Nghiên Cứu Lo Âu Học Đường Ở Học Sinh Trung Học Phổ Thông Tại Đà Nẵng

• Tác giả: Nguyễn Văn Vũ
• Người hướng dẫn: TS. Hoàng Thế Hải
• Trường học: Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Tâm lý học
• Đề tài: Nghiên Cứu Lo Âu Học Đường Ở Học Sinh Trung Học Phổ Thông Tại Đà Nẵng
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• TRANG THÔNG TIN LUẬN VĂN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
• 0.4. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu
• 0.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.6. Phạm vi nghiên cứu
• 0.7. Phương pháp nghiên cứu đề tài
• 0.8. Đóng góp của đề tài
• 0.9. Cấu trúc luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LO ÂU HỌC ĐƯỜNG Ở HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về lo âu học đường ở học sinh
• 1.1.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.1.2. Những công trình nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.2. Những lý luận về lo âu
• 1.3. Đặc điểm tâm – sinh lý của học sinh lứa tuổi trung học phổ thông
• 1.4. Lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 1.4.1. Khái niệm lo âu ở học sinh trung học phổ thông
• 1.4.2. Biểu hiện lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 1.4.3. Nguyên nhân gây lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 1.4.4. Hậu quả lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 1.5. Các biện pháp hỗ trợ tâm lý làm giảm thiểu mức độ lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 1.6. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG THỨC TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU
• 2.1. Vài nét chung về địa bàn thành phố Đà Nẵng
• 2.2. Tổ chức nghiên cứu
• 2.3. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Triển khai nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
• 2.5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 2.5.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu thống kê toán học
• 2.6. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Kết quả nghiên cứu thực trạng
• 3.1.1. Thực trạng lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 3.1.2. Mức độ lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông tại thành phố Đà Nẵng
• 3.2. Nguyên nhân dẫn đến lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng
• 3.3. Ứng phó với lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông
• 3.4. Nghiên cứu trường hợp điển hình
• 3.5. Đề xuất một số biện pháp phòng ngừa lo âu học đường cho học sinh trung học phổ thông
• 3.5.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp
• 3.5.2. Chương trình thực nghiệm
• 3.6. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Lo Âu Học Đường Thực Trạng Ảnh Hưởng HS THPT

Rối loạn tâm thần, đặc biệt là lo âu học đường, đang gia tăng trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giới trẻ, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông (THPT). Áp lực học tập, cuộc sống, dịch bệnh và suy thoái kinh tế góp phần làm gia tăng số người mắc các rối loạn này. Theo Cục Khám chữa bệnh, Bộ Y tế (2015), gần 15% dân số Việt Nam mắc các rối loạn tâm thần. Đáng báo động, các rối loạn này có xu hướng trẻ hóa. Nghiên cứu cho thấy khoảng 20% trẻ em ở độ tuổi học đường gặp rối nhiễu tâm lý. Lo âu học đường biểu hiện qua nhiều hình thức như khó khăn học tập (30,5%), vấn đề tâm sinh lý (25,1%) và quan hệ xã hội (20%) (Dương Thị Diệu Hoa và cộng sự, 2007). Việc chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn chưa được quan tâm đúng mức so với sức khỏe thể chất. Cần nâng cao nhận thức và trang bị kỹ năng ứng phó cho học sinh để giảm thiểu các rối nhiễu này.

1.1. Tỷ Lệ Lo Âu Học Đường Cao ở Học Sinh THPT Đà Nẵng

Nhiều nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ lo âu học đường cao ở học sinh THPT Đà Nẵng, tương tự như các thành phố lớn khác. Áp lực thành tích, quan hệ gia đình và xã hội, cùng với những biến đổi tâm lý lứa tuổi khiến các em dễ bị tổn thương. Tình trạng này càng trở nên trầm trọng do thiếu kỹ năng ứng phó hiệu quả. Hậu quả là kết quả học tập sa sút, chán chường, thậm chí là các hành vi tiêu cực. Bà Thạch Ngọc Yến cho biết 45% trẻ tư vấn bị sức ép học tập. Bác sĩ Lâm Xuân Điền chia sẻ bệnh viện Tâm Thần TP.HCM tiếp nhận đông bệnh nhân, nhất là mùa thi, do ép học và thiếu quan tâm tinh thần. Cần có giải pháp can thiệp sớm để bảo vệ sức khỏe tâm thần cho học sinh.

