Luận văn thạc sĩ về hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không theo pháp luật Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Vũ Trung
• Người hướng dẫn: PGS. TS Ngô Huy Cương
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự
• Đề tài: Nghiên Cứu Hợp Đồng Vận Chuyển Hành Khách Hàng Không Theo Pháp Luật Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNH KHÁCH BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG
• 1.1. Khái quát về vận chuyển hàng không
• 1.2. Khái niệm vận chuyển hàng không
• 1.3. Khái niệm hợp đồng vận chuyển bằng đường hàng không
• 1.4. Giao kết hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 1.5. Đặc điểm, hình thức của hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 1.6. Nội dung của hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 1.7. Quyền lợi và nghĩa vụ cơ bản của các bên trong hợp đồng
• 1.8. Hiệu lực hợp đồng vận chuyển hành khách bằng tàu bay
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNH KHÁCH BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
• 2.1. Tổng quan nguồn luật điều chỉnh hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.2. Điều ước quốc tế
• 2.3. Thương quyền trong vận chuyển hàng không quốc tế
• 2.4. Luật Hàng không Dân dụng Việt Nam
• 2.5. Phân tích và đánh giá các qui định pháp luật cụ thể về hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.6. Khái niệm về trách nhiệm pháp lý của người vận chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.7. Nghĩa vụ cơ bản của người vận chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.8. Giới hạn trách nhiệm của người vận chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.9. Các trường hợp miễn trách nhiệm của người vận chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không
• 2.10. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài

Nghiên cứu hợp đồng vận chuyển hành khách hàng không theo pháp luật Việt Nam là một đề tài có tính cấp thiết cao trong bối cảnh hiện nay. Vận chuyển hàng không đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống giao thông toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam, nơi mà ngành hàng không đang trên đà phát triển mạnh mẽ. Theo thống kê, lượng hành khách đi máy bay tăng trưởng liên tục trong những năm qua, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt pháp lý, nhất là trong việc bảo vệ quyền lợi của hành khách. Một trong những vấn đề nổi bật là việc hiểu biết hạn chế của người dân về hợp đồng vận chuyển hàng không, dẫn đến những rủi ro và thiệt hại không đáng có. Do đó, việc nghiên cứu và hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến hợp đồng vận chuyển hành khách là cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của hành khách cũng như trách nhiệm của các hãng hàng không. Nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng mà còn góp phần vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật hàng không Việt Nam.

II. Tình hình nghiên cứu đề tài luận văn

Trong bối cảnh nghiên cứu về hợp đồng vận chuyển hàng không, đã có một số công trình nghiên cứu đáng chú ý, tuy nhiên, chúng chưa bao quát và hệ thống hóa đầy đủ các vấn đề pháp lý hiện hành. Các luận văn trước đây chủ yếu tập trung vào một số khía cạnh nhất định mà không xem xét tổng thể các quy định pháp luật hiện hành. Điển hình như luận văn của Trần Thu Hằng về các vấn đề pháp lý trong vận chuyển hàng không quốc tế, hay nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Thái Năm về hợp đồng vận chuyển hàng hóa. Những nghiên cứu này chưa đề cập đến thực trạng và những thiếu sót trong quy định pháp luật hiện tại. Do đó, việc nghiên cứu hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không theo pháp luật Việt Nam là cần thiết nhằm cung cấp cái nhìn tổng quát và hệ thống về các quy định pháp luật, từ đó đưa ra những kiến nghị hoàn thiện phù hợp với thực tiễn. Điều này không chỉ giúp các cơ quan chức năng mà còn nâng cao nhận thức của người dân về quyền lợi và nghĩa vụ của họ trong hợp đồng vận chuyển hàng không.

III. Mục tiêu đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài luận văn

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn này là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không. Đối tượng nghiên cứu bao gồm các quy định pháp luật hiện hành, các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, cùng với những vấn đề lý thuyết về hợp đồng trong lĩnh vực hàng không. Phạm vi nghiên cứu sẽ tập trung vào các quy định pháp luật từ năm 1975 đến nay, đặc biệt là Luật Hàng không dân dụng và các nghị định, thông tư hướng dẫn liên quan. Việc xác định rõ mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu sẽ giúp luận văn đi sâu vào phân tích các vấn đề cụ thể, từ đó đưa ra những kiến nghị thiết thực nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về hợp đồng vận chuyển hành khách. Điều này không chỉ có ý nghĩa lý thuyết mà còn mang lại giá trị thực tiễn cao, góp phần bảo vệ quyền lợi của hành khách và nâng cao chất lượng dịch vụ hàng không tại Việt Nam.

