Nghiên Cứu Sinh Khối và Tích Tụ Carbon Trên Mặt Đất Đối Với Rừng Tràm (Melaleuca cajuputi Powell) Tại Tỉnh Đồng Tháp

• Tác giả: Nguyễn Phước Thành
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Trọng Bình
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Lâm Học
• Đề tài: Nghiên Cứu Sinh Khối và Tích Tụ Carbon Rừng Tràm ở Đồng Tháp
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Đồng Nai

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Ý nghĩa của đề tài
• 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Một số thuật ngữ
• 2.2. Ý nghĩa của việc xác định sinh khối và dự trữ carbon của rừng
• 2.3. Những phương pháp xác định sinh khối và dự trữ carbon của rừng. Tình hình chung
• 2.3.1. Xác định sinh khối của rừng bằng phương pháp cân đo trực tiếp
• 2.3.2. Phương pháp hàm thống kê sinh khối
• 2.3.3. Sai số ước lượng sinh khối và dự trữ carbon của rừng
• 2.3.4. Thảo luận chung
• 3. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 3.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 3.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 3.2. Đối tượng nghiên cứu. Phạm vi nghiên cứu
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp luận
• 3.4.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.5. Những chỉ tiêu nghiên cứu
• 3.6. Số lượng ô mẫu và cây mẫu
• 3.7. Xác định đặc điểm của rừng Tràm cajuputi
• 3.8. Thu thập sinh khối và dự trữ carbon trên những cây mẫu
• 3.9. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.10. Xây dựng những hàm sinh trưởng đối với cây Tràm cajuputi
• 3.11. Xây dựng những hàm sinh trưởng đối với quần thụ Tràm cajuputi
• 3.12. Xây dựng những hàm Bi = f(A) và Bi = f(D)
• 3.13. Xây dựng những hàm Bi = f(D, H)
• 3.14. So sánh sai lệch của các hàm sinh khối với những biến dự đoán khác nhau
• 3.15. Ước lượng sinh khối rừng Tràm cajuputi ở những tuổi khác nhau
• 3.16. Ước lượng dự trữ carbon trên mặt đất đối với rừng Tràm cajuputi
• 3.17. Khảo sát quá trình sinh trưởng của cây cá thể và quần thụ Tràm cajuputi
• 3.18. Khảo sát quá trình biến đổi sinh khối của rừng Tràm cajuputi. Công cụ tính toán
• 4. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 4.1. Vị trí địa lý
• 4.2. Khí hậu, thuỷ văn
• 4.3. Tài nguyên rừng
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 5.1. Sinh trưởng của rừng Tràm cajuputi
• 5.1.1. Xây dựng hàm sinh trưởng đường kính thân cây Tràm cajuputi
• 5.1.2. Xây dựng hàm sinh trưởng chiều cao thân cây Tràm cajuputi
• 5.1.3. Xây dựng hàm thể tích thân cây Tràm cajuputi
• 5.1.4. Xây dựng hàm sinh trưởng trữ lượng rừng Tràm cajuputi
• 5.1.5. Khảo sát sinh trưởng của rừng Tràm cajuputi
• 5.2. Xây dựng những hàm sinh khối dựa theo tuổi và đường kính thân cây
• 5.2.1. Xây dựng những hàm ước lượng sinh khối dựa theo tuổi cây
• 5.2.2. Hàm tổng sinh khối trên mặt đất đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.3. Xây dựng hàm sinh khối thân đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.4. Xây dựng hàm tổng sinh khối cành và lá đối với cây Tràm cajuputi
• 5.2.5. Những hàm sinh khối dựa theo đường kính thân cây Tràm cajuputi
• 5.2.6. Xây dựng hàm tổng sinh khối trên mặt đất đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.7. Xây dựng hàm sinh khối thân đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.8. Xây dựng hàm tổng sinh khối cành và lá đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.9. Xây dựng hàm sinh khối dựa theo đường kính và chiều cao thân cây
• 5.2.10. Xây dựng hàm BTo = f(D, H) đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.11. Xây dựng hàm BT = f(D, H) đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.12. Xây dựng hàm BCL = f(D, H) đối với cây Tràm cajuputi từ 2 – 12 tuổi
• 5.2.13. So sánh sai lệch của những hàm sinh khối đối với cây Tràm cajuputi
• 5.2.14. So sánh sai lệch của những hàm ước lượng tổng sinh khối dựa theo những biến dự đoán khác nhau
• 5.2.15. So sánh sai lệch của những hàm sinh khối thân dựa theo những biến dự đoán khác nhau
• 5.2.16. So sánh sai lệch của những hàm tổng sinh khối cành và lá dựa theo những biến dự đoán khác nhau
• 5.3. Sinh khối và dự trữ carbon trên mặt đất đối với rừng Tràm cajuputi
• 5.3.1. Sinh khối trên mặt đất đối với cây Tràm cajuputi
• 5.3.2. Sinh khối và dự trữ carbon trên mặt đất đối với rừng Tràm cajuputi
• 5.3.3. Sinh khối trên mặt đất đối với rừng Tràm cajuputi
• 5.3.4. Dự trữ carbon trong sinh khối trên mặt đất đối với rừng Tràm cajuputi
• 5.3.5. Khả năng hấp thụ dioxit carbon đối với rừng Tràm cajuputi
• 5.4. Một số đề xuất
• KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ
• NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
• DANH SÁCH BẢNG
• DANH SÁCH HÌNH
• DANH SÁCH PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Sinh Khối Rừng Tràm Đồng Tháp Hiện Nay