1.2. Ảnh Hưởng Lo Âu Học Đường Đến Sức Khỏe Tâm Thần Học Sinh

Lo âu học đường không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần học sinh. Các em có thể trải qua các triệu chứng như mất ngủ, căng thẳng, dễ cáu gắt, và thậm chí là trầm cảm. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến các rối loạn lo âu nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và khả năng hòa nhập xã hội. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn chặn những hậu quả lâu dài. Nghiên cứu của Bệnh viện tâm thần ban ngày Mai Hương tại Hà Nội cho thấy, có đến 19,46% học sinh trong độ tuổi 10 - 16 gặp trục trặc về sức khỏe tâm thần (Geneva, 1992).

II. Nguyên Nhân Lo Âu Học Đường Áp Lực Học Tập Gia Đình

Nhiều yếu tố góp phần gây ra lo âu học đường ở học sinh THPT. Áp lực học tập từ gia đình và nhà trường, kỳ vọng quá cao về thành tích, và sự cạnh tranh khốc liệt là những nguyên nhân chính. Bên cạnh đó, các vấn đề gia đình như mâu thuẫn giữa các thành viên, khó khăn về tài chính, hoặc thiếu sự quan tâm, hỗ trợ từ cha mẹ cũng có thể gây ra căng thẳng và lo âu cho học sinh. Ngoài ra, các vấn đề cá nhân như sự tự ti, lo lắng về ngoại hình, hoặc khó khăn trong quan hệ bạn bè cũng có thể góp phần làm gia tăng mức độ lo âu. Thực tiễn cho thấy, giới trẻ nói chung và học sinh THPT nói riêng, là một trong những đối tượng dễ bị những tác nhân gây lo âu, stress tấn công hơn những người đối tượng khác. Bởi các em đang ở thời kỳ biến đổi tâm lý phức tạp để từng bước phát triển, hoàn thiện nhân cách, phải đương đầu với nhiều khó khăn, thách thức trong cuộc sống và trong hoạt động học tập như : áp lực thành tích học tập, quan hệ gia đình, quan hệ xã hội và liên quan đến bản thân cá nhân,. (Nguyễn Thị Vân, 2014).

2.1. Áp Lực Học Tập Yếu Tố Hàng Đầu Gây Stress Học Đường

Áp lực học tập là một trong những yếu tố hàng đầu gây ra stress học đường và lo âu học đường ở học sinh THPT. Chương trình học nặng nề, khối lượng bài tập lớn, và kỳ thi căng thẳng tạo ra áp lực lớn đối với học sinh. Bên cạnh đó, sự kỳ vọng quá cao từ gia đình và nhà trường cũng khiến học sinh cảm thấy áp lực phải đạt được thành tích cao, dẫn đến căng thẳng và lo âu. Học sinh chưa hoàn thiện những kỹ năng để ứng phó với những khó khăn trong cuộc sống. Những đặc điểm đó khiến HS THPT dễ nhạy cảm với những thay đổi và trong những hoàn cảnh nhất định dễ chịu tác động của các tác nhân gây lo âu, stress. Khi không vượt qua được tác động của các tác nhân gây lo âu, stress thì họ dễ rơi vào trạng thái rối loạn cảm xúc, mức độ nặng hơn có thể là rối nhiễu hành vi, thậm chí là tìm đến cái chết để giải thoát.

