Luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu tri nhận về phạm trù không gian trong tiếng Hán và tiếng Việt

• Tác giả: Trần Minh Văn
• Người hướng dẫn: GS.TS Nguyễn Văn Khang
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Trung Quốc
• Đề tài: Nghiên Cứu Tri Nhận Không Gian Trong Tiếng Hán Và Tiếng Việt
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: HÁN, VIỆT NGỮ KHÔNG GIAN PHẠM TRÙ TRI NHẬN NGHIÊN CỨU TỔNG QUAN
• 1.1. Hán, Việt ngữ không gian phạm trù tri nhận nghiên cứu tổng quan
• 1.2. Hán ngữ không gian phạm trù liên quan nghiên cứu
• 1.3. Việt ngữ không gian phạm trù liên quan nghiên cứu
• 1.4. Bài luận nghiên cứu hướng
• 1.5. Nghiên cứu lý thuyết cơ sở
• 1.5.1. Nhận thức ngôn ngữ học lý thuyết cơ sở
• 1.5.2. Không gian phạm trù lý thuyết cơ sở
• 1.5.3. Nhận thức ngôn ngữ học không gian vấn đề
• 1.5.4. Nhận thức đối chiếu lý thuyết cơ sở
• 2. CHƯƠNG 2: HÁN, VIỆT NGỮ KHÔNG GIAN PHẠM TRÙ NGỮ NGHĨA ĐỐI CHIẾU NGHIÊN CỨU
• 2.1. Hán, Việt ngữ thực thể phạm trù và danh từ không gian tính đối chiếu
• 2.1.1. Thực thể bản nguyên tính và danh từ điển hình
• 2.1.2. Danh từ điển hình ngữ nghĩa đặc trưng
• 2.1.3. Danh từ và không gian tính chuyển hóa
• 2.1.4. Danh từ không gian tính ba biểu hiện
• 2.1.5. Danh từ và từ chỉ phương hướng kết hợp vấn đề
• 2.2. Hán, Việt ngữ vị trí phạm trù và từ chỉ phương hướng không gian tính đối chiếu
• 2.2.1. Không gian phương hướng nghĩa
• 2.2.2. Điển hình không gian vị trí nghĩa và từ chỉ phương hướng
• 2.2.3. Từ chỉ phương hướng nội tại tham chiếu yêu cầu
• 2.2.4. Vị trí quan hệ tham chiếu vật cần thiết
• 2.2.5. Không gian quan hệ và từ chỉ phương hướng phức tạp
• 2.2.6. Tuyệt đối không gian vị trí biểu đạt và chỗ từ
• 2.3. Hán, Việt ngữ vị trí di chuyển phạm trù và động từ không gian tính đối chiếu
• 2.3.1. Không gian vị trí di chuyển nghĩa
• 2.3.2. Không gian vị trí di chuyển và động từ, động từ hướng, giới từ quan hệ
• 2.3.3. Vị trí di chuyển trong động từ ngữ nghĩa đặc trưng
• 2.3.4. Hán ngữ điển hình câu thể 'bǎ' vị trí di chuyển nghĩa
• 2.4. Hán, Việt ngữ hình dạng phạm trù và lượng từ không gian tính đối chiếu
• 2.4.1. Hình dạng không gian nghĩa
• 2.4.2. Hình dạng nghĩa và lượng từ
• 2.4.3. Cá thể lượng từ hình dạng nghĩa
• 2.4.4. Hán, Việt ngữ lượng từ không gian nghĩa đối chiếu
• 2.4.5. Hán, Việt ngữ tính từ không gian tính đối chiếu
• 2.4.5.1. Biểu thị không gian tính từ
• 2.4.5.2. Không gian tính từ không gian chiều
• 3. CHƯƠNG 3: HÁN, VIỆT NGỮ KHÔNG GIAN PHẠM TRÙ ẨN DỤ ĐỐI CHIẾU NGHIÊN CỨU
• 3.1. Không gian khái niệm trong Hán, Việt hai ngôn ngữ ẩn dụ cơ chế
• 3.2. Hán, Việt ngữ số lượng không gian ẩn dụ nhận thức đối chiếu
• 3.3. Hán, Việt ngữ thời gian không gian ẩn dụ nhận thức đối chiếu
• 3.4. Hán, Việt ngữ trạng thái không gian ẩn dụ nhận thức đối chiếu
• 3.5. Hán, Việt ngữ phạm vi không gian ẩn dụ nhận thức đối chiếu
• 3.6. Hán, Việt ngữ quan hệ xã hội không gian ẩn dụ nhận thức đối chiếu
• 3.7. Hán ngữ từ chỉ phương hướng dạy học ẩn dụ quan điểm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Nghiên cứu nhận thức không gian Tổng quan