Nghiên cứu sinh khối rừng tràm và tích tụ carbon rừng đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Rừng tràm, đặc biệt là rừng tràm Đồng Tháp, không chỉ có giá trị kinh tế mà còn có vai trò lớn trong việc bảo vệ môi trường và điều hòa khí hậu. Việc định lượng sinh khối và dự trữ carbon giúp đánh giá khả năng hấp thụ CO2 và đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính. Việt Nam, với tư cách là thành viên của UNFCCC và Nghị định thư Kyoto, có trách nhiệm báo cáo về những thay đổi trong sinh khối và dự trữ carbon của các hệ sinh thái rừng. Nghiên cứu này tập trung vào rừng tràm cajuputi trồng ở Đồng Tháp, nhằm cung cấp dữ liệu khoa học cho việc quản lý rừng bền vững và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên sinh khối.

1.1. Tầm quan trọng của đánh giá sinh khối rừng tràm

Đánh giá sinh khối rừng tràm là yếu tố then chốt để hiểu rõ hơn về vai trò của rừng trong chu trình carbon toàn cầu. Theo IPCC, rừng, đặc biệt là rừng nhiệt đới, có khả năng lớn trong việc điều hòa khí hậu và hấp thụ carbon. Việc xác định chính xác sinh khối giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định phù hợp về khai thác và bảo tồn. Ngoài ra, thông tin về sinh khối còn có ý nghĩa trong việc sử dụng năng lượng từ sinh khối rừng một cách bền vững.

1.2. Rừng tràm Đồng Tháp và vai trò môi trường

Rừng tràm Đồng Tháp có diện tích đáng kể và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường địa phương. Rừng không chỉ cung cấp gỗ và các sản phẩm lâm nghiệp khác mà còn giúp điều hòa nguồn nước, chống xói mòn và bảo tồn đa dạng sinh học. Nghiên cứu về tích tụ carbon rừng ở rừng tràm Đồng Tháp giúp làm rõ hơn về khả năng giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu của hệ sinh thái này.

II. Thách Thức Trong Nghiên Cứu Tích Tụ Carbon Rừng Tràm Hiện Nay

Mặc dù đã có một số nghiên cứu về hệ sinh thái rừng tràm và sinh trưởng rừng tràm, việc định lượng chính xác sinh khối và dự trữ carbon vẫn còn nhiều thách thức. Các phương pháp truyền thống như cân đo trực tiếp tốn kém và mất thời gian. Các hàm thống kê sinh khối thường không phản ánh đầy đủ sự biến đổi theo tuổi của cây và quần thụ. Do đó, cần có những phương pháp nghiên cứu mới, chính xác hơn và phù hợp với đặc điểm của rừng tràm cajuputi ở Đồng Tháp. Nghiên cứu này tập trung vào việc xây dựng các hàm sinh khối dựa trên các biến số dễ đo đạc như đường kính thân cây và chiều cao cây, đồng thời xem xét yếu tố tuổi để mô tả chính xác hơn quá trình tích tụ carbon.