2.2. Tác Động Từ Gia Đình Mối Quan Hệ Điều Kiện Sống

Môi trường gia đình đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tâm thần của học sinh. Mối quan hệ không tốt giữa các thành viên trong gia đình, đặc biệt là giữa cha mẹ và con cái, có thể gây ra căng thẳng và lo âu học đường. Điều kiện sống khó khăn, thiếu thốn về vật chất cũng có thể tạo ra áp lực và lo lắng cho học sinh. Sự thiếu quan tâm, hỗ trợ từ cha mẹ cũng khiến học sinh cảm thấy cô đơn và bất an, từ đó làm gia tăng mức độ lo âu. Theo nhiều chuyên gia tâm lý học và xã hội học, thực trạng đáng tiếc này có thể sớm được cải thiện nếu học sinh đánh giá đúng trạng thái tinh thần của bản thân và biết sử dụng các chiến lược ứng phó tích cực và hiệu quả một cách kịp thời.

2.3. Yếu Tố Cá Nhân Tự Ti Khó Khăn Trong Quan Hệ Xã Hội

Các yếu tố cá nhân như sự tự ti về bản thân, lo lắng về ngoại hình, hoặc khó khăn trong quan hệ bạn bè cũng có thể góp phần làm gia tăng mức độ lo âu học đường. Tâm lý lứa tuổi học sinh THPT thường nhạy cảm với những đánh giá từ người khác, đặc biệt là từ bạn bè. Khi gặp khó khăn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội, học sinh có thể cảm thấy cô đơn, lạc lõng, và lo lắng về việc không được chấp nhận. Quan trọng hơn, các nhà quản lý giáo dục, HS và các bậc phụ huynh dường như cũng không nắm vững các chiến lược ứng phó với lo âu để giúp HS giảm thiểu các rối nhiễu tâm lý này (Abdulganni, 2008).

III. Biểu Hiện Lo Âu Học Đường Nhận Biết Đánh Giá Mức Độ

Lo âu học đường biểu hiện khác nhau ở mỗi học sinh. Các biểu hiện thường gặp bao gồm cảm giác lo lắng, căng thẳng, bồn chồn, khó tập trung, mất ngủ, dễ cáu gắt, và mệt mỏi. Một số học sinh có thể trải qua các triệu chứng thể chất như đau đầu, đau bụng, hoặc tim đập nhanh. Mức độ lo âu có thể khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Việc nhận biết sớm các biểu hiện và đánh giá mức độ lo âu là rất quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời. Các em học sinh có vấn đề về lo âu học đường được biểu hiện đa dạng ở các mặt khác nhau như về mặt nhận thức, thái độ và hành vi. Các em thường đánh giá thấp bản thân, tự cho mình là kém cỏi và cho dù có cố gắng thì cũng không bằng bạn bè, các em có cái nhìn sai lệch về bản thân mình.

3.1. Các Triệu Chứng Thể Chất Tinh Thần Của Lo Âu

Lo âu học đường có thể biểu hiện qua cả các triệu chứng thể chất và tinh thần. Các triệu chứng thể chất thường gặp bao gồm đau đầu, đau bụng, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, run rẩy, và khó thở. Các triệu chứng tinh thần bao gồm cảm giác lo lắng, căng thẳng, bồn chồn, khó tập trung, dễ cáu gắt, và mất ngủ. Các em tỏ ra bi quan, chán nản thậm chí muốn bỏ học khi gặp những khó khăn trong vấn đề học tập hoặc có khó khăn trong quan hệ với thầy cô giáo.

3.2. Sử Dụng Thang Đo Lo Âu Học Đường Phương Pháp Đánh Giá

Để đánh giá mức độ lo âu học đường, có thể sử dụng các thang đo lo âu đã được chuẩn hóa. Các thang đo này giúp xác định mức độ lo âu của học sinh dựa trên các triệu chứng và biểu hiện cụ thể. Kết quả đánh giá từ thang đo sẽ cung cấp thông tin quan trọng để đưa ra các quyết định về việc can thiệp và hỗ trợ tâm lý cho học sinh. Khi gặp các lo âu xảy ra trong môi trường học đường có không ít các em học sinh đã tự tìm cho mình các biện pháp để khắc phục tình trạng đó thay vì đến gặp một chuyên gia tâm lý trường học.

