Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ giao tiếp quốc tế quan trọng với khoảng 2 tỷ người học hoặc sử dụng trong vòng một thập kỷ tới. Tại Việt Nam, nhu cầu học tiếng Anh tăng mạnh do sự phát triển kinh tế, du lịch và hội nhập quốc tế. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, 67% học sinh trung học cơ sở và 86% học sinh trung học phổ thông học tiếng Anh ít nhất 3 giờ mỗi tuần. Tuy nhiên, việc sử dụng các hoạt động ôn tập trong dạy học tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của học sinh.
Luận văn tập trung điều tra việc sử dụng các hoạt động ôn tập trong sách Tiếng Anh 8 của giáo viên tại một số trường trung học cơ sở ở Thừa Thiên Huế, đặc biệt là huyện Phú Vang. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hiểu rõ hơn về cách thức áp dụng các hoạt động ôn tập trong giảng dạy, xác định những khó khăn mà giáo viên gặp phải và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2019, với phạm vi khảo sát tại các trường trung học cơ sở ở Thừa Thiên Huế, góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh và nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về dạy học ngôn ngữ và vai trò của hoạt động ôn tập trong quá trình học tập. Theo Barry Gilmore (2007), ôn tập là một kỹ năng và quá trình giúp học sinh phát triển khả năng học qua việc đọc, viết và thực hành lặp lại. Nick Ryan (2019) định nghĩa ôn tập là việc xem lại kiến thức đã học để chuẩn bị cho kỳ thi, giúp học sinh nhận diện và khắc phục những điểm yếu. Graves (2000) nhấn mạnh hoạt động ôn tập được phát triển sau giai đoạn luyện tập nhằm củng cố kiến thức đã học.
Trong bối cảnh dạy học tiếng Anh tại Việt Nam, các hoạt động ôn tập trong sách Tiếng Anh 8 được thiết kế nhằm giúp học sinh ôn lại từ vựng, ngữ pháp và kỹ năng giao tiếp. Các hoạt động này thường được tổ chức dưới dạng bài tập hoàn thành câu, chọn đáp án đúng, viết từ dưới tranh, sử dụng đúng hình thức từ trong ngoặc và viết lại câu. Ngoài ra, việc sử dụng trò chơi trong ôn tập được khuyến khích nhằm tăng sự hứng thú và tương tác của học sinh.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi (50 giáo viên tham gia), phỏng vấn bán cấu trúc (5 giáo viên) và quan sát lớp học (3 lớp học). Cỡ mẫu được chọn dựa trên sự thuận tiện và khả năng tiếp cận tại các trường trung học cơ sở ở huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế.
Bảng hỏi gồm 22 câu hỏi đóng và mở, tập trung vào việc sử dụng hoạt động ôn tập, khó khăn gặp phải và đề xuất giải pháp. Phỏng vấn nhằm làm rõ thêm các quan điểm và kinh nghiệm của giáo viên. Quan sát lớp học giúp kiểm chứng thực tế việc áp dụng hoạt động ôn tập trong giảng dạy. Dữ liệu được phân tích bằng phương pháp thống kê tần suất, phần trăm và phân tích nội dung theo chủ đề, trình bày qua biểu đồ và bảng số liệu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ý thức về tầm quan trọng của hoạt động ôn tập: 56% giáo viên cho rằng việc dạy các hoạt động ôn tập rất quan trọng, 42% cho là quan trọng, chỉ 2% không đồng ý. Điều này cho thấy đa số giáo viên nhận thức rõ vai trò của ôn tập trong quá trình học.
Mục đích của hoạt động ôn tập: 44% giáo viên cho rằng mục đích chính là tạo cơ hội cho học sinh ôn lại, tích hợp và áp dụng các kỹ năng tiếng Anh; 28% nhấn mạnh giúp học sinh cải thiện kỹ năng sau mỗi bài học; 18% cho rằng giúp học sinh nhận ra lỗi sai và cải thiện; 6% cho rằng giúp học sinh tương tác và tham gia tích cực.
Ưu điểm của hoạt động ôn tập trong sách Tiếng Anh 8: Khoảng 40% giáo viên cho rằng sách mới có nhiều hoạt động ôn tập hơn, giúp dạy bài học kỹ lưỡng hơn; 31% nhấn mạnh hoạt động tập trung vào 3 phần chính: từ vựng, ngữ pháp và giao tiếp; 19% cho rằng học sinh có thể áp dụng kiến thức đã học vào thực tế.