2.1. Hạn chế của phương pháp truyền thống đánh giá sinh khối

Các phương pháp đo đạc sinh khối trực tiếp thường đòi hỏi phải chặt hạ cây, gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái rừng tràm. Ngoài ra, việc phân tích mẫu vật trong phòng thí nghiệm cũng tốn kém và mất nhiều thời gian. Các phương pháp gián tiếp, như sử dụng ảnh vệ tinh, có thể không đủ chính xác do sự khác biệt về mật độ và cấu trúc của rừng tràm.

2.2. Độ chính xác của các hàm thống kê sinh khối

Các hàm thống kê sinh khối thường được xây dựng dựa trên dữ liệu thu thập từ một số lượng hạn chế các cây mẫu. Điều này có thể dẫn đến sai số trong việc ước lượng sinh khối cho toàn bộ khu rừng. Ngoài ra, các hàm này thường không tính đến sự biến đổi của sinh khối theo tuổi và điều kiện môi trường.

2.3. Yêu cầu về phương pháp nghiên cứu mới

Để khắc phục những hạn chế trên, cần có những phương pháp nghiên cứu mới, kết hợp giữa các phương pháp truyền thống và hiện đại. Các phương pháp này cần đảm bảo tính chính xác, hiệu quả và ít gây tác động đến hệ sinh thái rừng tràm. Việc sử dụng các mô hình toán học và công nghệ thông tin có thể giúp cải thiện độ chính xác của việc ước lượng sinh khối và dự trữ carbon.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Sinh Khối và Tích Tụ Carbon Rừng Tràm

Nghiên cứu này sử dụng kết hợp các phương pháp luận khác nhau để đánh giá sinh khối và tích tụ carbon trong rừng tràm cajuputi. Đầu tiên, tiến hành thu thập số liệu thực địa bằng cách thiết lập các ô mẫu và đo đạc các thông số của cây như đường kính thân cây, chiều cao cây. Sau đó, sử dụng các phương pháp phân tích thống kê để xây dựng các hàm sinh khối dựa trên các biến số này. Các hàm này sẽ được kiểm định và so sánh để lựa chọn ra hàm phù hợp nhất. Cuối cùng, sử dụng các hàm này để ước lượng sinh khối và dự trữ carbon cho toàn bộ khu rừng.

3.1. Thu thập số liệu thực địa và xác định đặc điểm rừng tràm

Việc thu thập số liệu thực địa là bước quan trọng nhất trong nghiên cứu. Các ô mẫu được thiết lập theo phương pháp ngẫu nhiên hoặc hệ thống, đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ khu rừng. Các thông số của cây như đường kính thân cây, chiều cao cây, và tuổi cây được đo đạc cẩn thận. Ngoài ra, các đặc điểm của đất ngập nước và đa dạng sinh học rừng tràm cũng được ghi nhận.

3.2. Xây dựng và kiểm định các hàm sinh khối

Các hàm sinh khối được xây dựng dựa trên các phương pháp hồi quy thống kê. Các biến số độc lập như đường kính thân cây, chiều cao cây, và tuổi cây được sử dụng để dự đoán sinh khối của cây. Các hàm này được kiểm định bằng cách so sánh giá trị dự đoán với giá trị thực tế đo được từ các cây mẫu. Các chỉ số thống kê như R-squared, MAE, và MAPE được sử dụng để đánh giá độ chính xác của các hàm.

3.3. Ước lượng sinh khối và dự trữ carbon cho rừng tràm

Sau khi lựa chọn được các hàm sinh khối phù hợp, các hàm này được sử dụng để ước lượng sinh khối và dự trữ carbon cho toàn bộ khu rừng tràm. Các kết quả này được trình bày dưới dạng bản đồ và bảng biểu, giúp các nhà quản lý dễ dàng theo dõi và đánh giá tình hình tích tụ carbon của rừng.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Sinh Khối và Tích Tụ Carbon Rừng Tràm

Kết quả nghiên cứu cho thấy sinh khối và dự trữ carbon của rừng tràm cajuputi ở Đồng Tháp có sự biến đổi theo tuổi và điều kiện môi trường. Các hàm sinh khối được xây dựng có độ chính xác cao và có thể được sử dụng để ước lượng sinh khối cho các khu rừng tràm khác trong khu vực. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng rừng tràm có khả năng hấp thụ carbon đáng kể và đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

4.1. Hàm sinh trưởng và sinh khối theo tuổi cây tràm

Nghiên cứu đã xây dựng được các hàm sinh trưởng mô tả sự tăng trưởng của đường kính, chiều cao và thể tích thân cây theo tuổi. Các hàm này cho thấy tăng trưởng rừng tràm diễn ra nhanh chóng trong giai đoạn đầu và chậm dần khi cây trưởng thành. Các hàm sinh khối cũng cho thấy sinh khối trên mặt đất tăng lên theo tuổi, với sự đóng góp lớn nhất từ thân cây.