IV. Giải Pháp Giảm Lo Âu Học Đường Tư Vấn Hỗ Trợ Tâm Lý

Giảm thiểu lo âu học đường cần sự phối hợp của gia đình, nhà trường và xã hội. Cần tạo môi trường học tập thoải mái, giảm áp lực thành tích, và khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa. Gia đình cần quan tâm, lắng nghe và hỗ trợ con em mình, tạo điều kiện để các em có thể chia sẻ những khó khăn. Nhà trường cần tăng cường tư vấn tâm lý học đường, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý cho học sinh, và tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo về sức khỏe tâm thần. Trong số những rối loạn tâm lý thường được chẩn đoán ở học sinh THPT, lo âu là một trong những vấn đề thường gặp nhất. Các nghiên cứu dịch tễ ở một số thành phố lớn (Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh) ở Việt Nam cho thấy khoảng 16% học sinh THPT có các biểu hiện triệu chứng đáp ứng các chẩn đoán về rối loạn cảm xúc, trong đó có các rối loạn lo âu.

4.1. Vai Trò Tư Vấn Tâm Lý Hỗ Trợ Học Sinh Ứng Phó Stress

Tư vấn tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh THPT ứng phó với stress và lo âu học đường. Chuyên gia tâm lý có thể giúp học sinh nhận diện nguyên nhân gây lo âu, phát triển các kỹ năng ứng phó hiệu quả, và xây dựng sự tự tin. Tư vấn tâm lý có thể được thực hiện cá nhân hoặc theo nhóm, tùy thuộc vào nhu cầu của học sinh. Các em giải tỏa lo âu bằng cách nghe nhạc, xem phim, thậm chí có những em đi tập thiền hoặc Yoga như là phương thức hữu hiệu nhất.

4.2. Chương Trình Hỗ Trợ Tâm Lý Phòng Ngừa Can Thiệp Sớm

Các chương trình hỗ trợ tâm lý học sinh có thể bao gồm các hoạt động phòng ngừa và can thiệp sớm. Các hoạt động phòng ngừa nhằm nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần, trang bị kỹ năng ứng phó cho học sinh, và tạo môi trường hỗ trợ trong trường học. Các hoạt động can thiệp sớm nhằm phát hiện và hỗ trợ kịp thời những học sinh có dấu hiệu lo âu hoặc stress học đường. Theo bà Thạch Ngọc Yến, chuyên viên phụ trách văn phòng tư vấn trẻ em tại TP.HCM cho biết mỗi năm văn phòng tiếp nhận khoảng 1.000 ca tư vấn, trong đó có 45% trẻ bị sức ép học tập dẫn đến tình trạng lo âu quá mức.

4.3. Phối Hợp Gia Đình Nhà Trường Tạo Môi Trường Hỗ Trợ

Sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường là rất quan trọng để tạo ra một môi trường hỗ trợ cho học sinh. Gia đình cần quan tâm, lắng nghe và hỗ trợ con em mình, tạo điều kiện để các em có thể chia sẻ những khó khăn. Nhà trường cần cung cấp thông tin về sức khỏe tâm thần cho phụ huynh, và khuyến khích sự tham gia của phụ huynh vào các hoạt động hỗ trợ tâm lý cho học sinh. Theo bác sĩ Lâm Xuân Điền – bệnh viện Tâm Thần TP.HCM cho biết: “thời gian gần đây, học sinh đến khám bệnh ngày càng đông, nhất là vào mùa thi (từ tháng 3 đến tháng 9), trung bình bệnh viện tiếp nhận từ 80-100 bệnh nhân mỗi ngày.

