Tổng quan nghiên cứu

Trong ngành xây dựng tại Việt Nam, việc hoàn thành hệ kết cấu của một dự án xây dựng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bên liên quan như chủ đầu tư, ban quản lý dự án, đơn vị thiết kế và nhà thầu thi công. Tuy nhiên, thực tế cho thấy sự tương tác giữa các bên trong quá trình thiết kế kết cấu nhà cao tầng còn nhiều hạn chế, dẫn đến hiệu suất làm việc thấp, tài liệu thiết kế không đồng bộ, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ và chi phí dự án. Theo ước tính, các sai sót trong thiết kế kết cấu có thể làm phát sinh chi phí thay đổi lên đến hàng chục phần trăm tổng chi phí dự án nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát và phân tích các loại tương tác giữa các bên liên quan trong quá trình thiết kế kết cấu nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, đồng thời ứng dụng phương pháp phân tích mạng xã hội (Social Network Analysis - SNA) để đánh giá mức độ tương tác và vai trò của từng thành viên trong mạng lưới này. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 02/2021 đến tháng 07/2021, tập trung vào các dự án xây dựng nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh với sự tham gia của 12 thành viên chính trong quá trình thiết kế kết cấu.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp một mô hình phân tích mạng xã hội giúp các nhà quản lý dự án có cái nhìn trực quan về mối quan hệ và tương tác giữa các bên, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả phối hợp, giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh, nâng cao chất lượng thiết kế và tiến độ thi công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về sự tương tác (interaction theory) và phân tích mạng xã hội (Social Network Analysis - SNA).

  • Lý thuyết về sự tương tác tập trung vào các khái niệm như vai trò, trách nhiệm, và lợi ích của các bên tham gia trong quá trình thiết kế kết cấu. Các khái niệm chính bao gồm: vai trò của ban quản lý dự án, nhà thiết kế kết cấu, nhà thầu thi công; trách nhiệm phối hợp và chia sẻ thông tin; lợi ích của sự tương tác hiệu quả trong việc giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh.

  • Phân tích mạng xã hội (SNA) là phương pháp nghiên cứu các mối quan hệ xã hội thông qua việc mô hình hóa các thành viên (nút) và các mối quan hệ (liên kết) giữa họ. Các khái niệm quan trọng trong SNA gồm: nút (node), liên kết (edge), mật độ mạng (density), độ trung tâm (centrality) với các chỉ số như độ trung tâm bậc (degree centrality), trung gian trung tâm (betweenness centrality), và chất chẽ trung tâm (closeness centrality). Phần mềm Gephi được sử dụng để trực quan hóa và phân tích mạng xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua khảo sát bằng bảng câu hỏi với 178 phiếu hợp lệ, được phân phối đến 12 thành viên chính tham gia vào quá trình thiết kế kết cấu các dự án nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thiết kế và nhà thầu thi công.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp thuận tiện (convenience sampling) nhằm đảm bảo thu thập dữ liệu từ những cá nhân có kinh nghiệm và vai trò quan trọng trong quá trình thiết kế kết cấu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện qua hai bước chính:

  1. Phân tích thống kê mô tả và kiểm định độ tin cậy bằng phần mềm SPSS, bao gồm phân tích trung bình, xếp hạng các loại tương tác, kiểm định Cronbach’s Alpha với hệ số trên 0.9 cho thấy độ tin cậy cao.

  2. Phân tích mạng xã hội bằng phần mềm Gephi để xây dựng mô hình mạng tương tác giữa các thành viên, đánh giá vị trí trung tâm và các mối quan hệ yếu kém trong mạng lưới.

Timeline nghiên cứu kéo dài 6 tháng, từ tháng 02/2021 đến tháng 07/2021, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, thiết kế bảng khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 41 loại tương tác ảnh hưởng đến quá trình thiết kế kết cấu, được phân loại thành 11 nhóm chính như: hiểu biết vai trò và trách nhiệm, truyền thông thông tin, hợp tác, lập kế hoạch và giải quyết vấn đề, lòng tin, học tập, phản hồi về tuân thủ và sự hài lòng. Mức độ quan trọng trung bình của các nhóm tương tác dao động từ 3.5 đến 4.7 trên thang điểm 5.

  2. Mạng xã hội phân tích cho thấy Ban quản lý dự án giữ vị trí trung tâm trong mạng lưới tương tác, với chỉ số độ trung tâm bậc (degree centrality) cao nhất, thể hiện vai trò kết nối và điều phối các thành viên khác. Ví dụ, chỉ số betweenness centrality của Ban quản lý dự án đạt khoảng 0.85, cao hơn nhiều so với các thành viên khác.

  3. Một số nhóm tương tác như hợp tác và truyền thông thông tin có mức độ tương tác thấp hơn so với các nhóm khác, với mật độ mạng chỉ khoảng 0.45, cho thấy sự phối hợp chưa hiệu quả, gây ra các sai sót trong thiết kế và phát sinh chi phí.

  4. Phân tích so sánh cho thấy các thành viên có kinh nghiệm phối hợp tốt hơn, với mức độ tương tác trung bình cao hơn 15% so với nhóm ít kinh nghiệm, góp phần nâng cao hiệu quả thiết kế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự tương tác kém là do sự phân tán về địa điểm làm việc, khác biệt về văn hóa tổ chức và thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bên. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về quản lý dự án xây dựng, trong đó vai trò trung tâm của Ban quản lý dự án được nhấn mạnh như một yếu tố quyết định thành công.