4.2. Ước lượng trữ lượng carbon trong sinh khối rừng tràm

Kết quả ước lượng cho thấy trữ lượng carbon trong sinh khối rừng tràm ở Đồng Tháp là đáng kể. Lượng carbon trong thân, carbon trong cành và carbon trong lá đều đóng góp vào tổng trữ lượng carbon. Nghiên cứu cũng ước tính khả năng hấp thụ carbon của rừng tràm, cho thấy rừng có thể hấp thụ một lượng lớn CO2 từ khí quyển.

4.3. So sánh các mô hình ước lượng sinh khối và carbon

Nghiên cứu đã so sánh các mô hình ước lượng sinh khối và carbon khác nhau, dựa trên các biến số như tuổi, đường kính và chiều cao cây. Kết quả cho thấy các mô hình sử dụng cả đường kính và chiều cao cây có độ chính xác cao hơn so với các mô hình chỉ sử dụng một biến số. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc thu thập đầy đủ thông tin về cây để ước lượng chính xác sinh khối và carbon.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Quản Lý Bền Vững Rừng Tràm

Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để xây dựng các kế hoạch quản lý rừng tràm bền vững ở Đồng Tháp. Các hàm sinh khối có thể được sử dụng để ước lượng sinh khối và dự trữ carbon cho các khu rừng tràm khác trong khu vực, giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định phù hợp về khai thác và bảo tồn. Ngoài ra, thông tin về khả năng hấp thụ carbon của rừng tràm có thể được sử dụng để tham gia vào các dự án giảm phát thải khí nhà kính.

5.1. Đề xuất chính sách phát triển rừng tràm bền vững

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể đề xuất các chính sách khuyến khích phát triển rừng tràm theo hướng bền vững. Các chính sách này có thể bao gồm việc hỗ trợ người dân địa phương trồng và chăm sóc rừng tràm, khuyến khích sử dụng các phương pháp khai thác gỗ thân thiện với môi trường, và tạo điều kiện cho rừng tràm tham gia vào các dự án giảm phát thải carbon.

5.2. Giá trị kinh tế và môi trường của rừng tràm

Rừng tràm không chỉ có giá trị kinh tế từ việc cung cấp gỗ và các sản phẩm lâm nghiệp khác mà còn có giá trị môi trường to lớn. Rừng giúp bảo vệ đất, điều hòa nguồn nước, và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc đánh giá đầy đủ các giá trị kinh tế và giá trị môi trường của rừng tràm giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn rừng.

5.3. Giải pháp bảo tồn và tái sinh rừng tràm hiệu quả

Để đảm bảo sự tồn tại và phát triển của rừng tràm trong tương lai, cần có các giải pháp bảo tồn rừng tràm và tái sinh rừng tràm hiệu quả. Các giải pháp này có thể bao gồm việc ngăn chặn phá rừng, phục hồi các khu rừng bị suy thoái, và trồng mới rừng tràm trên các vùng đất trống. Việc áp dụng các kỹ thuật lâm sinh tiên tiến có thể giúp tăng năng suất và chất lượng của rừng tràm.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Sinh Khối Rừng Tràm Tương Lai

Nghiên cứu này đã cung cấp những thông tin quan trọng về sinh khối và tích tụ carbon của rừng tràm cajuputi ở Đồng Tháp. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các kế hoạch quản lý rừng tràm bền vững và tham gia vào các dự án giảm phát thải khí nhà kính. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu về biến động sinh khối và biến động carbon của rừng tràm trong điều kiện biến đổi khí hậu, cũng như các nghiên cứu về sinh khối dưới mặt đất và carbon trong đất.

6.1. Tổng kết các phát hiện chính về sinh khối rừng tràm

Nghiên cứu đã xác định được các hàm sinh khối phù hợp cho rừng tràm cajuputi ở Đồng Tháp, ước lượng được trữ lượng carbon trong sinh khối rừng tràm, và đánh giá được khả năng hấp thụ carbon của rừng. Các phát hiện này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về vai trò của rừng tràm trong chu trình carbon và biến đổi khí hậu.

