và mức ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác truyền thông và quảng bá về lợi ích của dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng nhằm nâng cao nhận thức tính hữu ích trong cộng đồng. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Công ty Điện lực Đà Nẵng phối hợp với các ngân hàng.

2. Đơn giản hóa thủ tục đăng ký và sử dụng dịch vụ thanh toán điện tử để giảm thiểu rào cản kỹ thuật và tâm lý cho khách hàng. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng; Chủ thể: Công ty Điện lực và các ngân hàng đối tác.

3. Phát triển các chương trình khuyến khích, ưu đãi và quà tặng hấp dẫn dành cho khách hàng sử dụng dịch vụ thanh toán qua ngân hàng nhằm tạo động lực chuyển đổi. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Công ty Điện lực, ngân hàng và các tổ chức thu hộ.

4. Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và chăm sóc khách hàng, đặc biệt tại các khu vực nông thôn và ngoại ô để giải quyết các khó khăn về hạ tầng và thói quen tiêu dùng tiền mặt. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Công ty Điện lực Đà Nẵng và các ngân hàng.

5. Phân tích và điều chỉnh chính sách phù hợp theo đặc điểm nghề nghiệp và vị trí địa lý của khách hàng nhằm tối ưu hóa hiệu quả triển khai dịch vụ thanh toán điện tử. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban quản lý công ty Điện lực.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý và lãnh đạo công ty điện lực: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ thanh toán điện tử, nâng cao hiệu quả thu tiền và giảm chi phí vận hành.

2. Ngân hàng và tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi khách hàng giúp thiết kế sản phẩm, dịch vụ phù hợp, tăng tỷ lệ khách hàng sử dụng kênh thanh toán điện tử.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing và công nghệ thông tin: Tài liệu tham khảo về mô hình hành vi tiêu dùng, chấp nhận công nghệ trong lĩnh vực dịch vụ công, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.

4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức chính sách: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích giúp hoạch định chính sách thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần phát triển kinh tế số và xã hội hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nhận thức tính hữu ích lại quan trọng trong việc lựa chọn hình thức thanh toán qua ngân hàng?
   Nhận thức tính hữu ích phản ánh niềm tin của khách hàng rằng dịch vụ sẽ mang lại lợi ích thiết thực như tiết kiệm thời gian, chi phí và an toàn. Khi khách hàng thấy rõ lợi ích, họ có xu hướng lựa chọn dịch vụ hơn. Ví dụ, nhiều hộ gia đình tại Đà Nẵng đánh giá cao sự tiện lợi và nhanh chóng của thanh toán qua ngân hàng.

2. Thói quen tiêu dùng tiền mặt ảnh hưởng thế nào đến việc chuyển đổi sang thanh toán điện tử?
   Thói quen tiêu dùng tiền mặt là rào cản tâm lý lớn khiến khách hàng e ngại thay đổi. Họ quen với việc thanh toán trực tiếp và lo ngại rủi ro khi sử dụng hình thức mới. Điều này được thể hiện qua khảo sát khi nhiều hộ gia đình vẫn ưu tiên thanh toán tiền điện bằng tiền mặt.

3. Chuẩn chủ quan có vai trò gì trong việc thúc đẩy ý định sử dụng dịch vụ thanh toán qua ngân hàng?
   Chuẩn chủ quan thể hiện sự ảnh hưởng của người thân, bạn bè và các chính sách khuyến khích đến quyết định của khách hàng. Khi người thân hoặc cộng đồng khuyến khích sử dụng dịch vụ, khách hàng có xu hướng tin tưởng và lựa chọn hơn.

4. Làm thế nào để đơn giản hóa thủ tục đăng ký dịch vụ thanh toán tiền điện qua ngân hàng?
   Đơn giản hóa thủ tục có thể thực hiện bằng cách giảm bớt các bước giấy tờ, hỗ trợ đăng ký trực tuyến, cung cấp hướng dẫn chi tiết và tư vấn trực tiếp. Điều này giúp khách hàng cảm thấy dễ dàng và nhanh chóng hơn khi tiếp cận dịch vụ.

5. Có sự khác biệt nào về ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán qua ngân hàng giữa các nhóm nghề nghiệp và khu vực sinh sống không?
   Có. Nhóm nhân viên văn phòng và cư dân khu vực trung tâm thành phố có ý định lựa chọn cao hơn do thuận tiện về hạ tầng và nhận thức công nghệ. Trong khi đó, nhóm công nhân và cư dân vùng ngoại ô, nông thôn có ý định thấp hơn do hạn chế về hạ tầng và thói quen tiêu dùng truyền thống.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định lựa chọn hình thức thanh toán tiền điện qua ngân hàng của hộ gia đình tại Đà Nẵng: nhận thức tính hữu ích, nhận thức kiểm soát hành vi, chuẩn chủ quan và thói quen tiêu dùng tiền mặt.
• Nhận thức tính hữu ích và nhận thức kiểm soát hành vi có tác động tích cực mạnh mẽ, trong khi thói quen tiêu dùng tiền mặt gây ảnh hưởng tiêu cực đến ý định lựa chọn.
• Ý định lựa chọn dịch vụ thanh toán qua ngân hàng có sự khác biệt theo bản chất công việc và vị trí địa lý sinh sống của khách hàng.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, đơn giản hóa thủ tục, khuyến khích sử dụng và hỗ trợ kỹ thuật nhằm thúc đẩy chuyển đổi sang thanh toán điện tử.
• Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho công ty Điện lực Đà Nẵng và các bên liên quan trong việc phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xã hội hiện đại và bền vững.

Để tiếp tục phát triển, các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiến hành nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm đánh giá hiệu quả thực tiễn và điều chỉnh chính sách phù hợp. Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực thanh toán tiền điện là bước đi quan trọng cho tương lai bền vững.