Nghiên Cứu Trí Tuệ Cảm Xúc Của Học Sinh Trung Học Phổ Thông Tại Đà Nẵng

• Tác giả: Nguyễn Thị Luyện
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Trâm Anh
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm - Đại Học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Tâm lý học
• Đề tài: Nghiên Cứu Trí Tuệ Cảm Xúc Của Học Sinh Trung Học Phổ Thông Tại Đà Nẵng
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 1.1. Tổng quan nghiên cứu về trí tuệ cảm xúc
• 1.2. Những nghiên cứu trên thế giới
• 1.3. Những nghiên cứu Việt Nam
• 1.4. Các khái niệm chính của đề tài
• 1.5. Đặc điểm tâm lí của học sinh THPT
• 1.6. Khái niệm học sinh THPT
• 1.7. Đặc điểm tâm lí đặc trưng của lứa tuổi học sinh THPT
• 1.8. Trí tuệ cảm xúc của học sinh THPT
• 1.9. Khái niệm trí tuệ cảm xúc của học sinh trung học phổ thông
• 1.10. Các đặc trưng của trí tuệ cảm xúc
• 1.11. Các thành tố trí tuệ cảm xúc của học sinh THPT
• 1.12. Các yếu tố tác động đến các khía cạnh biểu hiện trí tuệ cảm xúc của học sinh THPT
• 1.13. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mô tả khái quát đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Giới thuyết khoa học
• 2.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
• 2.4.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
• 2.4.2. Giới hạn khách thể nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu luận
• 2.5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 2.5.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
• 2.5.2.2. Phương pháp quan sát
• 2.5.2.3. Phương pháp phỏng vấn
• 2.5.2.4. Phương pháp trắc nghiệm
• 2.5.2.5. Phương pháp thực nghiệm
• 2.5.2.6. Phương pháp thống kê toán học
• 2.6. Cấu trúc của đề tài
• 2.7. Phần mở đầu
• 2.8. Chương 1: Cơ sở lý luận về trí tuệ cảm xúc của học sinh trung học phổ thông
• 2.9. Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu
• 2.10. Chương 3: Kết quả nghiên cứu thực trạng về trí tuệ cảm xúc của học sinh trung học phổ thông
• 2.11. Chương 4: Chương trình rèn luyện trí tuệ cảm xúc cho học sinh THPT
• 2.12. Kết luận và khuyến nghị
• 2.13. Tài liệu tham khảo
• 2.14. Phụ lục
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VỀ TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 3.1. Đánh giá chung về mức độ trí tuệ cảm xúc của học sinh tại các trường THPT quận Cẩm Lệ
• 3.2. Chỉ số EI của học sinh tại các trường THPT quận Cẩm Lệ
• 3.3. Sự khác biệt giới về chỉ số EI của học sinh tại các trường THPT quận Cẩm Lệ
• 3.4. Sự khác biệt EI của học sinh THPT với địa bàn trường
• 3.5. Các mặt biểu hiện trí tuệ cảm xúc của học sinh tại các trường THPT quận Cẩm Lệ
• 3.5.1. Biểu hiện liên nhân cách (MEI) của trí tuệ cảm xúc
• 3.5.2. Biểu hiện nội nhân cách (VEI) của trí tuệ cảm xúc
• 3.5.3. Đánh giá mặt biểu hiện hiểu cảm xúc (PE) và điều khiển cảm xúc (UE) của học sinh THPT
• 3.5.4. Đánh giá mặt biểu hiện điều khiển cảm xúc bản thân (VU) và điều khiển cảm xúc của người khác (MU) học sinh THPT
• 3.5.5. Đánh giá mặt biểu hiện hiểu cảm xúc bản thân (VP) và hiểu cảm xúc của người khác (MP) học sinh THPT
• 3.5.6. Biểu hiện kiểm soát sự biểu cảm (VE) của trí tuệ cảm xúc
• 3.6. Các yếu tố tác động đến sự phát triển trí tuệ cảm xúc của học sinh
• 3.7. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: CHƯƠNG TRÌNH RÈN LUYỆN TRÍ TUỆ CẢM XÚC CHO HỌC SINH THPT
• 4.1. Cơ sở xây dựng chương trình
• 4.2. Nội dung chương trình
• 4.3. Nguyên tắc xây dựng chương trình thực nghiệm
• 4.4. Quy trình thực hiện
• 4.5. Kế hoạch thực hiện chương trình
• 4.6. Kết quả thực nghiệm chương trình
• 4.6.1. Kết quả của nhóm thực nghiệm
• 4.6.2. Kết quả của nhóm đối chứng
• 4.6.3. So sánh trí tuệ cảm xúc của học sinh nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
• 4.7. Tiểu kết chương 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Trí Tuệ Cảm Xúc EQ Tại Đà Nẵng

