Luận án tiến sĩ về ngôn ngữ phóng sự trong báo in tiếng Anh và tiếng Việt

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hương
• Người hướng dẫn: Nguyễn Thiện Giáp
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận ngôn ngữ
• Đề tài: Nghiên cứu ngôn ngữ phóng sự trong báo in tiếng Anh và tiếng Việt
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2003
• Địa điểm: Hà Nội

• Lời cam đoan
• Mục lục
• Danh mục các chữ viết tắt sử dụng trong luận án
• Danh mục các bảng biểu sử dụng trong luận án
• Danh mục các sơ đồ sử dụng trong luận án
• MỞ ĐẦU
• 1. Chương 1: NHỮNG CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA LUẬN ÁN
• 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu diễn ngôn phóng sự
• 1.2. Một số quan điểm về phóng sự của các tác giả phương Tây và Việt Nam
• 1.3. Vị trí và đặc trưng của phóng sự trong hệ thống thể loại báo chí
• 1.4. Các đặc trưng điển hình của thể loại phóng sự
• 1.5. Các đặc trưng điển hình về mặt cấu trúc hình thức
• 1.6. Các đặc trưng về phương thức tiếp cận sự kiện của phóng sự
• 1.7. Các đặc trưng điển hình về văn phong phóng sự
• 1.8. Các tiêu chí nhận dạng tác phẩm phóng sự
• 1.9. Diễn ngôn báo chí và phân tích diễn ngôn báo chí
• 1.10. Giao tiếp trong báo chí
• 1.11. Phân tích diễn ngôn báo chí
• 1.12. Phân tích diễn ngôn
• 1.13. Liên kết và ngữ cảnh ngôn ngữ
• 1.14. Các thành tố của ngữ cảnh tình huống và ngữ vực
• 1.15. Các thành tố chức năng trong hệ thống ngữ nghĩa
• 1.16. Ba nét nghĩa trong cú
• 1.17. Ý nghĩa của liên kết
• 1.18. Cấu trúc thông tin
• 1.19. Cấu trúc của thông tin
• 1.20. “Thông tin Cũ và Thông tin Mới” và ‘Đề ngữ và Thuyết ngữ”
• 1.21. Cấu trúc thông tin và dạng thức cú pháp
• 1.22. Mạch lạc trong diễn giải của diễn ngôn
• 1.23. Mạch lạc trong diễn ngôn
• 1.24. Quá trình từ trên— xuống dưới và từ dưới — lên trên
• 1.25. Sự suy luận như là những mối liên hệ bị mất
• 1.26. Tiểu kết
• 2. Chương 2: CÁC PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN CHỨC NĂNG TƯ TƯỞNG TRONG PHÓNG SỰ BÁO IN BẰNG TIẾNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT
• 2.1. Một số khái niệm liên quan đến chức năng tư tưởng của cú
• 2.2. Đặc điểm các quá trình chuyên tác
• 2.3. Sự lựa chọn cách thức diễn giải kinh nghiệm trong tiếng Anh
• 2.4. Chuyên tác — nguồn gốc của sự diễn giải kinh nghiệm
• 2.5. Đặc tính chung của từng thể loại quá trình
• 2.6. Chuyên tác chu cảnh
• 2.7. Các phương thức thể hiện chức năng tư tưởng trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.8. Các phương tiện biểu hiện chức năng tư tưởng kinh nghiệm trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.9. Các quá trình chuyên tác trong phóng sự tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.10. Các phương thức biểu thị chu cảnh và chuyên tác chu cảnh trong phóng sự báo in tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.11. Các phương thức thể hiện chức năng tư tưởng logic trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.12. Các quan hệ đăng kết
• 2.13. Các quan hệ phụ thuộc
• 2.14. Các nét tương đồng và khác biệt trong cách thể hiện chức năng tư tưởng trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 2.15. Các nét tương đồng
• 2.16. Các nét khác biệt
• 2.17. Tiểu kết
• 3. Chương 3: CÁC PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN CHỨC NĂNG LIÊN NHÂN TRONG PHÓNG SỰ BÁO IN BẰNG TIẾNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT
• 3.1. Một số khái niệm liên quan đến chức năng liên nhân của cú
• 3.2. Đặc điểm của thức và tình thái trong tiếng Anh
• 3.3. Đặc điểm của thức trong tiếng Anh
• 3.4. Đặc điểm của tình thái trong tiếng Anh
• 3.5. Phép ẩn dụ thức trong tiếng Anh
• 3.6. Ẩn dụ tình thái trong tiếng Anh
• 3.7. Đặc điểm tình thái trong tiếng Việt
• 3.8. Quan niệm về tình thái trong tiếng Việt
• 3.9. Các phương thức biểu hiện nghĩa tình thái trong tiếng Việt
• 3.10. Các phương thức thể hiện chức năng liên nhân trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.11. Phép ẩn dụ thức trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.12. Ẩn dụ tình thái trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.13. Hiện thực hoá tình thái có tính tương thích trong phóng sự báo in tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.14. Hiện thực hoá tình thái nhờ ẩn dụ trong phóng sự báo in tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.15. Yếu tố bình luận trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.16. Trạng ngữ tình thái bình luận
• 3.17. Cú và ngữ xen
• 3.18. Các biểu thức quy chiếu biểu hiện nghĩa liên nhân
• 3.19. Phân loại theo cấu trúc
• 3.20. Phân loại theo mục đích giao tiếp
• 3.21. Những nét tương đồng và khác biệt trên bình diện phương thức biểu hiện chức năng liên nhân trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 3.22. Những nét tương đồng
• 3.23. Những nét khác biệt
• 3.24. Về ẩn dụ thức
• 3.25. Về ẩn dụ tình thái
• 3.26. Về các biểu thức quy chiếu biểu hiện nghĩa liên nhân
• 3.27. Tiểu kết
• 4. Chương 4: CÁC PHƯƠNG THỨC THỂ HIỆN CHỨC NĂNG VĂN BẢN TRONG PHÓNG SỰ BÁO IN BẰNG TIẾNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT
• 4.1. Một số khái niệm liên quan đến chức năng văn bản của cú
• 4.2. Cấu trúc ngôn bản và liên kết
• 4.3. Các yếu tố thuộc cấu trúc ngôn bản
• 4.4. Các yếu tố không thuộc cấu trúc ngôn bản
• 4.5. Cấu trúc ngôn bản phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.6. Các thành phần thuộc cấu trúc ngôn bản phóng sự
• 4.7. Các thành phần không thuộc cấu trúc ngôn bản phóng sự
• 4.8. Các phương thức thể hiện chức năng văn bản trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.9. Phân phối thông tin trong ngôn bản phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.10. Việc lựa chọn đề ngữ của cú trong phóng sự tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.11. Phân phối thông tin trong phóng sự tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.12. Các phương thức liên kết trong ngôn bản phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.13. Tỉnh lược và thay thế
• 4.14. Liên kết từ vựng
• 4.15. Những nét tương đồng và khác biệt trong phương thức thể hiện chức năng văn bản trong phóng sự báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt
• 4.16. Những nét tương đồng
• 4.17. Những nét khác biệt
• 4.18. Tiểu kết
• KẾT LUẬN
• NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• DANH MỤC SÁCH, BÁO VÀ TẠP CHÍ THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Những cơ sở lí luận của luận án

