Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2010-2020, ngành du lịch Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng, trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều địa phương. Tỉnh Phú Thọ, với vị trí địa lý đặc biệt là cửa ngõ phía Tây Bắc của thủ đô Hà Nội, sở hữu nguồn tài nguyên du lịch phong phú, đặc biệt là các di sản văn hóa được thế giới công nhận như Hát Xoan Phú Thọ và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Tỉnh có hơn 967 di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng và 650 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê, trong đó hai di sản phi vật thể được UNESCO ghi danh tạo nên sức hấp dẫn lớn đối với du khách.

Tuy nhiên, thực trạng phát triển du lịch tại Phú Thọ còn nhiều hạn chế, khách du lịch chủ yếu lưu trú ngắn ngày (1-2 ngày), tập trung vào dịp lễ hội Đền Hùng (10-3 âm lịch), chưa khai thác hiệu quả tiềm năng các sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên các di sản văn hóa được thế giới công nhận tại Phú Thọ, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc thù nhằm nâng cao sức cạnh tranh, thu hút khách lưu trú dài ngày và đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của tỉnh: Hát Xoan Phú Thọ và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, khảo sát tại các phường Xoan gốc và khu di tích Đền Hùng trong giai đoạn 2010-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch bền vững tại Phú Thọ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về du lịch địa phương, du lịch di sản, du lịch cộng đồng và du lịch có trách nhiệm.

  • Du lịch địa phương: Tập trung vào việc khai thác các yếu tố tự nhiên, văn hóa, xã hội đặc trưng của địa phương để phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, đồng thời phát huy vai trò của cộng đồng và các bên liên quan trong quản lý và phát triển du lịch.

  • Du lịch di sản: Nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển du lịch, trong đó di sản văn hóa là nguồn lực quý giá tạo nên sản phẩm du lịch đặc thù, đồng thời du lịch là phương tiện bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

  • Du lịch cộng đồng: Tập trung vào sự tham gia của cộng đồng địa phương trong tổ chức, quản lý và hưởng lợi từ hoạt động du lịch, nhằm nâng cao thu nhập, bảo tồn văn hóa và phát triển bền vững.

  • Du lịch có trách nhiệm: Đề cao trách nhiệm của các bên tham gia trong việc bảo vệ môi trường, văn hóa và phát triển kinh tế xã hội bền vững, đảm bảo lợi ích hài hòa giữa khách du lịch, cộng đồng và điểm đến.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: sản phẩm du lịch đặc thù (đặc sắc, độc đáo, đại diện cho tài nguyên du lịch địa phương), di sản văn hóa (bao gồm di sản vật thể và phi vật thể được công nhận quốc tế), và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa (kết hợp giá trị di sản với dịch vụ du lịch để tạo ra sản phẩm có sức cạnh tranh).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận và đánh giá các nghiên cứu trước đây. Phương pháp điền dã, khảo sát thực địa được áp dụng để thu thập dữ liệu trực tiếp từ các nghệ nhân, người giữ gìn di sản, cộng đồng dân cư và các điểm di sản tại Phú Thọ.

Phương pháp điều tra xã hội học được thực hiện qua bảng hỏi với khách du lịch nhằm đánh giá nhu cầu, trải nghiệm và nhận thức về sản phẩm du lịch đặc thù. Phương pháp chuyên gia được sử dụng để lấy ý kiến từ các nhà quản lý, doanh nghiệp du lịch và chuyên gia nhằm xác định thế mạnh và đề xuất phát triển sản phẩm.

Nguồn dữ liệu thứ cấp bao gồm số liệu thống kê từ Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, báo cáo ngành, các tài liệu pháp luật liên quan đến du lịch và di sản văn hóa. Cỡ mẫu khảo sát gồm hơn 600 khách du lịch, doanh nghiệp lữ hành và các bên liên quan, được chọn mẫu ngẫu nhiên và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ, phân tích SWOT và đánh giá định tính nhằm làm rõ thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu và tiềm năng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù tại Phú Thọ. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tài nguyên du lịch đặc thù phong phú nhưng chưa được khai thác hiệu quả: Phú Thọ sở hữu 967 di tích lịch sử văn hóa, 650 di sản phi vật thể, trong đó Hát Xoan và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là hai di sản phi vật thể được UNESCO công nhận. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên các di sản này chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Doanh thu du lịch giai đoạn 2010-2020 tăng trưởng bình quân 9%/năm, thấp hơn mức tăng trưởng bình quân 22,7% của cả nước. Số lượt khách lưu trú chỉ đạt khoảng 610.000 lượt năm 2019, chiếm 7,5% tổng số khách tham quan (8,2 triệu lượt), trong đó khách quốc tế chỉ chiếm 1,33%.