Việc ứng dụng phân tích mạng xã hội giúp trực quan hóa các mối quan hệ, từ đó nhà quản lý có thể nhận diện các điểm nghẽn trong giao tiếp và phối hợp. Ví dụ, biểu đồ mạng thể hiện rõ các nút có ít liên kết hoặc liên kết yếu, cho phép tập trung cải thiện các mối quan hệ này.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp công cụ đánh giá và cải thiện sự tương tác giữa các bên liên quan trong thiết kế kết cấu, góp phần giảm thiểu sai sót, tiết kiệm chi phí và nâng cao tiến độ dự án xây dựng nhà cao tầng tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vai trò điều phối của Ban quản lý dự án bằng cách thiết lập các cuộc họp định kỳ, sử dụng phần mềm quản lý dự án để cập nhật tiến độ và trao đổi thông tin kịp thời. Mục tiêu nâng cao độ trung tâm của Ban quản lý dự án lên ít nhất 10% trong vòng 6 tháng.

  2. Xây dựng quy trình phối hợp chuẩn hóa giữa các bên liên quan, bao gồm quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn và phương thức giao tiếp. Thực hiện trong vòng 3 tháng với sự tham gia của tất cả các bên.

  3. Đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho các thành viên, đặc biệt là nhóm có kinh nghiệm thấp, nhằm cải thiện mức độ tương tác và giảm thiểu sai sót trong thiết kế. Chương trình đào tạo kéo dài 2 tháng, tổ chức ít nhất 2 khóa.

  4. Ứng dụng công nghệ phân tích mạng xã hội thường xuyên để giám sát và đánh giá sự tương tác giữa các bên, phát hiện sớm các điểm yếu và điều chỉnh kịp thời. Triển khai hệ thống báo cáo hàng quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Nghiên cứu cung cấp công cụ và phương pháp để đánh giá và cải thiện sự phối hợp giữa các bên, giúp quản lý tiến độ và chi phí hiệu quả hơn.

  2. Chuyên gia thiết kế kết cấu: Hiểu rõ vai trò và mối quan hệ trong mạng lưới tương tác, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp và chất lượng thiết kế.

  3. Nhà thầu thi công: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thiết kế để phối hợp tốt hơn với các bên liên quan, giảm thiểu rủi ro phát sinh trong thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng: Tham khảo phương pháp phân tích mạng xã hội ứng dụng trong lĩnh vực xây dựng, mở rộng kiến thức và áp dụng trong các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân tích mạng xã hội (SNA) là gì và tại sao lại quan trọng trong nghiên cứu này?
    SNA là phương pháp nghiên cứu các mối quan hệ xã hội thông qua mô hình hóa các thành viên và liên kết giữa họ. Trong nghiên cứu này, SNA giúp đánh giá mức độ tương tác giữa các bên liên quan trong thiết kế kết cấu, từ đó nhận diện các điểm nghẽn và đề xuất cải thiện.

  2. Làm thế nào để xác định các loại tương tác ảnh hưởng đến quá trình thiết kế kết cấu?
    Nghiên cứu sử dụng khảo sát với 178 phiếu trả lời từ các thành viên có kinh nghiệm, phân tích thống kê bằng SPSS để phân loại và xếp hạng 41 loại tương tác thành 11 nhóm chính dựa trên mức độ ảnh hưởng.

  3. Vai trò của Ban quản lý dự án trong mạng lưới tương tác như thế nào?
    Ban quản lý dự án giữ vị trí trung tâm với chỉ số độ trung tâm bậc cao nhất, đóng vai trò kết nối và điều phối các thành viên khác, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả phối hợp và tiến độ dự án.

  4. Những nhóm tương tác nào cần được cải thiện nhất?
    Nhóm hợp tác và truyền thông thông tin có mật độ mạng thấp nhất, cho thấy sự phối hợp chưa hiệu quả, cần tập trung cải thiện để giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh.

  5. Phương pháp nghiên cứu có thể áp dụng cho các dự án xây dựng khác không?
    Có, phương pháp phân tích mạng xã hội và khảo sát tương tác có thể áp dụng rộng rãi cho các dự án xây dựng khác nhằm đánh giá và cải thiện sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 41 loại tương tác giữa các bên liên quan trong quá trình thiết kế kết cấu nhà cao tầng, phân thành 11 nhóm chính có ảnh hưởng đến hiệu quả thiết kế.
  • Ban quản lý dự án được xác định là trung tâm mạng lưới tương tác, giữ vai trò điều phối quan trọng.
  • Một số nhóm tương tác như hợp tác và truyền thông thông tin còn yếu, ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án.
  • Ứng dụng phân tích mạng xã hội giúp trực quan hóa mối quan hệ và hỗ trợ quản lý dự án trong việc cải thiện phối hợp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả tương tác, giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh trong thiết kế kết cấu.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6 tháng tới, đồng thời áp dụng phân tích mạng xã hội định kỳ để giám sát và điều chỉnh kịp thời.

Call to action: Các nhà quản lý dự án và chuyên gia xây dựng nên áp dụng phương pháp phân tích mạng xã hội để nâng cao hiệu quả phối hợp và thành công dự án.