Thực trạng học sinh khi học ôn tập: 46% giáo viên nhận định học sinh nắm được kiến thức bài trước nhưng chưa áp dụng tốt vào viết và nói; 26% cho rằng học sinh làm tốt các phần ôn tập và đạt điểm cao trong các bài kiểm tra nhỏ; 18% cho rằng học sinh hiểu ngữ pháp và từ vựng tốt hơn.
Tần suất sử dụng hoạt động ôn tập: 46% giáo viên thường xuyên sử dụng, 32% luôn sử dụng, 22% rất thường xuyên; không có giáo viên nào chỉ thỉnh thoảng sử dụng.
Mức độ khó của bài tập ôn tập: 74% giáo viên cho rằng bài tập không quá khó với học sinh; 22% cho rằng bài tập còn khó, học sinh cần nhiều thời gian ôn luyện thêm.
Việc điều chỉnh hoạt động ôn tập: 35% giáo viên không thay đổi hoạt động trong sách; 34% điều chỉnh để phù hợp với trình độ và điều kiện dạy học; số còn lại thiết kế thêm hoạt động mới hoặc bổ sung ngoài sách.
Phương pháp dạy ôn tập: 29% tập trung ôn lại ngữ pháp chính; 25% cho học sinh làm bài tập rồi kiểm tra sau; 22% nhấn mạnh hướng dẫn rõ ràng và giúp học sinh nhớ lại kiến thức; 17% chỉ đơn giản là hướng dẫn làm bài; 4% sử dụng các phương pháp khác như trò chơi.
Kỹ năng tập trung trong ôn tập: 51.4% giáo viên ưu tiên kỹ năng viết; 30.5% tập trung kỹ năng đọc; phần còn lại chú trọng nói và nghe.
Khó khăn khi dạy ôn tập: 54% giáo viên gặp khó khăn khi sử dụng sách Tiếng Anh 8, chủ yếu do lớp học đông (40-45 học sinh), thời gian dạy hạn chế, phương pháp và kỹ thuật giảng dạy chưa phù hợp.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy giáo viên có nhận thức tích cực về vai trò của hoạt động ôn tập trong việc củng cố kiến thức và phát triển kỹ năng tiếng Anh cho học sinh. Việc tập trung vào ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng viết phù hợp với đặc điểm học sinh Việt Nam, vốn còn hạn chế trong giao tiếp và ứng dụng ngôn ngữ. Tuy nhiên, khó khăn về số lượng học sinh đông và thời gian dạy hạn chế làm giảm hiệu quả triển khai các hoạt động ôn tập.
So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với quan điểm của Gilmore (2007) về vai trò của ôn tập như một kỹ năng phát triển qua thực hành lặp lại. Đồng thời, việc giáo viên điều chỉnh hoạt động ôn tập phù hợp với trình độ học sinh cũng phù hợp với khuyến nghị của Graves (2000) về việc sử dụng sách giáo khoa linh hoạt. Việc học sinh còn thụ động và chưa áp dụng tốt kiến thức vào kỹ năng nói, viết phản ánh thực trạng giáo dục truyền thống và cần có sự đổi mới phương pháp dạy học.
Dữ liệu quan sát lớp học cho thấy giáo viên thường tổ chức hoạt động theo nhóm hoặc cặp để tăng tương tác, tuy nhiên vẫn còn hạn chế trong việc quản lý thời gian và kiểm soát tiến độ bài học. Biểu đồ và bảng số liệu minh họa rõ tần suất sử dụng, mức độ khó bài tập và các khó khăn gặp phải, giúp làm rõ thực trạng và nhu cầu cải tiến.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật tổ chức hoạt động ôn tập hiệu quả, đặc biệt trong lớp đông học sinh. Mục tiêu nâng cao kỹ năng quản lý lớp và sử dụng sách giáo khoa linh hoạt trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo Thừa Thiên Huế phối hợp thực hiện.