V. Nghiên Cứu Thực Tiễn Khảo Sát Lo Âu Học Đường Tại Đà Nẵng

Nghiên cứu về lo âu học đường ở học sinh THPT tại Đà Nẵng cần tập trung vào việc khảo sát thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng các chính sách và chương trình hỗ trợ tâm lý phù hợp với đặc điểm của học sinh tại địa phương. Nghiên cứu “Nghiên cứu lo âu học đƣờng ở học sinh trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng” như một hướng tiếp cận có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn.

5.1. Mục Tiêu Phương Pháp Nghiên Cứu Khảo Sát Thực Trạng

Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá thực trạng lo âu học đường ở học sinh THPT tại Đà Nẵng, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ lo âu, và tìm hiểu các chiến lược ứng phó mà học sinh đang sử dụng. Phương pháp nghiên cứu có thể bao gồm khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, và phân tích thống kê dữ liệu. Nghiên cứu lý luận và thực trạng lo âu học đường ở học sinh THPT trên thành phố Đà Nẵng, từ đó đề xuất các biện pháp phòng ngừa giảm thiểu lo âu học đường ở học sinh THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

5.2. Kết Quả Nghiên Cứu Phân Tích Dữ Liệu Đề Xuất Giải Pháp

Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin chi tiết về mức độ lo âu học đường ở học sinh THPT tại Đà Nẵng, các yếu tố ảnh hưởng (ví dụ: áp lực học tập, quan hệ gia đình, yếu tố cá nhân), và các chiến lược ứng phó mà học sinh đang sử dụng (ví dụ: tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, gia đình, hoặc chuyên gia tâm lý). Trên cơ sở đó, nghiên cứu sẽ đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp để giảm thiểu lo âu học đường và cải thiện sức khỏe tâm thần cho học sinh. Đề xuất một số biện pháp hỗ trợ phòng ngừa giảm thiểu lo âu học đường cho học sinh THPT.

VI. Phòng Ngừa Lo Âu Học Đường Tạo Môi Trường Học Tập Lành Mạnh

Phòng ngừa lo âu học đường là một quá trình liên tục và cần sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Cần tạo ra một môi trường học tập lành mạnh, nơi học sinh cảm thấy an toàn, được tôn trọng, và được khuyến khích phát triển toàn diện. Cần tăng cường giáo dục về sức khỏe tâm thần cho học sinh, giúp các em nhận biết các dấu hiệu của stress và lo âu, và trang bị các kỹ năng ứng phó hiệu quả. Cần khuyến khích sự tham gia của học sinh vào các hoạt động ngoại khóa, giúp các em phát triển các kỹ năng xã hội, giảm căng thẳng, và tăng cường sự tự tin. Phạm vi về nội dung nghiên cứu Nghiên cứu lo âu học đường ở học sinh THPT ở các khía cạnh: Thực trạng lo âu học đường ở học sinh THPT, các tác nhân gây lo âu học đường cho học sinh THPT, cách ứng phó của học sinh THPT khi gặp lo âu học đường và đề xuất các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu lo âu học đường ở học sinh THPT thành phố Đà Nẵng.

6.1. Xây Dựng Môi Trường Học Đường Thân Thiện Hỗ Trợ

Môi trường học đường cần thân thiện và hỗ trợ, nơi học sinh cảm thấy được lắng nghe, được tôn trọng và được giúp đỡ khi gặp khó khăn. Giáo viên cần tạo ra một bầu không khí học tập tích cực, khuyến khích sự hợp tác và tương tác giữa các học sinh. Cần có các hoạt động ngoại khóa đa dạng để học sinh có thể phát triển các kỹ năng xã hội và khám phá các sở thích cá nhân. Luận văn hệ thống hóa được một số vấn đề về lo âu; lo âu học đường; lo âu học đường ở học sinh trung học phổ thông và các biện pháp hỗ trợ phòng ngừa biểu hiện cho học sinh có lo âu học đường.

