I. Giới thiệu về văn hóa và ngôn ngữ
Văn hóa và ngôn ngữ có mối quan hệ chặt chẽ. Để nghiên cứu bất kỳ hiện tượng nào của ngôn ngữ, việc xem xét văn hóa của những người nói ngôn ngữ đó là rất quan trọng. Trong phần này, khái niệm văn hóa sẽ được làm rõ qua các định nghĩa từ các nhà nghiên cứu khác nhau. Theo Hofstede (1980), văn hóa là "chương trình tập thể của tâm trí mà phân biệt các thành viên của một nhóm này với nhóm khác". Văn hóa không chỉ là những gì được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác mà còn là những gì mà mỗi thế hệ thêm vào trước khi truyền lại. Samovar & Porter (2003) định nghĩa văn hóa là "tập hợp kiến thức, kinh nghiệm, niềm tin, giá trị, thái độ, ý nghĩa, tôn giáo, và các khái niệm khác mà một nhóm người có được qua các thế hệ". Những định nghĩa này cho thấy văn hóa là một khái niệm phức tạp và đa dạng, ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của con người.
1.1. Đặc điểm của văn hóa
Văn hóa có nhiều đặc điểm quan trọng. Đầu tiên, văn hóa là điều được học hỏi từ khi sinh ra cho đến khi qua đời. Điều này có nghĩa là văn hóa không phải là bẩm sinh mà là kết quả của quá trình học hỏi. Thứ hai, văn hóa là điều được chia sẻ giữa các thành viên trong một cộng đồng. Các yếu tố văn hóa như giá trị, ý tưởng và nhận thức phải được chia sẻ để văn hóa tồn tại. Thứ ba, văn hóa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đảm bảo rằng các thông điệp và yếu tố quan trọng không chỉ được chia sẻ mà còn được truyền lại cho các thế hệ tương lai. Cuối cùng, văn hóa là một hệ thống tích hợp, nơi mà mọi phần của văn hóa đều liên quan đến nhau và ảnh hưởng lẫn nhau.
II. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa
Ngôn ngữ là phương tiện chính để con người giao tiếp với nhau. Theo Bonvillain, "Ngôn ngữ là phương tiện chính để tương tác giữa con người". Ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là công cụ truyền đạt thông tin mà còn phản ánh thực tế văn hóa. Kramsch (1998) nhấn mạnh rằng ngôn ngữ và văn hóa có mối quan hệ phức tạp, trong đó ngôn ngữ không chỉ thể hiện ý tưởng mà còn tạo ra trải nghiệm. Ngôn ngữ cũng là một hệ thống ký hiệu có giá trị văn hóa, nơi mà người nói xác định bản thân và nhóm xã hội của họ thông qua việc sử dụng ngôn ngữ. Sự cấm đoán sử dụng ngôn ngữ của một nhóm thường được coi là sự từ chối nhóm xã hội và văn hóa của họ.
2.1. Ngôn ngữ như một biểu tượng văn hóa
Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là biểu tượng của bản sắc văn hóa. Theo Porter, Samovar và McDaniel, "văn hóa có ảnh hưởng lớn đến ngôn ngữ vì văn hóa dạy không chỉ các ký hiệu và quy tắc sử dụng chúng mà còn là ý nghĩa liên quan đến các ký hiệu đó". Điều này cho thấy rằng ngôn ngữ và văn hóa không thể tách rời, và việc hiểu biết về văn hóa là điều cần thiết để hiểu ngôn ngữ một cách đầy đủ. Sự tương tác giữa ngôn ngữ và văn hóa cũng cho thấy rằng việc học ngôn ngữ không chỉ là học từ vựng và ngữ pháp mà còn là học về văn hóa của những người nói ngôn ngữ đó.
III. Nghiên cứu thành ngữ về thời tiết trong tiếng Anh và tiếng Việt
Thành ngữ về thời tiết trong tiếng Anh và tiếng Việt không chỉ phản ánh các điều kiện khí hậu mà còn mang theo những giá trị văn hóa đặc trưng của mỗi dân tộc. Việc phân tích các thành ngữ này giúp làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt trong cách mà người dân hai nước nhìn nhận và diễn đạt về thời tiết. Các thành ngữ này thường chứa đựng những hình ảnh và biểu tượng văn hóa sâu sắc, thể hiện cách mà con người tương tác với môi trường xung quanh. Việc so sánh các thành ngữ này từ góc độ văn hóa sẽ giúp người học ngôn ngữ hiểu rõ hơn về cách mà văn hóa ảnh hưởng đến ngôn ngữ và ngược lại.
3.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ về thời tiết
Các thành ngữ về thời tiết trong tiếng Anh và tiếng Việt thường sử dụng hình ảnh cụ thể để diễn đạt ý nghĩa trừu tượng. Chẳng hạn, trong tiếng Anh, thành ngữ "under the weather" có nghĩa là cảm thấy không khỏe, trong khi trong tiếng Việt, thành ngữ "mưa dầm thấm lâu" lại thể hiện sự kiên nhẫn và bền bỉ. Sự khác biệt này không chỉ phản ánh cách mà mỗi ngôn ngữ sử dụng hình ảnh mà còn cho thấy những giá trị văn hóa khác nhau. Việc hiểu rõ ngữ nghĩa của các thành ngữ này sẽ giúp người học ngôn ngữ sử dụng chúng một cách chính xác và tự nhiên hơn trong giao tiếp.