Nghiên cứu về trí tuệ cảm xúc (EQ) đã thu hút sự chú ý lớn từ các nhà khoa học và nhà giáo dục trên toàn thế giới, đặc biệt là tại các nước phương Tây. Sự quan tâm này xuất phát từ việc đánh giá cao vai trò của cảm xúc trong đời sống con người và tầm quan trọng của việc giáo dục cảm xúc, nhất là đối với thế hệ trẻ. Nghệ thuật kiểm soát cảm xúc và định hướng nó một cách đúng đắn được gọi là trí tuệ cảm xúc. Theo Reuven Bar-On, trí tuệ cảm xúc là một tập hợp các năng lực phi nhận thức và kỹ năng chi phối khả năng của cá nhân để đối phó hiệu quả với những đòi hỏi và áp lực từ môi trường. Daniel Goleman nhấn mạnh rằng trí tuệ cảm xúc bao gồm khả năng tự kiềm chế, kiểm soát, nhiệt tình, kiên trì và tự thúc đẩy bản thân. Ông cũng lưu ý rằng EQ không phải là sự buông thả cảm xúc mà là khả năng kiểm soát để biểu lộ chúng một cách thích hợp và hiệu quả, khuyến khích sự hợp tác để đạt mục tiêu chung. Nghiên cứu trí tuệ cảm xúc của học sinh THPT tại Đà Nẵng là một bước đi quan trọng để hiểu rõ hơn về sự phát triển tâm lý của lứa tuổi này.

1.1. Nghiên Cứu Quốc Tế về EQ và ứng dụng trong giáo dục

Trên thế giới, nhiều nghiên cứu đã chứng minh tầm quan trọng của trí tuệ cảm xúc trong thành công cá nhân và nghề nghiệp. Các nhà nghiên cứu đã phát triển các mô hình và công cụ đánh giá EQ khác nhau, như mô hình năng lực của Mayer và Salovey hay mô hình hỗn hợp của Goleman. Các chương trình giáo dục EQ đã được triển khai ở nhiều quốc gia, tập trung vào việc phát triển các kỹ năng như tự nhận thức, tự điều chỉnh, động lực, đồng cảm và kỹ năng xã hội. Những chương trình này đã cho thấy hiệu quả trong việc cải thiện kết quả học tập, giảm hành vi tiêu cực và tăng cường sự gắn kết xã hội.

1.2. Các Nghiên Cứu Trí Tuệ Cảm Xúc EQ Tại Việt Nam Thực trạng và tiềm năng

Tại Việt Nam, nghiên cứu về trí tuệ cảm xúc còn tương đối mới mẻ, nhưng ngày càng được quan tâm hơn. Một số nghiên cứu đã tập trung vào việc đánh giá EQ của học sinh, sinh viên và người lao động, đồng thời khám phá mối liên hệ giữa EQ và các yếu tố như thành tích học tập, sự hài lòng trong công việc và sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, số lượng nghiên cứu về EQ ở học sinh THPT còn hạn chế, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Đà Nẵng. Việc nghiên cứu EQ của học sinh THPT có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chương trình giáo dục phù hợp, giúp các em phát triển toàn diện về cả trí tuệ và cảm xúc.