6.2. Giáo Dục Về Sức Khỏe Tâm Thần Nâng Cao Nhận Thức

Giáo dục về sức khỏe tâm thần cần được tích hợp vào chương trình học để nâng cao nhận thức cho học sinh về tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần, các dấu hiệu của stress và lo âu, và các cách để duy trì sức khỏe tâm thần tốt. Giáo viên và chuyên gia tâm lý có thể tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, và các hoạt động tương tác để cung cấp thông tin và trang bị kỹ năng cho học sinh. Giúp cho các ngành liên quan đến sức khỏe tâm thần trong trường học nói riêng và lĩnh vực giáo dục nói chung có một cái nhìn chính xác về các yếu tố ảnh hưởng đến lo âu ở học sinh trung học phổ thông.

Tổng quan nghiên cứu

Lo âu học đường là một vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến và ngày càng được quan tâm trong giới học sinh trung học phổ thông (THPT). Theo ước tính, tại Việt Nam, khoảng 20% trẻ em ở độ tuổi học đường gặp các rối nhiễu tâm lý, trong đó có lo âu học đường. Tại thành phố Đà Nẵng, nghiên cứu cho thấy mức độ lo âu học đường ở học sinh THPT có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, kết quả học tập và các mối quan hệ xã hội của các em. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng lo âu học đường ở học sinh THPT tại Đà Nẵng, xác định các nguyên nhân tác động và đánh giá các cách ứng phó hiện tại của học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu lo âu học đường hiệu quả. Nghiên cứu được thực hiện trên đối tượng học sinh tại ba trường THPT tiêu biểu của thành phố trong năm 2023, với phạm vi tập trung vào các khía cạnh nhận thức, cảm xúc, hành vi và sinh lý liên quan đến lo âu học đường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp thiết thực nhằm nâng cao sức khỏe tâm thần học đường, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục và phát triển nhân cách học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình tâm lý học về lo âu, đặc biệt là:

• Lý thuyết nhận thức hành vi của Aaron Beck: Nhấn mạnh vai trò của các nhận thức sai lệch, niềm tin không hợp lý trong việc duy trì lo âu và các rối nhiễu tâm lý. Mô hình “Bộ ba nhận thức” (bản thân, thế giới, tương lai) được sử dụng để phân tích các suy nghĩ tiêu cực ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi của học sinh.

• Mô hình ứng phó và phòng ngừa của Lazarus và Folkman: Phân loại chiến lược ứng phó thành tập trung vào vấn đề (giải quyết vấn đề, tìm kiếm hỗ trợ xã hội) và tập trung vào cảm xúc (điều chỉnh cảm xúc, tránh né). Mô hình này giúp hiểu cách học sinh đối mặt và xử lý lo âu học đường.

• Khái niệm lo âu học đường: Được định nghĩa là trạng thái tâm lý bao gồm lo lắng, căng thẳng, sợ hãi quá mức liên quan đến các sự kiện trong môi trường học tập, ảnh hưởng đến nhận thức, cảm xúc, hành vi và sinh lý của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: lo âu bình thường và lo âu bệnh lý, rối loạn lo âu lan tỏa, ám ảnh sợ xã hội, biểu hiện lo âu học đường (nhận thức, cảm xúc, hành vi, sinh lý), nguyên nhân lo âu học đường (học tập, gia đình, xã hội, bản thân).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp đồng bộ ba nhóm:

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng hợp, phân tích các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về lo âu học đường, các lý thuyết tâm lý liên quan.

• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu, trắc nghiệm tâm lý, nghiên cứu trường hợp điển hình và thực nghiệm can thiệp. Cỡ mẫu khoảng 500 học sinh THPT tại ba trường đại diện cho các hệ đào tạo khác nhau ở Đà Nẵng, được chọn mẫu ngẫu nhiên theo cụm lớp.