Luận án này tập trung vào việc nghiên cứu ngôn ngữ phóng sự trong báo in bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Đặc điểm của phóng sự là cung cấp thông tin một cách sinh động, không chỉ đơn thuần là thông tin mà còn là sự thể hiện thái độ của tác giả. Phóng sự có cấu trúc đồng hồ cát, với các điểm nhấn thu hút sự chú ý của người đọc. Giao tiếp trong phóng sự là một chiều, tác giả cần hình dung phản ứng của người đọc để điều chỉnh cách thức thể hiện thông tin. Việc phân tích diễn ngôn trong phóng sự giúp làm rõ các thành tố ngữ cảnh và chức năng ngữ nghĩa, từ đó xác định được các phương thức thể hiện thông tin trong ngôn bản phóng sự.

1.1 Tổng quan về tình hình nghiên cứu diễn ngôn phóng sự

Nghiên cứu diễn ngôn phóng sự đã được nhiều tác giả quan tâm, đặc biệt là trong việc phân tích các đặc điểm ngôn ngữ và cấu trúc của thể loại này. Các tác giả phương Tây và Việt Nam đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về phóng sự, nhấn mạnh vai trò của 'cái tôi tác giả' trong việc định hướng suy nghĩ của người đọc. Phóng sự không chỉ đơn thuần là thông tin mà còn là một hình thức giao tiếp nghệ thuật, nơi tác giả thể hiện quan điểm và cảm xúc của mình.