  2. Thời gian lưu trú trung bình thấp: Thời gian lưu trú trung bình của khách lưu trú qua đêm tại Phú Thọ chỉ khoảng 1,07 ngày, thấp hơn nhiều so với bình quân cả nước (2,8 ngày) và các tỉnh lân cận như Tuyên Quang (1,5 ngày), Thái Nguyên (1,4 ngày). Điều này cho thấy sản phẩm du lịch chưa đủ hấp dẫn để kéo dài thời gian lưu trú.

  3. Nguồn nhân lực du lịch còn hạn chế về chất lượng: Số lượng lao động ngành du lịch tăng từ 11.600 người năm 2015 lên 13.700 người năm 2019, tốc độ tăng trưởng bình quân 9%/năm. Tuy nhiên, chỉ khoảng 20% lao động có bằng hoặc chứng chỉ chuyên ngành du lịch, tỷ lệ lao động có trình độ đại học chiếm 19%, còn lại chủ yếu trình độ phổ thông và dưới phổ thông. Ngoại ngữ và kỹ năng chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch quốc tế.

  4. Cơ sở vật chất và dịch vụ du lịch chưa đồng bộ: Số lượng cơ sở lưu trú tăng từ 272 năm 2016 lên 397 năm 2020, nhưng phần lớn mang tính tự phát, chất lượng chưa cao. Các dịch vụ vui chơi giải trí, chăm sóc sức khỏe còn hạn chế, chưa đa dạng. Hạ tầng giao thông được cải thiện với các dự án đường cao tốc, đường sắt và cảng sông, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do sản phẩm du lịch đặc thù tại Phú Thọ chưa được đầu tư phát triển bài bản, thiếu các dịch vụ bổ sung và trải nghiệm đa dạng để thu hút khách lưu trú dài ngày. So với các tỉnh như Thừa Thiên Huế và Quảng Nam, nơi đã xây dựng thành công các sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa với tỷ lệ khách lưu trú cao và doanh thu tăng trưởng ổn định, Phú Thọ còn nhiều hạn chế trong quản lý, quảng bá và phát triển nguồn nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu du lịch, số lượt khách lưu trú và thời gian lưu trú trung bình để minh họa sự chênh lệch so với các địa phương khác. Bảng phân tích chất lượng nguồn nhân lực và cơ sở vật chất cũng giúp làm rõ điểm yếu cần khắc phục.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò quan trọng của việc phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa trong việc nâng cao sức cạnh tranh, thu hút khách du lịch quốc tế và nội địa, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Phú Thọ. Kết quả cũng chỉ ra nhu cầu cấp thiết về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện cơ sở vật chất và đa dạng hóa dịch vụ du lịch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về sản phẩm du lịch đặc thù

    • Xây dựng chính sách phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa, quy hoạch phát triển du lịch bền vững.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

  2. Phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng ngoại ngữ cho lao động du lịch, đặc biệt là kỹ năng phục vụ khách quốc tế.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Các trường đào tạo du lịch, doanh nghiệp du lịch, Sở Lao động Thương binh và Xã hội.

  3. Bảo vệ và phát huy giá trị tài nguyên du lịch đặc thù

    • Đầu tư bảo tồn, tu bổ các di tích, di sản văn hóa, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch gắn với di sản như tour du lịch văn hóa tâm linh, trải nghiệm hát Xoan.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2027.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý di tích, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, cộng đồng địa phương.

  4. Phát triển dịch vụ và tiện nghi tại điểm đến

    • Đa dạng hóa dịch vụ lưu trú, ăn uống, vui chơi giải trí, nâng cao chất lượng phục vụ, xây dựng các sản phẩm du lịch đêm.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Doanh nghiệp du lịch, nhà đầu tư, chính quyền địa phương.