Phần này khảo sát nghiên cứu nhận thức về không gian trong ngữ cảnh ngôn ngữ học nhận thức, nhấn mạnh vào sự phát triển của lý thuyết và phương pháp luận. Nghiên cứu nhận thức không chỉ giới hạn ở phân tích hình thức mà còn tập trung vào các quá trình nhận thức, ý nghĩa, và cách thức con người hiểu và diễn đạt không gian. Các khía cạnh quan trọng bao gồm mô hình nhận thức không gian, xử lý thông tin không gian, và sự tương tác giữa ngôn ngữ và nhận thức không gian. Việc phân tích các mô hình nhận thức sẽ giúp làm sáng tỏ sự khác biệt trong cách con người tiếp cận và diễn đạt không gian trong các ngôn ngữ khác nhau. Ngôn ngữ và nhận thức không gian có mối quan hệ mật thiết, ngôn ngữ không chỉ phản ánh nhận thức mà còn định hình và cấu trúc cách con người hiểu về không gian. Luận án này áp dụng lý thuyết nhận thức không gian để phân tích sự khác biệt giữa tiếng Hán và tiếng Việt.

1.1. Nghiên cứu nhận thức không gian trong tiếng Hán

Phần này tập trung vào các nghiên cứu về nhận thức không gian trong tiếng Hán, bao gồm các khía cạnh như từ vựng không gian, cấu trúc câu không gian, và mô hình nhận thức không gian đặc trưng của người nói tiếng Hán. Tri nhận không gian trong tiếng Hán thể hiện qua việc sử dụng từ vựng không gian đa dạng, phản ánh cách người Hán quan sát và hiểu về thế giới xung quanh. Phân tích ngôn ngữ sẽ tập trung vào cách thức các từ vựng không gian được tổ chức và sử dụng trong câu, cũng như sự tương tác giữa các yếu tố ngữ pháp và ngữ nghĩa. Mô hình nhận thức không gian của người Hán sẽ được phân tích dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm và phân tích ngôn ngữ, làm nổi bật những đặc điểm riêng biệt so với các ngôn ngữ khác. Nghiên cứu so sánh ngôn ngữ sẽ cho thấy sự khác biệt và tương đồng trong cách tiếp cận tri nhận không gian của người Hán so với người Việt.

1.2. Nghiên cứu nhận thức không gian trong tiếng Việt

Phần này trình bày các nghiên cứu về nhận thức không gian trong tiếng Việt, tập trung vào các khía cạnh như từ vựng không gian, cấu trúc câu không gian, và mô hình nhận thức không gian của người Việt. Tri nhận không gian trong tiếng Việt được phản ánh qua hệ thống từ vựng không gian riêng biệt, thể hiện cách người Việt quan sát và trải nghiệm thế giới. Phân tích ngôn ngữ sẽ tập trung vào cách thức các từ vựng không gian được kết hợp và sử dụng trong câu, cũng như sự tương tác giữa các yếu tố ngữ pháp và ngữ nghĩa. Mô hình nhận thức không gian của người Việt sẽ được phân tích dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm và phân tích ngôn ngữ, làm nổi bật những đặc điểm riêng biệt so với các ngôn ngữ khác. Nghiên cứu so sánh ngôn ngữ sẽ cho thấy sự khác biệt và tương đồng trong cách tiếp cận tri nhận không gian của người Việt so với người Hán.

II. So sánh nhận thức không gian trong tiếng Hán và tiếng Việt

Phần này tiến hành so sánh ngôn ngữ giữa tiếng Hán và tiếng Việt về tri nhận không gian, dựa trên các kết quả phân tích ở phần trước. So sánh sẽ tập trung vào các khía cạnh chính như từ vựng không gian, cấu trúc câu không gian, và mô hình nhận thức không gian. Sự khác biệt và tương đồng trong ngữ nghĩa không gian sẽ được làm rõ, đồng thời tìm hiểu các nguyên nhân dẫn đến những khác biệt này, bao gồm yếu tố văn hóa, xã hội, và nhận thức. Phân tích dữ liệu ngôn ngữ sẽ được sử dụng để hỗ trợ cho các kết luận được đưa ra. Kết quả nghiên cứu sẽ đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về sự đa dạng và phức tạp của nhận thức không gian trong ngôn ngữ.