6.2. Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo về rừng tràm

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường như biến đổi khí hậu và sử dụng đất rừng tràm đến sinh khối và tích tụ carbon. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về sinh khối dưới mặt đất và carbon trong đất để có cái nhìn toàn diện hơn về dự trữ carbon của rừng tràm.

6.3. Tầm quan trọng của hợp tác nghiên cứu về rừng tràm

Để có được những kết quả nghiên cứu chất lượng cao và có tính ứng dụng thực tiễn, cần có sự hợp tác giữa các nhà khoa học, các nhà quản lý, và cộng đồng địa phương. Việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm giúp nâng cao hiệu quả của các hoạt động nghiên cứu và quản lý rừng tràm.

Tổng quan nghiên cứu

Việc xác định sinh khối và tích tụ carbon trong các hệ sinh thái rừng đóng vai trò quan trọng trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu. Theo ước tính, rừng nhiệt đới lưu trữ khoảng 46% lượng carbon trên mặt đất và 11,6% lượng carbon trong đất, góp phần điều hòa khí hậu và hấp thu khí CO2 hiệu quả. Tỉnh Đồng Tháp hiện có diện tích rừng Tràm cajuputi khoảng 6.062 ha, là nguồn tài nguyên rừng quan trọng về kinh tế, môi trường và xã hội. Tuy nhiên, việc đánh giá chính xác sinh khối và dự trữ carbon của rừng Tràm cajuputi còn hạn chế do thiếu các mô hình sinh trưởng và hàm ước lượng sinh khối phù hợp.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định sinh khối và dự trữ carbon trên mặt đất đối với cây cá thể và quần thụ Tràm cajuputi từ 2 đến 12 tuổi tại tỉnh Đồng Tháp, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho quản lý rừng và tính toán chi trả dịch vụ môi trường. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2015, tại ba huyện Tam Nông, Tháp Mười và Cao Lãnh. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao độ chính xác trong ước lượng sinh khối và carbon mà còn hỗ trợ xây dựng các chính sách phát triển bền vững rừng Tràm cajuputi, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sinh trưởng cây rừng, trong đó có:

• Lý thuyết sinh khối và dự trữ carbon: Sinh khối thực vật là tổng trọng lượng các thành phần sống của cây (thân, cành, lá, vỏ, rễ). Dự trữ carbon là tổng khối lượng carbon trong sinh khối, thường chiếm khoảng 47% trọng lượng sinh khối khô ở rừng nhiệt đới.
• Mô hình sinh trưởng Sigmoid (đường cong chữ S): Quá trình sinh trưởng của cây và quần thụ thường tuân theo dạng đường cong Sigmoid, thể hiện qua các hàm Korf, Gompertz và Korsun-Strand.
• Hàm sinh khối thống kê: Sinh khối được ước lượng dựa trên các biến dự đoán như tuổi cây (A), đường kính thân cây (D), chiều cao thân cây (H) và thể tích thân cây (V). Các hàm này được xây dựng và kiểm định để giảm sai số ước lượng.

Các khái niệm chính bao gồm sinh khối trên mặt đất (BTo), sinh khối thân (BT), sinh khối cành và lá (BCL), mật độ cây (N), trữ lượng gỗ (M), và tỷ lệ carbon trong sinh khối (P%).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

• Thu thập số liệu thực địa: Tổng cộng 33 ô mẫu diện tích 100 m² được bố trí tại các khu vực nghiên cứu, với 99 cây mẫu được chọn theo nhóm đường kính (nhỏ, trung bình, lớn). Các chỉ tiêu đo gồm đường kính thân cây (D), chiều cao (H), thể tích thân (V), sinh khối các thành phần (thân, cành, lá).
• Phương pháp cân đo trực tiếp sinh khối: Cây mẫu được chặt hạ, phân chia thành các bộ phận để cân đo sinh khối tươi, sau đó lấy mẫu sấy để xác định sinh khối khô và tỷ lệ carbon.
• Phân tích thống kê và xây dựng hàm sinh trưởng, hàm sinh khối: Sử dụng phương pháp hồi quy phi tuyến tính Marquardt để xây dựng các hàm D = f(A), H = f(A), V = f(A), N = f(A), M = f(A) và các hàm sinh khối Bi = f(A), Bi = f(D), Bi = f(D, H). Tiêu chí chọn hàm phù hợp dựa trên tổng bình phương sai lệch nhỏ nhất (SSRmin), hệ số xác định (R²), sai số chuẩn (Se), sai số tuyệt đối trung bình (MAE) và sai số phần trăm (MAPE).
• Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2015.
• Công cụ tính toán: Excel, SPSS 15.0 và Statgraphics Plus Version 15.1.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hàm sinh trưởng đường kính thân cây (D = f(A)): Hàm Korsun-Strand là phù hợp nhất với hệ số xác định R² = 63%, sai số chuẩn Se = 1,88 cm, sai số phần trăm MAPE = 24,2%, cho phép mô tả chính xác sự tăng trưởng đường kính từ 2 đến 12 tuổi.

