Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng vi khuẩn gây bệnh ở bệnh nhân viêm phổi cộng đồng tại Hải Phòng

• Tác giả: Lê Thị Diệu Hiền
• Người hướng dẫn: PGS.TS Tạ Bá Thắng
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Nội khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng, Cận Lâm Sàng, Vi Khuẩn Gây Bệnh Và Biến Đổi Cytokine Huyết Thanh Ở Bệnh Nhân Viêm Phổi Cộng Đồng Nhập Viện Tại Hải Phòng
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 1.1.1. Định nghĩa viêm phổi cộng đồng
• 1.1.2. Dịch tễ học viêm phổi cộng đồng
• 1.1.3. Cơ chế bệnh sinh viêm phổi cộng đồng
• 1.1.4. Triệu chứng lâm sàng viêm phổi cộng đồng
• 1.1.5. Triệu chứng cận lâm sàng viêm phổi cộng đồng
• 1.1.6. Chẩn đoán viêm phổi cộng đồng
• 1.2. CĂN NGUYÊN VI KHUẨN VÀ TÌNH HÌNH ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN GÂY BỆNH VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 1.2.1. Các căn nguyên vi khuẩn gây bệnh viêm phổi cộng đồng
• 1.2.2. Các phương pháp phát hiện vi khuẩn
• 1.2.3. Tình hình đề kháng kháng sinh
• 1.3. VAI TRÒ CỦA MỘT SỐ CYTOKINE HUYẾT THANH TRONG BỆNH VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 1.3.1. Khái niệm, vai trò và nguồn gốc của cytokine
• 1.3.2. Nguồn gốc của Tumour necrosis factor- Alpha, Interleukine-6 và Interleukine-10
• 1.3.3. Phương pháp xét nghiệm cytokine
• 1.3.4. Vai trò của cytokine trong viêm phổi cộng đồng
• 1.4. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.4.1. Nghiên cứu về triệu chứng lâm sàng, đặc điểm vi khuẩn và tiên lượng bệnh viêm phổi cộng đồng
• 1.4.2. Nghiên cứu biến đổi nồng độ cytokine huyết thanh
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và tính đề kháng kháng sinh ở bệnh nhân viêm phổi cộng đồng do vi khuẩn
• 2.2.2. Đánh giá sự biến đổi nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 huyết thanh và mối liên quan với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3.3. Các phương pháp nghiên cứu
• 2.3.4. Phương pháp đánh giá kết quả
• 2.4. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 2.4.1. Phân tích số liệu
• 2.4.2. Phương pháp khống chế sai số
• 2.5. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ TÍNH ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN Ở BỆNH NHÂN VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 3.1.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.3. Kết quả điều trị của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.4. Đặc điểm cận lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.5. Đặc điểm vi khuẩn của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.2. BIẾN ĐỔI NỒNG ĐỘ CYTOKINE HUYẾT THANH VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 3.2.1. Biến đổi nồng độ các cytokine huyết thanh
• 3.2.2. Liên quan giữa nồng độ các cytokine với triệu chứng lâm sàng
• 3.2.3. Liên quan nồng độ các cytokine với một số xét nghiệm cận lâm sàng
• 3.2.4. Phân tích đa biến tình trạng tăng cytokine và các yếu tố tiền sử, triệu chứng lâm sàng và tổn thương trên Xquang
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ TÍNH ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN Ở BỆNH NHÂN VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 4.1.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.2. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.3. Kết quả điều trị của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.4. Đặc điểm cận lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.5. Đặc điểm vi khuẩn của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.2. BIẾN ĐỔI NỒNG ĐỘ CYTOKINE HUYẾT THANH VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG
• 4.2.1. Biến đổi nồng độ các cytokine huyết thanh
• 4.2.2. Liên quan giữa nồng độ các cytokine với triệu chứng lâm sàng
• 4.2.3. Liên quan nồng độ các cytokine với một số xét nghiệm cận lâm sàng
• 4.2.4. Liên quan giữa tình trạng tăng cytokine và các yếu tố tiền sử, triệu chứng lâm sàng và tổn thương trên Xquang
• 4.3. Những hạn chế của đề tài
• KẾT LUẬN
• KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
• LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1 (BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU)
• PHỤ LỤC 2 (DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU)
• PHỤ LỤC 3 (DANH SÁCH NHÓM CHỨNG)

I. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của viêm phổi cộng đồng

Viêm phổi cộng đồng (VPCĐ) là một trong những bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp dưới phổ biến, đặc biệt ở những người cao tuổi và có bệnh lý nền. Đặc điểm lâm sàng của bệnh thường bao gồm triệu chứng ho, sốt, khó thở và các dấu hiệu khác liên quan đến hô hấp. Theo nghiên cứu, tỷ lệ mắc VPCĐ có sự khác biệt rõ rệt giữa các nhóm tuổi và giới tính. Các triệu chứng cận lâm sàng như hình ảnh X-quang phổi cho thấy sự hiện diện của các vùng mờ thâm nhiễm, cho thấy tình trạng viêm phổi. Việc chẩn đoán chính xác và kịp thời là rất quan trọng để điều trị hiệu quả. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể làm giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng ở bệnh nhân VPCĐ.