2.1. So sánh từ vựng không gian

Phần này so sánh từ vựng không gian trong tiếng Hán và tiếng Việt, bao gồm phân tích ngữ nghĩa và cấu trúc từ vựng. So sánh tập trung vào các từ vựng chỉ vị trí, hướng, khoảng cách, và hình dạng. Phân tích sẽ làm rõ sự tương đồng và khác biệt trong cách thể hiện các khái niệm không gian bằng từ vựng. Việc so sánh từ vựng không gian giúp hiểu rõ hơn về cách mỗi ngôn ngữ phản ánh nhận thức không gian của người sử dụng. Dữ liệu ngôn ngữ được sử dụng để minh họa cho các điểm so sánh.

2.2. So sánh cấu trúc câu không gian

Phần này so sánh cấu trúc câu dùng để diễn đạt các khái niệm không gian trong tiếng Hán và tiếng Việt. Phân tích sẽ tập trung vào trật tự từ, cách sử dụng các trợ từ, và các cấu trúc câu đặc trưng. So sánh sẽ làm rõ sự khác biệt trong cách tổ chức thông tin không gian trong câu. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp hiểu rõ hơn về cách mỗi ngôn ngữ phản ánh nhận thức không gian của người sử dụng. Phân tích dữ liệu ngôn ngữ sẽ được sử dụng để hỗ trợ cho các kết luận được đưa ra.

2.3. So sánh mô hình nhận thức không gian

Phần này so sánh mô hình nhận thức không gian của người nói tiếng Hán và tiếng Việt. Phân tích sẽ dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm và phân tích ngôn ngữ. So sánh sẽ làm rõ sự khác biệt trong cách người nói tiếng Hán và tiếng Việt tiếp cận và hiểu về không gian. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp những hiểu biết sâu sắc về ảnh hưởng của ngôn ngữ đối với nhận thức không gian. Dữ liệu ngôn ngữ được sử dụng để hỗ trợ cho các kết luận được đưa ra. Kết luận nghiên cứu sẽ tổng hợp các điểm chính của luận án.

III. Kết luận và ứng dụng

Phần này tóm tắt kết quả nghiên cứu, nhấn mạnh vào những đóng góp của luận án đối với nghiên cứu so sánh ngôn ngữ và ngôn ngữ học nhận thức. Luận án đã làm rõ sự khác biệt và tương đồng trong tri nhận không gian giữa tiếng Hán và tiếng Việt, qua đó góp phần vào việc hiểu rõ hơn về sự đa dạng và phức tạp của nhận thức con người. Những kết quả nghiên cứu này có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, như dạy học ngôn ngữ, dịch thuật, và xây dựng các công cụ hỗ trợ học tập.

3.1. Đóng góp của luận án

Luận án cung cấp những đóng góp quan trọng cho nghiên cứu so sánh ngôn ngữ và ngôn ngữ học nhận thức, đặc biệt là trong lĩnh vực nghiên cứu tri nhận không gian. Luận án đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu hiện đại để phân tích dữ liệu ngôn ngữ một cách hệ thống và khoa học. Kết quả nghiên cứu đã làm sáng tỏ một số vấn đề chưa được làm rõ trong các nghiên cứu trước đây. Những kết quả nghiên cứu này có ý nghĩa lý thuyết và thực tiễn lớn.

3.2. Ứng dụng thực tiễn

Những kết quả nghiên cứu của luận án có thể được áp dụng vào nhiều lĩnh vực thực tiễn, chẳng hạn như dạy và học ngôn ngữ, dịch thuật, và phát triển công nghệ ngôn ngữ. Việc hiểu rõ tri nhận không gian trong tiếng Hán và tiếng Việt giúp cải thiện hiệu quả của việc dạy và học ngôn ngữ. Kết quả nghiên cứu cũng có thể giúp các nhà dịch thuật hiểu rõ hơn về sự khác biệt trong cách diễn đạt không gian giữa hai ngôn ngữ. Kết quả nghiên cứu cũng có thể được áp dụng để phát triển các công cụ hỗ trợ học tập và dịch thuật.