Nghiên cứu thi hương thời Nguyễn tại Hà Nội, Nam Định và Hà Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

1.2. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.3. Mục đích, giới hạn và phạm vi nghiên cứu

1.4. Nguồn tài liệu

1.5. Phương pháp nghiên cứu và cách tiếp cận

1.6. Đóng góp của Luận án

2. CHƯƠNG 1: THI HƯƠNG THỜI NGUYỄN: MỘT CÁI NHÌN TỔNG QUAN

1.1. Trường thi

1.1.1. Số lượng các trường

1.1.2. Thời gian tổ chức thi

1.1.3. Quy mô, cấu trúc trường thi

1.1.4. Việc cung cấp vật dụng cho trường thi

1.1.5. Nội dung thi

1.1.5.1. Kiến thức thi Hương

1.1.5.2. Nội dung thi Hương và những thay đổi qua các thời kỳ

1.1.6. Quan trường

1.1.6.1. Thành phần, số lượng và nhiệm vụ

1.1.6.2. Quy trình làm việc

1.1.6.2.1. Trước khi thi

1.1.6.2.2. Trong khi thi

1.1.6.3. Học vị, ân điển đối với người thi đỗ

1.1.7. Tiểu kết chương 1

3. CHƯƠNG 2: TRƯỜNG THI HƯƠNG THĂNG LONG – HÀ NỘI

2.1. Lịch sử hình thành và biến đổi

2.1.1. Lịch sử hình thành

2.1.2. Vị trí, quy mô, cấu trúc

2.1.3. Những biến đổi của trường thi Hương Hà Nội từ nửa cuối thế kỷ XIX

2.2. Thời gian tổ chức thi

2.3. Nội dung thi Hương truyền thống

2.4. Quan trường

2.4.1. Thành phần, số lượng

2.4.2. Giải ngạch chấm thi

2.4.3. Sai phạm của quan trường

2.4.4. Bổ nhiệm quan chức

2.5. Tiểu kết chương 2

4. CHƯƠNG 3: TRƯỜNG THI HƯƠNG NAM ĐỊNH VÀ HÀ NAM

3.1. Lịch sử hình thành và phát triển

3.1.1. Lịch sử hình thành

3.1.2. Vị trí, quy mô, cấu trúc

3.2. Những biến đổi trong nội dung thi Hương truyền thống

3.2.1. Nhu cầu sử dụng tiếng Pháp và chữ Quốc ngữ nửa sau thế kỷ XIX

3.2.2. Nội dung các môn thi bổ sung

3.3. Quan trường

3.3.1. Thành phần, số lượng

3.3.2. Công việc của quan trường

3.3.3. Sai phạm của quan trường

3.3.4. Bổ nhiệm quan chức

3.4. Tiểu kết chương 3

5. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM THI HƯƠNG THỜI NGUYỄN

4.1. Các trường thi Hương – Tiếp cận so sánh

4.1.1. Về lịch sử hình thành, thời gian hoạt động

4.1.2. Về vị trí, quy mô, cấu trúc

4.1.3. Về giải ngạch và số lượng đỗ

4.1.4. Về việc bổ dụng Tú tài, Cử nhân

4.1.5. Mối quan hệ giữa khoa cử và chính trị, văn hóa, xã hội nhìn từ các trường thi Hương

4.1.5.1. Mối quan hệ giữa khoa cử và bộ máy chính quyền

4.1.5.2. Mối quan hệ giữa khoa cử và đời sống văn hóa, xã hội

4.1.6. Những tương đồng và khác biệt giữa trường thi Hương Việt Nam và Trung Quốc

4.1.7. Về quy mô, cấu trúc trường thi

4.1.8. Về nội dung thi Hương

4.1.9. Về các nội dung liên quan đến sĩ tử và quan trường

4.2. Tiểu kết chương 4

KẾT LUẬN

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1. Nội dung thi Hương truyền thống

2. Quy định về kỳ thi bổ sung của trường thi Hương Nam Định

3. Quan trường thi Hương

4. Sĩ tử thi Hương

4.1. Ảnh

I. Giới thiệu về thi hương thời Nguyễn

Thi hương là một trong những kỳ thi quan trọng trong hệ thống giáo dục Nho học thời Nguyễn. Kỳ thi này không chỉ là phương thức tuyển chọn nhân tài cho bộ máy chính quyền mà còn phản ánh những giá trị văn hóa, xã hội của thời kỳ này. Thi hương được tổ chức tại nhiều địa phương, trong đó có Hà Nội, Nam Định, và Hà Nam. Mỗi trường thi có những đặc điểm riêng về quy mô, cấu trúc và nội dung thi. Nghiên cứu về thi hương thời Nguyễn giúp hiểu rõ hơn về lịch sử giáo dục và văn hóa của Việt Nam trong bối cảnh xã hội phong kiến. Theo tài liệu, thi hương được tổ chức định kỳ, với sự tham gia của nhiều sĩ tử từ các vùng miền khác nhau. Điều này cho thấy sự phát triển của văn hóa thi cử và tầm quan trọng của nó trong việc hình thành nhân tài cho đất nước.

