I. Mô hình định nghĩa từ đồng nghĩa
Luận án tập trung vào việc nghiên cứu và xây dựng mô hình định nghĩa từ đồng nghĩa trong từ điển, đặc biệt là từ điển tiếng Việt. Mô hình định nghĩa từ đồng nghĩa được xem là cấu trúc vi mô của từ điển, bao gồm các thông tin về ngữ nghĩa, ngữ pháp và ngữ dụng của các từ đồng nghĩa. Luận án nhấn mạnh sự cần thiết của việc phát triển một mô hình mới, khác biệt so với các mô hình truyền thống, để đáp ứng nhu cầu người sử dụng.
1.1. Cơ sở lý thuyết
Luận án dựa trên lý thuyết Từ điển học hệ thống của Trường phái Nghĩa học Moskva, đặc biệt là mô hình định nghĩa của Apresjan Ju. Ngữ nghĩa, ngữ pháp, và ngữ dụng được tích hợp trong mô hình mới, giúp người dùng hiểu sâu hơn về vốn từ vựng. Các khái niệm như 'chân dung từ điển học' và 'tính tích hợp' được sử dụng làm nền tảng cho nghiên cứu.
1.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp miêu tả, so sánh - đối chiếu, và phân tích thành tố nghĩa. Phương pháp miêu tả giúp mô tả chi tiết các từ đồng nghĩa, trong khi so sánh - đối chiếu được dùng để đánh giá các mô hình định nghĩa truyền thống và mô hình mới. Phân tích thành tố nghĩa giúp xác định các nét nghĩa trung tâm và ngoại vi của từ.
II. Từ đồng nghĩa và từ điển
Luận án phân tích sâu về từ đồng nghĩa và vai trò của chúng trong từ điển. Từ điển đồng nghĩa không chỉ giới hạn ở việc liệt kê các từ có nghĩa tương tự mà còn cung cấp thông tin về cách sử dụng, phong cách, và ngữ cảnh. Luận án chỉ ra rằng các từ điển đồng nghĩa truyền thống thường chỉ tập trung vào ngữ nghĩa, bỏ qua các yếu tố ngữ pháp và ngữ dụng.
2.1. Khảo sát từ điển đồng nghĩa
Luận án khảo sát các từ điển đồng nghĩa tiếng Việt và tiếng nước ngoài (Anh, Pháp). Kết quả cho thấy các mô hình định nghĩa truyền thống thường sử dụng phương pháp giải thích từ trung tâm và phân tích thành tố nghĩa. Tuy nhiên, các mô hình này còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thiếu thông tin về ngữ dụng và ngữ pháp.
2.2. Đề xuất mô hình mới
Dựa trên mô hình của Apresjan Ju., luận án đề xuất một mô hình định nghĩa kiểu mới cho từ điển đồng nghĩa tiếng Việt. Mô hình này tích hợp thông tin về ngữ nghĩa, ngữ pháp, và ngữ dụng, giúp người dùng hiểu toàn diện về từ vựng. Mô hình mới cũng chú trọng đến việc cung cấp ví dụ minh họa và thông tin về phong cách sử dụng.
III. Ứng dụng thực tiễn
Luận án không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn. Mô hình định nghĩa kiểu mới có thể được áp dụng trong việc biên soạn từ điển đồng nghĩa tiếng Việt, giúp cải thiện chất lượng và hiệu quả của các cuốn từ điển. Mô hình này cũng hỗ trợ việc dạy và học tiếng Việt, đặc biệt là trong việc nâng cao vốn từ vựng và hiểu biết về ngữ cảnh sử dụng.
3.1. Đóng góp khoa học
Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu toàn diện về mô hình định nghĩa từ đồng nghĩa trong từ điển tiếng Việt. Nghiên cứu này mở ra hướng đi mới trong lĩnh vực Từ điển học, đặc biệt là việc áp dụng lý thuyết từ điển học hệ thống vào thực tiễn biên soạn từ điển.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Mô hình mới giúp các nhà biên soạn từ điển rút kinh nghiệm từ các mô hình truyền thống, đồng thời phát huy những ưu điểm và khắc phục hạn chế. Từ điển đồng nghĩa áp dụng mô hình này sẽ là công cụ hữu ích cho người học tiếng Việt, giáo viên, và những người quan tâm đến việc sử dụng tiếng Việt một cách chính xác và hiệu quả.