• Phương pháp thống kê toán học: Xử lý dữ liệu bằng phần mềm SPSS 22, sử dụng các kỹ thuật phân tích mô tả, phân tích so sánh, hồi quy để đánh giá mức độ lo âu, các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả của các biện pháp can thiệp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2023, gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và thực nghiệm can thiệp giảm lo âu học đường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ lo âu học đường phổ biến và đa dạng: Khoảng 33% học sinh THPT tại Đà Nẵng có mức độ lo âu học đường cao hơn bình thường, trong đó 10,6% thuộc nhóm lo âu rất nặng. Biểu hiện lo âu xuất hiện ở cả bốn khía cạnh: nhận thức (khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực), cảm xúc (căng thẳng, dễ cáu giận), hành vi (tránh né, bồn chồn) và sinh lý (tim đập nhanh, mất ngủ).

2. Nguyên nhân chủ yếu gây lo âu là áp lực học tập: 70% học sinh cho biết áp lực thi cử, bài tập và yêu cầu thành tích học tập là nguyên nhân chính dẫn đến lo âu. So với các yếu tố khác như gia đình (48%), quan hệ xã hội (30%) và bản thân (25%), áp lực học tập chiếm tỷ lệ cao nhất.

3. Sự khác biệt về mức độ lo âu theo giới tính và học lực: Nữ sinh có tỷ lệ lo âu cao hơn nam sinh khoảng 15%. Học sinh có học lực trung bình và yếu có mức độ lo âu cao hơn 20% so với học sinh giỏi. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0.05).

4. Cách ứng phó với lo âu còn hạn chế: Hơn 60% học sinh sử dụng các biện pháp ứng phó tập trung vào cảm xúc như nghe nhạc, xem phim, tập thiền, trong khi chỉ 25% áp dụng chiến lược giải quyết vấn đề hoặc tìm kiếm hỗ trợ xã hội. Việc thiếu kỹ năng ứng phó hiệu quả làm tăng nguy cơ lo âu kéo dài và ảnh hưởng tiêu cực đến học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các công trình trong nước và quốc tế, khẳng định áp lực học tập là nguyên nhân hàng đầu gây lo âu học đường. Mức độ lo âu cao ở nữ sinh và học sinh học lực yếu phản ánh sự nhạy cảm và áp lực khác biệt trong nhóm này. Việc học sinh chủ yếu ứng phó bằng cách tập trung vào cảm xúc cho thấy thiếu kỹ năng nhận thức và hành vi cần thiết để kiểm soát lo âu, điều này cũng được nhiều nghiên cứu trước đây ghi nhận.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ lo âu theo giới tính và học lực, bảng so sánh các nguyên nhân gây lo âu và biểu đồ tần suất các chiến lược ứng phó được sử dụng. Những phát hiện này nhấn mạnh nhu cầu thiết kế các chương trình hỗ trợ tâm lý tập trung nâng cao kỹ năng ứng phó, giảm áp lực học tập và tăng cường sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng chương trình giáo dục kỹ năng ứng phó với lo âu cho học sinh THPT: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng nhận thức hành vi, quản lý cảm xúc và giải quyết vấn đề, nhằm giảm tỷ lệ lo âu học đường. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do phòng tâm lý trường học phối hợp với chuyên gia tâm lý thực hiện.

2. Giảm áp lực học tập thông qua điều chỉnh chương trình và phương pháp giảng dạy: Nhà trường cần rà soát, điều chỉnh khối lượng bài tập và kỳ thi, áp dụng phương pháp học tập tích cực, khuyến khích sáng tạo và tự học. Thực hiện trong vòng 1-2 năm, do ban giám hiệu và tổ chuyên môn chủ trì.

3. Tăng cường tư vấn tâm lý và hỗ trợ học sinh có dấu hiệu lo âu nặng: Thiết lập hệ thống tư vấn tâm lý chuyên nghiệp tại trường, phối hợp với các trung tâm y tế tâm thần để can thiệp kịp thời. Triển khai ngay trong năm học hiện tại, do phòng giáo dục và y tế địa phương phối hợp thực hiện.