IV. Khái quát về vận chuyển hàng không

Vận chuyển hàng không được định nghĩa là hoạt động chuyên chở hành khách, hàng hóa bằng máy bay, một hình thức vận chuyển nhanh chóng và an toàn. Luật Hàng không dân dụng Việt Nam đã quy định rõ về khái niệm này, nhấn mạnh tầm quan trọng của vận chuyển hàng không trong nền kinh tế quốc dân. Vận chuyển hàng không không chỉ bao gồm các chuyến bay thương mại mà còn cả các chuyến bay không thường lệ phục vụ các mục đích khác nhau. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa, các hãng hàng không không ngừng mở rộng mạng lưới và hợp tác với nhau nhằm tối ưu hóa dịch vụ và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của hành khách. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt pháp lý, đòi hỏi một hệ thống quy định chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của hành khách và đảm bảo an toàn trong quá trình vận chuyển. Việc nghiên cứu khái niệm và các quy định liên quan đến vận chuyển hàng không sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi tham gia vào hợp đồng vận chuyển.

V. Khái niệm hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không

Hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không là sự thỏa thuận giữa người vận chuyển và hành khách, theo đó người vận chuyển có trách nhiệm chuyên chở hành khách đến địa điểm đã thỏa thuận và hành khách phải thanh toán tiền cước phí. Khác với hợp đồng vận chuyển hàng hóa, hợp đồng này tập trung vào việc bảo vệ quyền lợi của hành khách, trong đó trách nhiệm của người vận chuyển được quy định rất chặt chẽ. Điều này nhằm đảm bảo an toàn cho hành khách trong suốt quá trình vận chuyển. Hợp đồng vận chuyển hành khách không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận dịch vụ mà còn mang tính chất pháp lý cao, với sự điều chỉnh của nhiều quy định pháp luật khác nhau, bao gồm Bộ Luật Dân sự và Luật Hàng không dân dụng. Việc hiểu rõ về hợp đồng vận chuyển hành khách sẽ giúp hành khách nhận thức được quyền lợi và nghĩa vụ của mình, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ các quy định an toàn khi tham gia chuyến bay.

VI. Đặc điểm hình thức của hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không

Hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không có những đặc điểm riêng biệt so với các loại hợp đồng dịch vụ khác. Đầu tiên, đây là hợp đồng song vụ, nghĩa là cả hai bên đều có quyền và nghĩa vụ ngang nhau. Người vận chuyển có nghĩa vụ đưa hành khách đến nơi đã thỏa thuận, trong khi hành khách có nghĩa vụ thanh toán cước phí. Hình thức của hợp đồng này thường được thể hiện qua vé máy bay, điều lệ vận chuyển và các thỏa thuận khác. Điều lệ vận chuyển là phần quan trọng trong hợp đồng, quy định chi tiết quyền và nghĩa vụ của cả hai bên. Việc quy định rõ ràng các điều kiện trong hợp đồng không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của hành khách mà còn tạo ra sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh của các hãng hàng không. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc xây dựng hợp đồng vận chuyển rõ ràng và hợp pháp sẽ góp phần nâng cao uy tín và chất lượng dịch vụ của hãng hàng không.

Tổng quan nghiên cứu

Vận chuyển hành khách bằng đường hàng không đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo số liệu thống kê, lượng hành khách hàng không tại Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19, phản ánh nhu cầu di chuyển nhanh chóng và an toàn ngày càng cao. Tuy nhiên, pháp luật điều chỉnh hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn và chưa được phổ biến rộng rãi trong nhân dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ các vấn đề lý luận về hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không theo pháp luật Việt Nam, phân tích thực trạng pháp luật hiện hành và đề xuất kiến nghị hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả thực thi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và các quy định pháp luật Việt Nam từ năm 1975 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của hành khách, đồng thời góp phần hoàn thiện khung pháp lý cho ngành hàng không dân dụng phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết hợp đồng dân sự và lý thuyết pháp luật hàng không quốc tế. Lý thuyết hợp đồng dân sự giúp phân tích bản chất, đặc điểm và các quy định pháp lý của hợp đồng vận chuyển hành khách, bao gồm các khái niệm như hợp đồng song vụ, hợp đồng dịch vụ, quyền và nghĩa vụ của các bên. Lý thuyết pháp luật hàng không quốc tế tập trung vào các điều ước quốc tế như Công ước Chicago 1944, Công ước Warsaw 1929 và các nghị định thư sửa đổi, làm cơ sở cho việc chuyển hóa và áp dụng trong pháp luật Việt Nam.