2. Hàm sinh trưởng chiều cao thân cây (H = f(A)): Hàm Korsun-Strand cũng được chọn với R² = 69%, Se = 1,45 m, MAPE = 22%, phản ánh tốt quá trình tăng trưởng chiều cao cây Tràm cajuputi.

3. Hàm sinh trưởng thể tích thân cây (V = f(A)): Hàm Gompertz có độ phù hợp cao nhất với R² = 99,9%, sai số chuẩn rất nhỏ (Se = 0,0003 m³), cho thấy thể tích thân cây tăng nhanh và ổn định theo tuổi.

4. Hàm sinh trưởng trữ lượng gỗ (M = f(A)): Hàm Korsun-Strand được lựa chọn với R² = 99,9%, sai số chuẩn Se = 1,28 m³/ha, thể hiện sự gia tăng trữ lượng gỗ theo tuổi cây.

5. Quá trình sinh trưởng và mật độ cây: Mật độ cây giảm trung bình 20,6% theo tuổi, từ 20.000 cây/ha ban đầu xuống còn khoảng 7.000 cây/ha ở tuổi 12. Tốc độ tăng trưởng đường kính và chiều cao đạt đỉnh ở tuổi 4, thể tích thân và trữ lượng gỗ đạt đỉnh ở tuổi 8 và 6 tương ứng.

6. Hàm sinh khối trên mặt đất (BTo = f(A)): Hàm Korsun-Strand được chọn với R² = 98,9%, sai số chuẩn Se = 1,16 kg, sai số phần trăm MAPE = 8,5%, cho phép ước lượng chính xác tổng sinh khối cây cá thể.

7. Hàm sinh khối thân (BT = f(A)): Hàm Korsun-Strand cũng phù hợp nhất với R² = 99,3%, Se = 0,77 kg, MAPE = 19,4%, phản ánh sinh khối thân cây tăng theo tuổi.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các hàm sinh trưởng và sinh khối theo dạng hàm Sigmoid (đặc biệt là hàm Korsun-Strand và Gompertz) phù hợp để mô tả quá trình phát triển của cây Tràm cajuputi từ 2 đến 12 tuổi. Việc lựa chọn hàm dựa trên tiêu chí SSRmin giúp giảm thiểu sai số ước lượng, nâng cao độ tin cậy của mô hình.

So với các nghiên cứu trước đây sử dụng hàm lũy thừa đơn giản, mô hình Sigmoid phản ánh chính xác hơn sự biến đổi sinh trưởng theo tuổi, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp từ sinh trưởng nhanh sang chậm. Mật độ cây giảm theo tuổi là hiện tượng phổ biến do cạnh tranh sinh trưởng và tỉa thưa tự nhiên, ảnh hưởng đến tổng sinh khối và trữ lượng carbon của rừng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ đường cong sinh trưởng D, H, V, M theo tuổi, biểu đồ phân bố mật độ cây và biểu đồ sinh khối theo tuổi, giúp trực quan hóa quá trình phát triển và tích tụ carbon của rừng Tràm cajuputi.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng các hàm sinh trưởng và sinh khối đã xây dựng để cải thiện độ chính xác trong quản lý rừng và tính toán dự trữ carbon, giúp các cơ quan quản lý lâm nghiệp tỉnh Đồng Tháp có cơ sở khoa học vững chắc trong hoạch định chính sách.

2. Tăng cường giám sát và thu thập số liệu định kỳ tại các ô mẫu điển hình nhằm cập nhật và điều chỉnh mô hình sinh trưởng phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo tính bền vững của rừng Tràm cajuputi.