Điều chỉnh nội dung và hình thức hoạt động ôn tập: Các nhà biên soạn sách giáo khoa cần xem xét giảm tải, thiết kế bài tập phù hợp với trình độ học sinh, tăng cường các hoạt động tương tác, trò chơi học tập nhằm kích thích hứng thú. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
Tăng cường thời gian và không gian học tập: Các trường cần bố trí thêm giờ học ngoại khóa hoặc câu lạc bộ tiếng Anh để học sinh có thêm cơ hội luyện tập kỹ năng ngôn ngữ ngoài giờ chính khóa. Mục tiêu tăng thời gian thực hành tiếng Anh ít nhất 20% trong năm học tiếp theo, do Ban giám hiệu nhà trường và giáo viên phối hợp thực hiện.
Khuyến khích học sinh chủ động học tập: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh phương pháp tự học, tự ôn tập hiệu quả, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia và sáng tạo của học sinh trong các hoạt động ôn tập. Thời gian áp dụng liên tục, do giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn chịu trách nhiệm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh trung học cơ sở: Nhận biết các hoạt động ôn tập hiệu quả, hiểu rõ khó khăn thực tế và cách điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với học sinh.
Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở để xây dựng chính sách đào tạo, phân bổ nguồn lực và hỗ trợ các trường trong việc nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh.
Nhà biên soạn sách giáo khoa: Tham khảo ý kiến thực tiễn từ giáo viên để thiết kế nội dung sách phù hợp, đáp ứng nhu cầu và trình độ học sinh.
Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành sư phạm tiếng Anh: Có tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, thực trạng dạy học và các giải pháp cải tiến trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh.
Câu hỏi thường gặp
Hoạt động ôn tập trong sách Tiếng Anh 8 bao gồm những gì?
Hoạt động ôn tập tập trung vào từ vựng, ngữ pháp và kỹ năng giao tiếp qua các bài tập như hoàn thành câu, chọn đáp án, viết từ dưới tranh, sử dụng đúng hình thức từ và viết lại câu. Ngoài ra còn có các trò chơi giúp tăng hứng thú học tập.Tại sao hoạt động ôn tập lại quan trọng trong dạy học tiếng Anh?
Ôn tập giúp học sinh củng cố kiến thức, phát triển kỹ năng, nhận diện lỗi sai và cải thiện qua thực hành lặp lại. Nó cũng giúp học sinh tích hợp các kỹ năng và tăng sự tự tin khi sử dụng ngôn ngữ.Khó khăn lớn nhất khi dạy hoạt động ôn tập là gì?
Lớp học đông (40-45 học sinh), thời gian dạy hạn chế và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp là những khó khăn chính khiến việc tổ chức hoạt động ôn tập hiệu quả gặp nhiều trở ngại.Giáo viên thường tập trung vào kỹ năng nào khi dạy ôn tập?
Phần lớn giáo viên ưu tiên kỹ năng viết (51.4%) và đọc (30.5%), do đây là những kỹ năng học sinh còn yếu và dễ đánh giá qua bài tập.Làm thế nào để cải thiện hiệu quả hoạt động ôn tập?
Giáo viên nên kết hợp hướng dẫn rõ ràng, tổ chức hoạt động nhóm, điều chỉnh bài tập phù hợp trình độ, sử dụng trò chơi và tăng cường thời gian luyện tập ngoài giờ chính khóa.
Kết luận
- Đa số giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động ôn tập trong việc nâng cao kỹ năng tiếng Anh cho học sinh.
- Hoạt động ôn tập trong sách Tiếng Anh 8 tập trung vào từ vựng, ngữ pháp và kỹ năng giao tiếp, được giáo viên sử dụng thường xuyên và linh hoạt.
- Khó khăn lớn nhất là lớp học đông, thời gian hạn chế và phương pháp giảng dạy chưa tối ưu, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.
- Giáo viên chủ yếu tập trung ôn luyện kỹ năng viết và đọc, đồng thời điều chỉnh hoạt động ôn tập để phù hợp với trình độ học sinh.
- Cần có các giải pháp đồng bộ từ đào tạo giáo viên, điều chỉnh sách giáo khoa, tăng thời gian luyện tập và khuyến khích học sinh chủ động học tập.
Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và giáo viên nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở ở Thừa Thiên Huế. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, vui lòng tham khảo toàn văn luận văn.