1.1. Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng lâm sàng của VPCĐ thường rất đa dạng, từ nhẹ đến nặng. Bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng như ho khan, ho có đờm, sốt cao, khó thở và đau ngực. Các triệu chứng này có thể thay đổi tùy theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Nghiên cứu cho thấy rằng những bệnh nhân lớn tuổi thường có triệu chứng không điển hình, làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn. Việc theo dõi triệu chứng lâm sàng là cần thiết để đánh giá mức độ nặng của bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.

1.2. Triệu chứng cận lâm sàng

Các xét nghiệm cận lâm sàng như X-quang phổi và xét nghiệm máu đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán VPCĐ. Hình ảnh X-quang thường cho thấy các vùng mờ thâm nhiễm, cho thấy sự hiện diện của dịch viêm trong phổi. Xét nghiệm máu có thể cho thấy sự gia tăng bạch cầu và các dấu hiệu viêm khác. Việc phân tích các chỉ số này giúp bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh nhân và đưa ra quyết định điều trị kịp thời. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các chỉ số cận lâm sàng có thể liên quan đến mức độ nặng của bệnh và tiên lượng điều trị.

II. Căn nguyên vi khuẩn và tình hình đề kháng kháng sinh

Căn nguyên vi khuẩn gây bệnh VPCĐ chủ yếu là các vi khuẩn điển hình như Streptococcus pneumoniae và Haemophilus influenzae. Tuy nhiên, tình hình đề kháng kháng sinh đang gia tăng, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Nghiên cứu cho thấy rằng tỷ lệ vi khuẩn kháng penicillin và macrolide đang gia tăng theo thời gian. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các bác sĩ trong việc lựa chọn kháng sinh phù hợp. Việc theo dõi tình hình đề kháng kháng sinh là rất cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc.

2.1. Các căn nguyên vi khuẩn

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng Streptococcus pneumoniae là căn nguyên hàng đầu gây VPCĐ. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các vi khuẩn không điển hình như Staphylococcus aureus và các vi khuẩn gram âm cũng đang gia tăng, đặc biệt ở những bệnh nhân nặng. Việc xác định chính xác căn nguyên vi khuẩn là rất quan trọng để lựa chọn kháng sinh điều trị hiệu quả.

2.2. Tình hình đề kháng kháng sinh

Tình hình đề kháng kháng sinh đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong điều trị VPCĐ. Nghiên cứu cho thấy rằng tỷ lệ kháng penicillin của Streptococcus pneumoniae đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây. Điều này có thể dẫn đến việc điều trị không hiệu quả và tăng tỷ lệ tử vong. Việc theo dõi và cập nhật tình hình đề kháng kháng sinh là cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

III. Vai trò của cytokine trong viêm phổi cộng đồng

Cytokine đóng vai trò quan trọng trong đáp ứng viêm ở bệnh nhân VPCĐ. Các cytokine như TNF-α, IL-6, và IL-10 có ảnh hưởng lớn đến quá trình viêm và phục hồi. Nghiên cứu cho thấy rằng nồng độ của các cytokine này có thể thay đổi tùy theo mức độ nặng của bệnh. Sự gia tăng nồng độ cytokine có thể liên quan đến tình trạng viêm nặng và tiên lượng điều trị. Việc theo dõi nồng độ cytokine có thể giúp bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh nhân và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.

3.1. Khái niệm và vai trò của cytokine

Cytokine là các protein nhỏ được sản xuất bởi các tế bào miễn dịch, có vai trò quan trọng trong việc điều hòa đáp ứng miễn dịch. TNF-α là một cytokine tiền viêm, có vai trò trong việc kích thích phản ứng viêm. IL-6 cũng là một cytokine tiền viêm, trong khi IL-10 có tác dụng kháng viêm. Sự cân bằng giữa các cytokine này là rất quan trọng để duy trì đáp ứng miễn dịch hiệu quả.

3.2. Biến đổi nồng độ cytokine trong viêm phổi cộng đồng

Nghiên cứu cho thấy rằng nồng độ của TNF-α, IL-6, và IL-10 có thể thay đổi theo thời gian và mức độ nặng của bệnh. Sự gia tăng nồng độ cytokine có thể liên quan đến tình trạng viêm nặng và tiên lượng điều trị. Việc theo dõi nồng độ cytokine có thể giúp bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh nhân và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự thay đổi nồng độ cytokine có thể ảnh hưởng đến kết quả điều trị và phục hồi của bệnh nhân.