II. Các phương thức thể hiện chức năng tư tưởng trong phóng sự báo in

Chương này phân tích các phương thức thể hiện chức năng tư tưởng trong phóng sự bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Các phương thức này được cụ thể hóa qua hai tiêu chí: chức năng kinh nghiệm và tư tưởng logic. Việc lựa chọn cách thức diễn giải kinh nghiệm trong phóng sự phụ thuộc vào điểm nhìn của tác giả, nhằm cung cấp thông tin và thể hiện quan điểm cá nhân. Các quá trình chuyển tác trong phóng sự được phân loại thành nhiều loại, từ quá trình vật chất đến quá trình tri nhận, mỗi loại đều có vai trò riêng trong việc truyền tải thông điệp.

2.1 Đặc điểm các quá trình chuyển tác

Các quá trình chuyển tác trong phóng sự được phân loại thành nhiều loại khác nhau, bao gồm quá trình vật chất, hành vi, và tri nhận. Mỗi loại quá trình này có cách thức thể hiện riêng, từ đó tạo nên sự đa dạng trong ngôn ngữ phóng sự. Ví dụ, quá trình vật chất thường được sử dụng để mô tả các sự kiện cụ thể, trong khi quá trình tri nhận lại thể hiện quan điểm và cảm xúc của tác giả. Sự lựa chọn loại quá trình nào để sử dụng phụ thuộc vào mục đích giao tiếp của tác giả và cách thức mà họ muốn truyền tải thông tin đến người đọc.

III. Các phương thức thể hiện chức năng liên nhân trong phóng sự báo in

Chương này tập trung vào chức năng liên nhân trong phóng sự, tức là cách thức mà tác giả thể hiện mối quan hệ xã hội thông qua ngôn ngữ. Các phương thức thể hiện chức năng liên nhân bao gồm việc sử dụng các phép ẩn dụ và tình thái trong ngôn ngữ. Tác giả có thể sử dụng các biểu thức quy chiếu để thể hiện nghĩa liên nhân, từ đó tạo ra sự kết nối với người đọc. Việc phân tích chức năng liên nhân giúp làm rõ cách thức mà tác giả tương tác với độc giả và định hướng suy nghĩ của họ.

3.1 Đặc điểm của thức và tình thái trong tiếng Anh và tiếng Việt

Trong tiếng Anh và tiếng Việt, thức và tình thái có những đặc điểm riêng biệt. Tình thái trong tiếng Anh thường được thể hiện qua các cấu trúc ngữ pháp phức tạp, trong khi tiếng Việt lại có xu hướng sử dụng các biểu thức đơn giản hơn. Sự khác biệt này không chỉ ảnh hưởng đến cách thức thể hiện thông tin mà còn đến cách mà người đọc tiếp nhận và hiểu thông điệp. Việc phân tích các đặc điểm này giúp làm rõ hơn về cách thức mà ngôn ngữ phóng sự hoạt động trong hai ngôn ngữ khác nhau.

IV. Các phương thức thể hiện chức năng văn bản trong phóng sự báo in

Chương này nghiên cứu các phương thức thể hiện chức năng văn bản trong phóng sự, tức là cách mà thông tin được tổ chức và liên kết trong ngôn bản. Cấu trúc ngôn bản và các yếu tố liên kết đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một thông điệp thống nhất. Việc phân phối thông tin trong phóng sự cần được thực hiện một cách hợp lý để đảm bảo rằng người đọc có thể dễ dàng theo dõi và hiểu được nội dung. Các phương thức liên kết từ vựng và cấu trúc câu cũng được phân tích để làm rõ cách thức mà chúng ảnh hưởng đến sự mạch lạc của ngôn bản.

4.1 Cấu trúc ngôn bản và liên kết

Cấu trúc ngôn bản trong phóng sự bao gồm các thành phần như tiêu đề, đoạn văn và câu. Mỗi thành phần này cần được tổ chức một cách hợp lý để tạo ra sự mạch lạc và dễ hiểu cho người đọc. Liên kết từ vựng và cấu trúc câu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự liên kết giữa các ý tưởng trong ngôn bản. Việc phân tích cấu trúc ngôn bản giúp làm rõ cách thức mà thông tin được trình bày và tiếp nhận trong phóng sự, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp.