Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển không ngừng của nền kinh tế Việt Nam, các doanh nghiệp xây lắp, đặc biệt là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đèn trang trí nội ngoại thất, đang đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt. Theo ước tính, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 60-70% tổng chi phí sản xuất, trong khi chi phí nhân công trực tiếp chiếm từ 13-15%, tùy thuộc vào đặc điểm từng công trình. Công tác kế toán quản trị chi phí đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị nhằm kiểm soát chi phí, tối ưu hóa giá thành và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Luận văn tập trung nghiên cứu kế toán quản trị chi phí tại Công ty cổ phần Tứ Lộc, một doanh nghiệp có hơn 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đèn trang trí nội ngoại thất tại Hà Nội. Nghiên cứu sử dụng số liệu tài chính và hoạt động của công ty trong các năm 2018 và 2019, nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với đặc thù ngành xây lắp và lĩnh vực kinh doanh của công ty. Mục tiêu cụ thể là nâng cao chất lượng thông tin kế toán quản trị chi phí, giúp công ty kiểm soát tốt hơn các khoản chi phí, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công trình thi công nội thất đèn của công ty, với trọng tâm là phân tích chi tiết các khoản chi phí, xây dựng định mức và dự toán chi phí, cũng như phương pháp xác định chi phí cho từng đối tượng chịu chi phí. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp xây lắp nói chung và Công ty cổ phần Tứ Lộc nói riêng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí, trong đó có:

  • Lý thuyết kế toán quản trị chi phí: Theo Luật Kế toán Việt Nam, kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính phục vụ quản trị nội bộ doanh nghiệp. Kế toán quản trị chi phí cung cấp thông tin chi phí cho các nhà quản trị nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

  • Mô hình phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo nội dung kinh tế (nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung), theo cách thức kết chuyển (chi phí biến đổi, chi phí cố định), và theo khả năng kiểm soát (chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được). Việc phân loại này giúp doanh nghiệp xây dựng định mức chi phí, lập dự toán và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  • Mô hình phân tích chi phí - khối lượng - lợi nhuận (CVP): Phân tích mối quan hệ giữa giá bán, sản lượng, chi phí biến đổi, chi phí cố định và lợi nhuận nhằm hỗ trợ nhà quản trị đưa ra các quyết định chiến lược như định giá sản phẩm, lựa chọn phương án thi công, hoặc quyết định mua ngoài hay tự sản xuất.

Các khái niệm chính bao gồm: kế toán quản trị chi phí, định mức chi phí, dự toán chi phí, phân loại chi phí, phân tích biến động chi phí, và báo cáo kế toán quản trị chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu tài chính và kế toán của Công ty cổ phần Tứ Lộc trong các năm 2018 và 2019; tài liệu pháp luật liên quan đến kế toán quản trị chi phí; các báo cáo, tài liệu nội bộ của công ty; các nghiên cứu học thuật và báo cáo ngành.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ hồ sơ kế toán, báo cáo tài chính, dự toán chi phí, và các tài liệu liên quan. Đồng thời, lấy ý kiến chuyên gia và cán bộ kế toán, quản lý công ty để đánh giá thực trạng và thu thập thông tin bổ sung.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng thông qua thống kê số liệu chi phí, so sánh các chỉ tiêu tài chính giữa các năm; phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung; áp dụng mô hình phân tích CVP để đánh giá hiệu quả chi phí. Phân tích định tính dựa trên so sánh với lý thuyết, đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy kế toán và quy trình quản lý chi phí.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các công trình thi công của công ty trong năm 2018 và 2019, với trọng tâm phân tích chi tiết công trình Clubhouse làm case study điển hình. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2021, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu đầy đủ, chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại chi phí chưa phù hợp với yêu cầu quản trị: Công ty mới chỉ phân loại chi phí theo chức năng kế toán tài chính, chưa phân loại theo chi phí biến đổi và chi phí cố định, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát và ra quyết định quản trị. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm tỷ trọng cao từ 60-70%, chi phí nhân công trực tiếp chiếm khoảng 13-15%, chi phí sản xuất chung chiếm 10-15%.

  2. Hệ thống định mức và dự toán chi phí chưa hoàn chỉnh: Công ty áp dụng định mức chung của Bộ Xây dựng, chưa xây dựng hệ thống định mức riêng phù hợp với đặc thù sản phẩm và quy trình thi công. Dự toán chi phí chủ yếu phục vụ đấu thầu, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu kiểm soát chi phí và phân tích biến động chi phí trong quá trình thi công.

  3. Tổ chức bộ máy kế toán chưa chuyên trách kế toán quản trị chi phí: Công ty chưa có bộ phận kế toán quản trị riêng biệt, công việc kế toán quản trị chi phí do cán bộ kế toán tài chính kiêm nhiệm, dẫn đến thông tin chi phí cung cấp chưa kịp thời, chưa chính xác và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý.

  4. Hiệu quả tài chính có dấu hiệu giảm sút trong giai đoạn mở rộng: Tổng tài sản tăng 53,95% từ năm 2018 đến 2019, tuy nhiên doanh thu thuần giảm 3,9%, lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh giảm mạnh, hệ số sinh lời sau thuế giảm từ 10,9% xuống còn 2,03%. Điều này phản ánh việc mở rộng quy mô chưa đi kèm với hiệu quả kinh doanh tương ứng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa xây dựng hệ thống kế toán quản trị chi phí phù hợp với đặc thù ngành xây lắp và lĩnh vực đèn trang trí. Việc áp dụng định mức chung không phản ánh chính xác chi phí thực tế từng công trình, dẫn đến khó khăn trong kiểm soát chi phí và phân tích biến động. Tổ chức bộ máy kế toán chưa chuyên trách làm giảm hiệu quả thu thập và xử lý thông tin chi phí.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây lắp cho thấy, các doanh nghiệp thành công thường có hệ thống kế toán quản trị chi phí chuyên biệt, phân loại chi phí rõ ràng theo biến phí và định phí, đồng thời xây dựng định mức và dự toán chi phí chi tiết, sát với thực tế sản xuất. Việc phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu và nhân công giúp phát hiện kịp thời các sai lệch, từ đó đưa ra các biện pháp điều chỉnh phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi phí theo loại, bảng so sánh dự toán và thực tế chi phí từng công trình, biểu đồ biến động các chỉ tiêu tài chính qua các năm để minh họa rõ nét hiệu quả hoạt động và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân loại chi phí theo kế toán quản trị: Xây dựng hệ thống phân loại chi phí chi tiết theo chi phí biến đổi, chi phí cố định và chi phí hỗn hợp, đồng thời phân loại theo khả năng kiểm soát. Giải pháp này giúp nâng cao chất lượng thông tin chi phí phục vụ quản lý. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp với Ban Giám đốc.

  2. Xây dựng hệ thống định mức và dự toán chi phí riêng biệt: Phát triển hệ thống định mức chi phí dựa trên đặc thù sản phẩm và quy trình thi công của công ty, kết hợp với việc lập dự toán chi phí chi tiết cho từng công trình. Giải pháp này giúp kiểm soát chi phí chặt chẽ và nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện: 9 tháng. Chủ thể: Phòng Kế hoạch - Kỹ thuật phối hợp Phòng Tài chính - Kế toán.

  3. Tổ chức bộ phận kế toán quản trị chi phí chuyên trách: Thành lập bộ phận kế toán quản trị chi phí riêng biệt, đào tạo nhân sự chuyên sâu về kế toán quản trị để đảm bảo cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho nhà quản trị. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức - Hành chính.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Triển khai phần mềm kế toán quản trị chi phí tích hợp với hệ thống ERP để tự động hóa thu thập, xử lý và báo cáo thông tin chi phí. Giải pháp này giúp nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu sai sót. Thời gian thực hiện: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Công nghệ thông tin và Phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp xây lắp và sản xuất đèn trang trí: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị và tài chính doanh nghiệp: Tài liệu chi tiết về phân loại chi phí, xây dựng định mức, dự toán và phân tích biến động chi phí giúp nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và áp dụng hiệu quả trong công tác kế toán quản trị.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, giúp hiểu rõ lý thuyết gắn với thực tiễn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tư vấn tài chính: Nghiên cứu cung cấp thông tin về thực trạng và giải pháp quản lý chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, hỗ trợ xây dựng chính sách và tư vấn nâng cao năng lực quản lý doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời cho nhà quản trị nội bộ nhằm hỗ trợ lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu cung cấp thông tin tổng hợp cho các đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư.

  2. Tại sao phân loại chi phí theo biến phí và định phí lại quan trọng?
    Phân loại này giúp nhà quản trị hiểu rõ chi phí thay đổi theo sản lượng và chi phí cố định, từ đó xây dựng định mức, dự toán chính xác và đưa ra các quyết định quản lý hiệu quả như định giá sản phẩm, lựa chọn phương án thi công.

  3. Làm thế nào để xây dựng định mức chi phí phù hợp với doanh nghiệp?
    Cần khảo sát thực tế, phân tích dữ liệu chi phí trong nhiều kỳ, kết hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật và điều kiện sản xuất riêng của doanh nghiệp để xây dựng định mức về lượng và giá cho từng yếu tố chi phí.

  4. Phương pháp phân tích biến động chi phí giúp gì cho doanh nghiệp?
    Phân tích biến động chi phí giúp xác định nguyên nhân làm tăng hoặc giảm chi phí so với dự toán, từ đó nhà quản trị có thể điều chỉnh kế hoạch, kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  5. Tại sao cần thành lập bộ phận kế toán quản trị chi phí chuyên trách?
    Bộ phận chuyên trách đảm bảo thu thập, xử lý và cung cấp thông tin chi phí chính xác, kịp thời, đáp ứng nhu cầu quản lý nội bộ, giúp nhà quản trị đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn, nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, làm rõ vai trò và đặc thù chi phí trong lĩnh vực đèn trang trí nội ngoại thất.
  • Thực trạng tại Công ty cổ phần Tứ Lộc cho thấy nhiều hạn chế trong phân loại chi phí, xây dựng định mức, dự toán và tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí.
  • Các chỉ tiêu tài chính năm 2019 giảm sút so với 2018, phản ánh hiệu quả quản lý chi phí chưa tối ưu trong giai đoạn mở rộng quy mô.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, bao gồm phân loại chi phí, xây dựng định mức, tổ chức bộ phận chuyên trách và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Tiếp theo, công ty cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, nâng cao năng lực quản trị chi phí và hiệu quả kinh doanh.

Call to action: Các nhà quản lý và chuyên viên kế toán tại doanh nghiệp xây lắp nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh hiện nay.