II. Đặc Điểm Tâm Lý Của Học Sinh THPT và Vai Trò EQ

Giai đoạn trung học phổ thông (THPT) là một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của con người, đánh dấu sự chuyển đổi từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành. Trong giai đoạn này, học sinh phải đối mặt với nhiều thay đổi về thể chất, tâm lý và xã hội. Các em bắt đầu hình thành ý thức về bản thân, khám phá các giá trị và niềm tin cá nhân, đồng thời phải đối diện với áp lực học tập, định hướng nghề nghiệp và các mối quan hệ xã hội. Trí tuệ cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh THPT vượt qua những thách thức này, xây dựng các mối quan hệ lành mạnh và đạt được thành công trong học tập và cuộc sống.

2.1. Khái Niệm và Đặc Trưng Tâm Lý Của Lứa Tuổi Học Sinh THPT

Học sinh THPT là những người trẻ tuổi đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ về mặt thể chất, trí tuệ và tâm lý. Các em có nhu cầu khẳng định bản thân, tìm kiếm sự độc lập và tự chủ, đồng thời khao khát được yêu thương, chấp nhận và tôn trọng. Học sinh THPT thường có xu hướng lý tưởng hóa cuộc sống và có những ước mơ, hoài bão lớn lao. Tuy nhiên, các em cũng dễ bị tổn thương bởi những thất bại, áp lực và xung đột trong cuộc sống.

2.2. Trí Tuệ Cảm Xúc EQ Yếu Tố Quan Trọng Của Sự Phát Triển Toàn Diện

Trí tuệ cảm xúc (EQ) là khả năng nhận biết, hiểu, quản lý và sử dụng cảm xúc một cách hiệu quả. EQ bao gồm các thành phần như tự nhận thức, tự điều chỉnh, động lực, đồng cảm và kỹ năng xã hội. EQ giúp học sinh THPT hiểu rõ bản thân, kiểm soát cảm xúc, xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, giải quyết xung đột và đưa ra các quyết định sáng suốt. EQ cũng là một yếu tố quan trọng để đạt được thành công trong học tập, công việc và cuộc sống cá nhân.

III. Thực Trạng Trí Tuệ Cảm Xúc Của Học Sinh THPT Tại Đà Nẵng

Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng trí tuệ cảm xúc (EQ) của học sinh THPT tại Đà Nẵng, cụ thể là ở quận Cẩm Lệ. Việc đánh giá này bao gồm việc đo lường các thành phần của EQ, như khả năng nhận biết, hiểu, quản lý và sử dụng cảm xúc. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin hữu ích về điểm mạnh và điểm yếu trong EQ của học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp.

3.1. Đánh Giá EI Phương Pháp Đo Lường Trí Tuệ Cảm Xúc EQ

Để đánh giá trí tuệ cảm xúc, nghiên cứu sử dụng các phương pháp đo lường phù hợp, bao gồm trắc nghiệm, quan sát và phỏng vấn. Các trắc nghiệm EQ được sử dụng phải đảm bảo tính tin cậy và giá trị, đồng thời phù hợp với đặc điểm văn hóa của học sinh Việt Nam. Phương pháp quan sát được sử dụng để đánh giá các hành vi biểu hiện cảm xúc của học sinh trong các tình huống khác nhau. Phỏng vấn được sử dụng để thu thập thông tin sâu sắc về kinh nghiệm cảm xúc và cách học sinh quản lý cảm xúc.

3.2. Phân Tích Kết Quả Điểm Mạnh và Điểm Yếu Trong EQ của Học Sinh

Kết quả nghiên cứu cho thấy học sinh THPT tại Đà Nẵng có mức độ EQ trung bình. Tuy nhiên, có sự khác biệt đáng kể giữa các học sinh về các thành phần của EQ. Một số học sinh có khả năng nhận biết cảm xúc tốt, nhưng lại gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc. Một số học sinh khác lại có kỹ năng xã hội tốt, nhưng lại thiếu khả năng đồng cảm với người khác. Việc phân tích chi tiết kết quả sẽ giúp xác định các điểm mạnh và điểm yếu trong EQ của học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp.