  5. Tăng cường khả năng tiếp cận điểm đến du lịch

    • Hoàn thiện hạ tầng giao thông, phát triển các tuyến vận chuyển kết nối các điểm di sản, xây dựng hệ thống biển chỉ dẫn, thông tin du lịch thông minh.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giao thông Vận tải, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

  6. Hoàn thiện và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù

    • Nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm mới phù hợp với nhu cầu khách du lịch, tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội gắn với di sản.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Doanh nghiệp du lịch, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

  7. Phát triển thị trường khách và tăng cường quảng bá xúc tiến du lịch

    • Xây dựng chiến lược quảng bá đa kênh, tập trung vào thị trường khách quốc tế và khách nội địa có tiềm năng lưu trú dài ngày.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Xúc tiến Du lịch, các doanh nghiệp lữ hành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và văn hóa

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, bảo tồn di sản văn hóa.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2021-2025.

  2. Doanh nghiệp du lịch và lữ hành

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng, điểm mạnh và nhu cầu thị trường để phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
    • Use case: Thiết kế tour du lịch văn hóa tâm linh gắn với di sản Hát Xoan và Đền Hùng.

  3. Các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành du lịch, văn hóa

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, bài giảng về du lịch di sản và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù.

  4. Cộng đồng địa phương và nghệ nhân

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng trong bảo tồn và phát triển du lịch, tạo cơ hội phát triển kinh tế bền vững.
    • Use case: Tham gia quản lý, phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, bảo tồn di sản văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sản phẩm du lịch đặc thù là gì và tại sao quan trọng với Phú Thọ?
    Sản phẩm du lịch đặc thù là sản phẩm mang tính độc đáo, đại diện cho tài nguyên du lịch địa phương, tạo ấn tượng sâu sắc cho khách du lịch. Với Phú Thọ, sản phẩm dựa trên di sản văn hóa như Hát Xoan và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương giúp phát huy giá trị di sản, thu hút khách lưu trú dài ngày và nâng cao sức cạnh tranh du lịch tỉnh.

  2. Tại sao thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch tại Phú Thọ thấp?
    Nguyên nhân chính là sản phẩm du lịch chưa đa dạng, thiếu dịch vụ bổ sung và trải nghiệm hấp dẫn để giữ chân khách. Khách chủ yếu đến tham quan trong ngày, tập trung vào dịp lễ hội, chưa có nhiều sản phẩm du lịch đêm hoặc tour liên kết vùng.

  3. Vai trò của cộng đồng địa phương trong phát triển sản phẩm du lịch đặc thù là gì?
    Cộng đồng địa phương giữ vai trò trung tâm trong bảo tồn, truyền tải giá trị di sản, cung cấp dịch vụ và trải nghiệm du lịch. Sự tham gia của cộng đồng giúp phát triển du lịch bền vững, nâng cao thu nhập và bảo vệ văn hóa truyền thống.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch tại Phú Thọ?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên môn, kỹ năng ngoại ngữ, nâng cao nhận thức về du lịch có trách nhiệm. Hợp tác với các trường đào tạo, doanh nghiệp để bồi dưỡng đội ngũ lao động chuyên nghiệp, đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch quốc tế.

  5. Các giải pháp chính để phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa tại Phú Thọ là gì?
    Bao gồm nâng cao quản lý nhà nước, phát triển nguồn nhân lực, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, đa dạng hóa dịch vụ, hoàn thiện hạ tầng, phát triển thị trường khách và tăng cường quảng bá xúc tiến. Các giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và có lộ trình cụ thể.

Kết luận

  • Phú Thọ sở hữu nguồn tài nguyên du lịch đặc thù phong phú với hai di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận, tạo nền tảng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù.
  • Thực trạng phát triển du lịch còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thời gian lưu trú trung bình thấp và chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Việc phát triển sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên di sản văn hóa là chiến lược quan trọng để nâng cao sức cạnh tranh, thu hút khách lưu trú dài ngày và phát triển kinh tế địa phương.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp đồng bộ về quản lý, đào tạo, bảo tồn, phát triển dịch vụ và xúc tiến quảng bá nhằm phát triển bền vững sản phẩm du lịch đặc thù tại Phú Thọ.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chiến lược phát triển sản phẩm du lịch đặc thù phù hợp với thực tiễn và xu hướng thị trường.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, góp phần đưa du lịch Phú Thọ phát triển tương xứng với tiềm năng và vị thế của tỉnh trong khu vực và quốc tế.