1.1. Lịch sử hình thành và phát triển

Lịch sử hình thành thi hương có thể được truy nguyên từ thời Trần, nhưng đến thời Nguyễn, nó mới thực sự phát triển mạnh mẽ. Các trường thi được thành lập tại Hà Nội, Nam Định, và Hà Nam đã trở thành những trung tâm giáo dục quan trọng. Sự phát triển này không chỉ phản ánh nhu cầu tuyển chọn nhân tài mà còn thể hiện sự thay đổi trong tư duy giáo dục của xã hội. Các tài liệu lịch sử cho thấy, từ năm 1807 đến 1915, các kỳ thi hương đã diễn ra thường xuyên, với sự tham gia của hàng nghìn sĩ tử. Điều này chứng tỏ rằng thi hương đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và xã hội của người dân thời kỳ này.

II. Đặc điểm của thi hương tại Hà Nội Nam Định và Hà Nam

Mỗi trường thi tại Hà Nội, Nam Định, và Hà Nam có những đặc điểm riêng biệt. Hà Nội là trung tâm chính trị, văn hóa, nơi diễn ra nhiều kỳ thi lớn. Trong khi đó, Nam Định và Hà Nam cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức thi cử. Các trường thi này không chỉ có quy mô lớn mà còn có cấu trúc tổ chức chặt chẽ. Nội dung thi thường bao gồm các môn học chính như văn học, triết học, và lịch sử. Sự đa dạng trong nội dung thi phản ánh sự phong phú của văn hóa thi cử thời kỳ này. Theo các tài liệu, việc tổ chức thi hương tại các địa phương này đã góp phần tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy sĩ tử nỗ lực học tập.

2.1. Quy trình tổ chức thi

Quy trình tổ chức thi hương tại các trường thi được thực hiện rất nghiêm ngặt. Từ khâu chuẩn bị, tuyển chọn quan trường cho đến việc chấm thi đều được quy định rõ ràng. Các quan chức có trách nhiệm giám sát và đảm bảo tính công bằng trong kỳ thi. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng của kỳ thi mà còn tạo niềm tin cho sĩ tử. Theo tài liệu ghi chép, các kỳ thi thường diễn ra vào mùa xuân, khi thời tiết thuận lợi nhất. Sĩ tử phải trải qua nhiều vòng thi khác nhau, từ thi viết đến thi vấn đáp, nhằm đánh giá toàn diện năng lực của họ.

III. Tác động của thi hương đến xã hội

Thi hương không chỉ là một kỳ thi mà còn có tác động sâu rộng đến xã hội thời Nguyễn. Nó góp phần hình thành một tầng lớp trí thức, những người có ảnh hưởng lớn đến chính trị và văn hóa. Thi hương đã tạo ra cơ hội cho nhiều người từ các tầng lớp khác nhau trong xã hội có thể tham gia vào bộ máy chính quyền. Điều này thể hiện sự công bằng trong việc tiếp cận giáo dục và cơ hội thăng tiến. Hơn nữa, các kỳ thi này cũng thúc đẩy sự phát triển của văn hóa thi cử, khuyến khích việc học tập và nghiên cứu trong cộng đồng. Theo các nhà nghiên cứu, thi hương đã trở thành một biểu tượng của sự nỗ lực và khát vọng vươn lên trong xã hội phong kiến.

3.1. Mối quan hệ giữa thi hương và chính trị

Mối quan hệ giữa thi hương và chính trị rất chặt chẽ. Kỳ thi này không chỉ là phương thức tuyển chọn nhân tài mà còn là công cụ để củng cố quyền lực của triều đình. Những người đỗ đạt trong kỳ thi thường được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng trong bộ máy chính quyền. Điều này cho thấy sự liên kết giữa giáo dục và chính trị trong xã hội phong kiến. Các tài liệu lịch sử cho thấy, nhiều quan chức cao cấp đã từng là sĩ tử thi hương, điều này không chỉ khẳng định giá trị của kỳ thi mà còn thể hiện tầm quan trọng của giáo dục trong việc xây dựng bộ máy nhà nước.

Luận án tiến sĩ về thi hương thời Nguyễn tại Hà Nội, Nam Định và Hà Nam