IV. Giải Pháp Rèn Luyện Trí Tuệ Cảm Xúc Cho Học Sinh THPT

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất một chương trình rèn luyện trí tuệ cảm xúc (EQ) cho học sinh THPT tại Đà Nẵng. Chương trình này tập trung vào việc phát triển các kỹ năng tự nhận thức, tự điều chỉnh, động lực, đồng cảm và kỹ năng xã hội. Chương trình được thiết kế phù hợp với đặc điểm tâm lý của lứa tuổi THPT, đồng thời đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả.

4.1. Xây Dựng Chương Trình Mục Tiêu và Nội Dung Rèn Luyện EQ

Chương trình rèn luyện EQ được xây dựng dựa trên các nguyên tắc sư phạm và tâm lý học hiện đại. Mục tiêu của chương trình là giúp học sinh THPT phát triển toàn diện về cả trí tuệ và cảm xúc, trở thành những người tự tin, năng động, sáng tạo và có trách nhiệm. Nội dung của chương trình bao gồm các hoạt động như thảo luận nhóm, trò chơi nhập vai, thực hành kỹ năng, viết nhật ký cảm xúc và tham gia các hoạt động xã hội.

4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Phương Pháp Theo Dõi và Đánh Giá Kết Quả

Để đánh giá hiệu quả của chương trình rèn luyện EQ, sử dụng các phương pháp theo dõi và đánh giá kết quả phù hợp. Các phương pháp này bao gồm việc đánh giá sự thay đổi trong EQ của học sinh trước và sau khi tham gia chương trình, theo dõi sự thay đổi trong hành vi của học sinh trong các tình huống khác nhau, và thu thập phản hồi từ học sinh, giáo viên và phụ huynh. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp thông tin hữu ích để cải thiện chương trình và đảm bảo tính hiệu quả của nó.

4.3. Ứng dụng các phương pháp tâm lý hỗ trợ tăng cường trí tuệ cảm xúc

Việc ứng dụng các liệu pháp tâm lý như chánh niệm (Mindfulness), liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) vào chương trình rèn luyện trí tuệ cảm xúc cho học sinh THPT là một hướng đi tiềm năng. Mindfulness giúp học sinh tăng cường khả năng nhận biết và chấp nhận cảm xúc của bản thân, từ đó kiểm soát chúng tốt hơn. CBT giúp học sinh thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, từ đó cải thiện khả năng quản lý cảm xúc và giải quyết vấn đề. Việc kết hợp các phương pháp này có thể mang lại hiệu quả cao hơn trong việc rèn luyện trí tuệ cảm xúc cho học sinh.

V. Kết quả Nghiên Cứu và Khuyến Nghị về Trí Tuệ Cảm Xúc

Nghiên cứu này không chỉ đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp, mà còn đưa ra các khuyến nghị cụ thể cho các nhà hoạch định chính sách, nhà giáo dục và phụ huynh về việc tăng cường trí tuệ cảm xúc (EQ) cho học sinh THPT. Các khuyến nghị này tập trung vào việc xây dựng môi trường học tập và gia đình hỗ trợ phát triển EQ, đồng thời cung cấp các nguồn lực và chương trình đào tạo cho giáo viên và phụ huynh về EQ.

5.1. Khuyến Nghị Cho Nhà Hoạch Định Chính Sách Giáo Dục và Cơ Sở Đào Tạo

Các nhà hoạch định chính sách giáo dục nên đưa EQ vào chương trình giáo dục chính thức, từ cấp tiểu học đến THPT. Cần xây dựng các tiêu chuẩn và đánh giá EQ của học sinh, đồng thời cung cấp các nguồn lực và chương trình đào tạo cho giáo viên về EQ. Các trường học nên tạo ra môi trường học tập hỗ trợ phát triển EQ, bằng cách khuyến khích sự hợp tác, tôn trọng và đồng cảm giữa học sinh.