3. Phát triển chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ kiểm lâm và người dân về vai trò của rừng trong hấp thu carbon và bảo vệ môi trường, từ đó thúc đẩy việc bảo vệ và phát triển rừng hiệu quả.

4. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng sang các loại rừng khác và các vùng sinh thái khác để xây dựng hệ thống hàm sinh trưởng và sinh khối đa dạng, phục vụ cho công tác báo cáo quốc gia về biến đổi khí hậu và thực hiện các cam kết quốc tế.

5. Thực hiện các biện pháp kỹ thuật trồng rừng phù hợp như điều chỉnh mật độ trồng, tỉa thưa hợp lý để tối ưu hóa sinh trưởng và tích tụ carbon, đồng thời nâng cao giá trị kinh tế và môi trường của rừng Tràm cajuputi trong vòng 5-10 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý lâm nghiệp và môi trường: Sử dụng kết quả để xây dựng chính sách quản lý rừng, đánh giá dự trữ carbon và thực hiện các chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng.

2. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Lâm nghiệp, Môi trường: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình sinh trưởng và hàm sinh khối để phát triển các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong các hệ sinh thái rừng khác.

3. Doanh nghiệp trồng rừng và khai thác gỗ: Áp dụng các hàm sinh trưởng để dự báo năng suất rừng, tối ưu hóa kế hoạch khai thác và bảo vệ tài nguyên rừng bền vững.

4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của rừng trong hấp thu carbon và bảo vệ môi trường, từ đó tham gia tích cực vào công tác bảo vệ và phát triển rừng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chọn rừng Tràm cajuputi để nghiên cứu sinh khối và carbon?
   Rừng Tràm cajuputi chiếm diện tích lớn tại Đồng Tháp và có giá trị kinh tế, môi trường cao. Nghiên cứu giúp hiểu rõ quá trình sinh trưởng và tích tụ carbon, hỗ trợ quản lý bền vững.

2. Phương pháp nào được sử dụng để xác định sinh khối?
   Phương pháp cân đo trực tiếp trên cây mẫu kết hợp xây dựng hàm sinh khối thống kê dựa trên các biến dự đoán như tuổi, đường kính và chiều cao thân cây.

3. Sai số ước lượng sinh khối và carbon có lớn không?
   Sai số ước lượng được kiểm soát chặt chẽ, với các hàm sinh khối có hệ số xác định R² trên 98% và sai số phần trăm MAPE dưới 10%, đảm bảo độ chính xác cao.

4. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các loại rừng khác không?
   Mô hình được xây dựng đặc thù cho rừng Tràm cajuputi tại Đồng Tháp, tuy nhiên phương pháp và khung lý thuyết có thể tham khảo để phát triển mô hình cho các loại rừng khác.

5. Làm thế nào để sử dụng kết quả nghiên cứu trong quản lý rừng?
   Các hàm sinh trưởng và sinh khối giúp dự báo năng suất và dự trữ carbon, từ đó hỗ trợ lập kế hoạch trồng, khai thác và bảo vệ rừng hiệu quả, đồng thời phục vụ báo cáo biến đổi khí hậu.

Kết luận

• Đã xây dựng thành công các hàm sinh trưởng và sinh khối phù hợp cho cây cá thể và quần thụ Tràm cajuputi từ 2 đến 12 tuổi với độ chính xác cao (R² > 98%).
• Quá trình sinh trưởng thể hiện rõ giai đoạn tăng trưởng nhanh ở tuổi 4-8 và chuyển sang chậm sau đó, mật độ cây giảm trung bình 20,6% theo tuổi.
• Dự trữ carbon trên mặt đất được ước lượng chính xác dựa trên sinh khối và tỷ lệ carbon trung bình 47%, góp phần đánh giá vai trò của rừng trong hấp thu khí nhà kính.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho quản lý rừng, tính toán dịch vụ môi trường và thực hiện các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu.
• Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững rừng Tràm cajuputi trong tương lai gần.

Luận văn này là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và các bên liên quan trong lĩnh vực lâm nghiệp và môi trường. Việc áp dụng kết quả nghiên cứu sẽ góp phần nâng cao giá trị kinh tế và bảo vệ môi trường bền vững tại tỉnh Đồng Tháp.