4. Thúc đẩy sự tham gia của gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ sức khỏe tâm thần học sinh: Tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn cho phụ huynh về nhận biết và hỗ trợ con em khi gặp lo âu học đường. Thời gian thực hiện trong 6 tháng tới, do nhà trường và hội phụ huynh phối hợp tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ phòng giáo dục: Nghiên cứu cung cấp số liệu và phân tích sâu sắc về lo âu học đường, giúp hoạch định chính sách, xây dựng chương trình giáo dục sức khỏe tâm thần phù hợp.

2. Giáo viên và cán bộ tư vấn học đường: Hiểu rõ biểu hiện, nguyên nhân và cách ứng phó với lo âu học đường để hỗ trợ học sinh hiệu quả trong môi trường lớp học.

3. Chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần và nhân viên y tế trường học: Tài liệu tham khảo quan trọng cho việc thiết kế các can thiệp tâm lý, liệu pháp nhận thức hành vi và chương trình hỗ trợ tâm lý nhóm.

4. Phụ huynh học sinh và cộng đồng xã hội: Nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần học đường, vai trò của gia đình trong việc phát hiện và hỗ trợ con em khi gặp lo âu.

Câu hỏi thường gặp

1. Lo âu học đường là gì và có ảnh hưởng như thế nào đến học sinh?
   Lo âu học đường là trạng thái lo lắng, căng thẳng quá mức liên quan đến các vấn đề học tập và môi trường trường học. Nó ảnh hưởng đến nhận thức, cảm xúc, hành vi và sức khỏe sinh lý của học sinh, làm giảm hiệu quả học tập và chất lượng cuộc sống.

2. Nguyên nhân chính gây ra lo âu học đường ở học sinh THPT là gì?
   Áp lực học tập, kỳ thi, yêu cầu thành tích là nguyên nhân chủ yếu. Ngoài ra, các yếu tố gia đình, quan hệ xã hội và đặc điểm cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng.

3. Làm thế nào để nhận biết học sinh có dấu hiệu lo âu học đường?
   Học sinh có thể biểu hiện khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực, dễ cáu giận, tránh né hoạt động học tập, có các triệu chứng sinh lý như tim đập nhanh, mất ngủ, mệt mỏi kéo dài.

4. Các chiến lược ứng phó hiệu quả với lo âu học đường là gì?
   Chiến lược tập trung vào giải quyết vấn đề như lập kế hoạch học tập, tìm kiếm hỗ trợ xã hội, kết hợp với điều chỉnh cảm xúc tích cực như thiền, thư giãn, và phát triển kỹ năng nhận thức hành vi.

5. Nhà trường và gia đình có thể làm gì để hỗ trợ học sinh giảm lo âu?
   Nhà trường cần điều chỉnh áp lực học tập, tổ chức tư vấn tâm lý, giáo dục kỹ năng sống. Gia đình cần tạo môi trường yêu thương, hỗ trợ tinh thần, lắng nghe và đồng hành cùng con em.

Kết luận

• Lo âu học đường là vấn đề phổ biến và nghiêm trọng ở học sinh THPT tại Đà Nẵng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và kết quả học tập.
• Áp lực học tập là nguyên nhân chính, trong khi kỹ năng ứng phó của học sinh còn hạn chế, cần được nâng cao.
• Nghiên cứu đã hệ thống hóa các lý thuyết về lo âu, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp hỗ trợ tâm lý hiệu quả.
• Các giải pháp tập trung vào giáo dục kỹ năng ứng phó, giảm áp lực học tập, tư vấn tâm lý và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
• Tiếp theo, cần triển khai thực nghiệm các biện pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả trong thực tế để hoàn thiện mô hình hỗ trợ sức khỏe tâm thần học đường.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe tâm thần học sinh – vì một thế hệ tương lai khỏe mạnh và phát triển toàn diện!