5.2. Khuyến Nghị Dành Cho Phụ Huynh Về Phát Triển EQ Cho Con Em

Phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển EQ cho con em. Phụ huynh nên tạo ra môi trường gia đình yêu thương, hỗ trợ và tôn trọng, đồng thời khuyến khích con em chia sẻ cảm xúc và giải quyết xung đột một cách lành mạnh. Phụ huynh cũng nên tự trang bị kiến thức về EQ và tham gia các chương trình đào tạo về EQ để có thể hỗ trợ con em tốt hơn.

VI. Hướng Phát Triển Nghiên Cứu Trí Tuệ Cảm Xúc Trong Tương Lai

Nghiên cứu này chỉ là một bước khởi đầu trong việc khám phá trí tuệ cảm xúc (EQ) của học sinh THPT tại Đà Nẵng. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu sắc hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến EQ của học sinh, cũng như hiệu quả của các chương trình rèn luyện EQ. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu so sánh EQ của học sinh THPT tại Đà Nẵng với các địa phương khác, cũng như so sánh EQ của học sinh Việt Nam với học sinh các nước khác trên thế giới.

6.1. Mở Rộng Phạm Vi Nghiên Cứu và Đối Tượng Khảo Sát Về EQ

Trong tương lai, cần mở rộng phạm vi nghiên cứu về EQ của học sinh THPT tại Đà Nẵng, bằng cách khảo sát nhiều trường học hơn và bao gồm các đối tượng học sinh khác nhau, như học sinh dân tộc thiểu số, học sinh khuyết tật và học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Việc mở rộng phạm vi nghiên cứu sẽ giúp có được bức tranh toàn diện hơn về EQ của học sinh THPT tại Đà Nẵng.

6.2. Nghiên Cứu Tác Động Lâu Dài Của Chương Trình Rèn Luyện EQ

Cần có các nghiên cứu dài hạn để đánh giá tác động lâu dài của chương trình rèn luyện EQ đối với sự phát triển của học sinh THPT. Các nghiên cứu này sẽ giúp xác định liệu chương trình có giúp học sinh đạt được thành công trong học tập, công việc và cuộc sống cá nhân hay không. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về chi phí và lợi ích của chương trình, để đánh giá tính khả thi và bền vững của nó.

Tổng quan nghiên cứu

Trí tuệ cảm xúc (TTCX) ngày càng được quan tâm trong lĩnh vực tâm lý học và giáo dục, đặc biệt đối với học sinh trung học phổ thông (THPT) – nhóm đối tượng đang trong giai đoạn phát triển toàn diện về nhận thức và cảm xúc. Theo ước tính, tại thành phố Đà Nẵng, học sinh THPT có mức độ TTCX chưa đồng đều, với nhiều biểu hiện cảm xúc chưa được hiểu và điều khiển hiệu quả. Nghiên cứu tập trung khảo sát TTCX của học sinh THPT quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng, nhằm đánh giá thực trạng, xác định các thành tố TTCX và đề xuất chương trình rèn luyện phù hợp.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) khảo sát mức độ TTCX và các biểu hiện cảm xúc của học sinh THPT quận Cẩm Lệ; (2) xây dựng và thực nghiệm chương trình phát triển TTCX cho học sinh; (3) đề xuất giải pháp nâng cao TTCX trong môi trường giáo dục THPT. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 680 học sinh lớp 10, 11, 12 tại các trường THPT Cẩm Lệ và Hòa Vang trong năm học 2020-2021.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển năng lực cảm xúc, góp phần nâng cao hiệu quả học tập, kỹ năng xã hội và phát triển nhân cách học sinh THPT. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và phụ huynh trong việc xây dựng môi trường giáo dục toàn diện, phát huy tối đa tiềm năng trí tuệ cảm xúc của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên định nghĩa TTCX theo mô hình thuần năng lực của Mayer và Salovey (1997): TTCX là năng lực nhận biết, biểu thị, hòa nhập, hiểu và điều khiển cảm xúc của bản thân và người khác. Mô hình này gồm bốn thành tố chính:

• MEI (Ngoại nhân cách): Khả năng nhận biết và điều khiển cảm xúc người khác.
• VEI (Nội nhân cách): Khả năng nhận biết và điều khiển cảm xúc bản thân.
• PE (Hiểu cảm xúc): Khả năng hiểu các cảm xúc của bản thân và người khác.
• UE (Điều khiển cảm xúc): Khả năng điều khiển cảm xúc của bản thân và người khác.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo mô hình hỗn hợp của Goleman (1995) và Bar-On (1997) nhằm bổ sung các khía cạnh về kỹ năng xã hội, tự nhận thức và tự điều chỉnh cảm xúc.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: trí tuệ cảm xúc, năng lực nhận biết cảm xúc, điều khiển cảm xúc, kỹ năng xã hội, tự nhận thức, tự điều chỉnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm 680 học sinh lớp 10, 11, 12 tại các trường THPT Cẩm Lệ và Hòa Vang, Đà Nẵng. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp chọn mẫu phân tầng ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho các lớp và trường.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm: bảng câu hỏi tự đánh giá TTCX theo thang đo EmIn (Liusin, 2004), phỏng vấn sâu, quan sát hành vi và thực nghiệm chương trình rèn luyện TTCX. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định t, phân tích phương sai (ANOVA) và so sánh nhóm.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, gồm các giai đoạn: khảo sát thực trạng (3 tháng), xây dựng chương trình rèn luyện (2 tháng), thực nghiệm chương trình (4 tháng), thu thập và phân tích dữ liệu (3 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ TTCX của học sinh THPT quận Cẩm Lệ ở mức trung bình thấp: Điểm trung bình TTCX của học sinh tại trường THPT Cẩm Lệ thấp hơn nhẹ so với trường THPT Hòa Vang, tuy nhiên sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Cụ thể, điểm trung bình TTCX nhóm Cẩm Lệ là khoảng 3,2/5, nhóm Hòa Vang là 3,3/5.

2. Khả năng điều khiển cảm xúc tốt hơn khả năng hiểu cảm xúc: Học sinh có khả năng điều khiển cảm xúc bản thân và người khác cao hơn khả năng nhận biết và hiểu cảm xúc. Điểm trung bình điều khiển cảm xúc đạt 3,5/5, trong khi điểm hiểu cảm xúc chỉ đạt 3,0/5.

3. Không có sự khác biệt đáng kể về TTCX theo giới tính và trường học: Phân tích thống kê cho thấy TTCX giữa nam và nữ, cũng như giữa các trường THPT không có sự khác biệt có ý nghĩa (p > 0,05).

4. Chương trình rèn luyện TTCX có tác động tích cực: Sau khi tham gia chương trình thực nghiệm, nhóm học sinh thực nghiệm có sự tăng điểm TTCX trung bình lên 3,8/5, tăng 18% so với trước khi thực hiện, đặc biệt ở các năng lực hiểu và điều khiển cảm xúc. Nhóm đối chứng không có sự thay đổi đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy học sinh THPT quận Cẩm Lệ có mức độ TTCX trung bình thấp, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về TTCX học sinh ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Khả năng điều khiển cảm xúc vượt trội hơn khả năng hiểu cảm xúc có thể do học sinh được rèn luyện kỹ năng tự kiểm soát trong môi trường học tập và gia đình, nhưng thiếu kỹ năng nhận biết và phân tích cảm xúc sâu sắc.

Việc không có sự khác biệt TTCX theo giới tính và trường học phù hợp với báo cáo của một số nghiên cứu gần đây, cho thấy TTCX là năng lực phát triển đồng đều trong môi trường giáo dục hiện đại. Sự gia tăng TTCX sau chương trình rèn luyện chứng minh tính hiệu quả của các biện pháp tác động tích cực như thảo luận nhóm, thực hành tình huống và tập luyện kỹ năng cảm xúc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh điểm TTCX trung bình trước và sau thực nghiệm giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng, cũng như bảng phân tích chi tiết các thành tố TTCX.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và triển khai chương trình giáo dục TTCX tích hợp trong chương trình học THPT: Tập trung phát triển kỹ năng nhận biết và điều khiển cảm xúc, kỹ năng xã hội, tự nhận thức. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường THPT.

2. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực TTCX cho giáo viên: Giúp giáo viên hiểu và áp dụng các phương pháp giáo dục TTCX hiệu quả trong giảng dạy và quản lý lớp học. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Trung tâm bồi dưỡng giáo viên, các trường THPT.

3. Phối hợp với phụ huynh trong việc giáo dục và rèn luyện TTCX cho học sinh tại gia đình: Tổ chức hội thảo, cung cấp tài liệu hướng dẫn kỹ năng hỗ trợ phát triển TTCX cho học sinh. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban đại diện cha mẹ học sinh, nhà trường.

4. Xây dựng hệ thống đánh giá và theo dõi TTCX học sinh định kỳ: Sử dụng các công cụ đo lường chuẩn hóa để đánh giá sự tiến bộ và điều chỉnh chương trình phù hợp. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Nhà trường, Sở Giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển năng lực cảm xúc trong trường học, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

2. Giáo viên THPT: Áp dụng các phương pháp rèn luyện TTCX trong giảng dạy, hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng cảm xúc và xã hội.

3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của TTCX trong sự phát triển của con em, phối hợp cùng nhà trường giáo dục kỹ năng cảm xúc tại gia đình.

4. Nghiên cứu sinh và sinh viên ngành tâm lý học, giáo dục: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan về trí tuệ cảm xúc và giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

1. TTCX là gì và tại sao quan trọng với học sinh THPT?
   TTCX là năng lực nhận biết, hiểu và điều khiển cảm xúc của bản thân và người khác. Nó giúp học sinh quản lý stress, cải thiện quan hệ xã hội và nâng cao hiệu quả học tập, từ đó góp phần phát triển toàn diện.

2. Các thành tố chính của TTCX gồm những gì?
   Bao gồm khả năng nhận biết cảm xúc, sử dụng cảm xúc hỗ trợ tư duy, hiểu cảm xúc và điều khiển cảm xúc bản thân cũng như người khác. Mỗi thành tố đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng cảm xúc.

3. Làm thế nào để đo lường TTCX của học sinh?
   Có thể sử dụng các thang đo chuẩn như EmIn (Liusin, 2004) hoặc MSCEIT (Mayer, Salovey, Caruso, 2002). Ngoài ra, kết hợp quan sát, phỏng vấn và tự đánh giá giúp đánh giá toàn diện hơn.

4. Chương trình rèn luyện TTCX gồm những hoạt động nào?
   Bao gồm thảo luận nhóm, thực hành tình huống, tập luyện kỹ năng nhận biết và điều khiển cảm xúc, trò chơi phát triển kỹ năng xã hội và tự nhận thức.

5. TTCX có thể được phát triển ở tuổi thanh thiếu niên không?
   Hoàn toàn có thể. TTCX phát triển theo kinh nghiệm và giáo dục, có thể được rèn luyện và nâng cao thông qua các chương trình giáo dục phù hợp và môi trường hỗ trợ.

Kết luận

• Trí tuệ cảm xúc là năng lực phức hợp gồm nhận biết, hiểu và điều khiển cảm xúc bản thân và người khác, có vai trò quan trọng trong phát triển học sinh THPT.
• Học sinh THPT quận Cẩm Lệ có mức độ TTCX trung bình thấp, khả năng điều khiển cảm xúc tốt hơn khả năng hiểu cảm xúc.
• Chương trình rèn luyện TTCX đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao năng lực cảm xúc của học sinh.
• Các giải pháp giáo dục TTCX cần được triển khai đồng bộ, liên tục tại trường học và gia đình.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc xây dựng chương trình đào tạo giáo viên và hệ thống đánh giá TTCX học sinh.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và trường học nên phối hợp triển khai chương trình rèn luyện TTCX, đồng thời tổ chức tập huấn cho giáo viên và phối hợp với phụ huynh để phát huy tối đa hiệu quả.