Các khái niệm chính được nghiên cứu gồm: hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không, quyền và nghĩa vụ của người vận chuyển và hành khách, trách nhiệm pháp lý trong vận chuyển hàng không, thương quyền hàng không quốc tế, và điều lệ vận chuyển của hãng hàng không.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích pháp lý kết hợp với phương pháp tổng hợp và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật Việt Nam (Bộ Luật Dân sự 2015, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 2006 và sửa đổi 2014, Luật Thương mại 2005), các điều ước quốc tế về hàng không mà Việt Nam là thành viên, cùng các tài liệu học thuật và báo cáo ngành hàng không.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các văn bản pháp luật và điều ước quốc tế liên quan, được chọn lọc kỹ lưỡng để đảm bảo tính đại diện và cập nhật. Phân tích tập trung vào việc đánh giá tính phù hợp, hiệu quả và những hạn chế trong quy định pháp luật hiện hành. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2022 đến đầu năm 2023, đảm bảo cập nhật các quy định mới nhất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Khung pháp lý về hợp đồng vận chuyển hành khách còn thiếu đồng bộ: Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 2006 và sửa đổi 2014 đã chuyển hóa nhiều quy định quốc tế, nhưng vẫn còn khoảng 20% các quy định chưa được cập nhật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn phát triển của ngành hàng không. Ví dụ, các quy định về bồi thường thiệt hại và trách nhiệm pháp lý chưa đồng bộ với Công ước Montreal 1999.

2. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng được quy định chi tiết: Vé máy bay và điều lệ vận chuyển là tài liệu cấu thành hợp đồng, quy định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người vận chuyển và hành khách. Theo thống kê năm 2020, có khoảng 9% chuyến bay trong nước bị chậm và 1,2% bị hủy, dẫn đến nhiều tranh chấp về bồi thường và hỗ trợ hành khách.

3. Trách nhiệm pháp lý của người vận chuyển được quy định chặt chẽ: Người vận chuyển phải bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hành khách, hàng hóa và hành lý ký gửi. Mức bồi thường được tăng lên theo Nghị định số 97/2020/NĐ-CP, ví dụ mức bồi thường thiệt hại do mất mát hành lý tăng lên 1.288 đơn vị tính toán cho mỗi hành khách.

4. Thực trạng chậm, hủy chuyến bay gây ảnh hưởng lớn đến quyền lợi hành khách: Năm 2020, Vietjet Air có 9.243 chuyến bay bị chậm, Vietnam Airlines có 2.576 chuyến bay bị hủy. Người vận chuyển phải thực hiện bồi thường ứng trước không hoàn lại và hỗ trợ hành khách theo quy định, tuy nhiên việc thực thi còn chưa đồng đều.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong pháp luật là do sự phát triển nhanh chóng của ngành hàng không, trong khi hệ thống pháp luật chưa kịp thời cập nhật và hoàn thiện. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã bổ sung phân tích sâu về trách nhiệm pháp lý và các quy định bồi thường mới nhất, đồng thời đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật tại Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chuyến bay chậm, hủy theo từng hãng hàng không và bảng so sánh mức bồi thường thiệt hại theo các quy định pháp luật hiện hành và quốc tế. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện pháp luật để bảo vệ quyền lợi hành khách, đồng thời nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động của các hãng hàng không.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện khung pháp lý về hợp đồng vận chuyển hành khách: Cần sửa đổi, bổ sung Luật Hàng không dân dụng và các văn bản hướng dẫn để đồng bộ với Công ước Montreal 1999 và các nghị định thư liên quan, đặc biệt về trách nhiệm bồi thường và quyền lợi hành khách. Thời gian thực hiện dự kiến trong 1-2 năm, do Bộ Giao thông Vận tải chủ trì phối hợp với Bộ Tư pháp.

2. Tăng cường công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật: Đẩy mạnh truyền thông về quyền và nghĩa vụ của hành khách, cũng như trách nhiệm của người vận chuyển qua các kênh truyền thông, trang web của hãng hàng không và cơ quan quản lý. Mục tiêu nâng cao nhận thức trong vòng 6 tháng đến 1 năm.

3. Nâng cao hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm: Cục Hàng không Việt Nam cần tăng cường giám sát việc thực hiện hợp đồng vận chuyển, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm như bán vé vượt số ghế, chậm, hủy chuyến không hợp lý. Thời gian thực hiện liên tục, với báo cáo định kỳ hàng quý.

4. Xây dựng cơ chế hỗ trợ hành khách khi xảy ra sự cố: Thiết lập hệ thống hỗ trợ nhanh chóng, minh bạch cho hành khách trong trường hợp chậm, hủy chuyến, bao gồm bồi thường ứng trước không hoàn lại và hỗ trợ chi phí phát sinh. Chủ thể thực hiện là các hãng hàng không phối hợp với cơ quan quản lý, triển khai trong 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về hàng không: Giúp hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực vận chuyển hàng không.

2. Các hãng hàng không và doanh nghiệp vận chuyển: Nắm rõ quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng vận chuyển, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm thiểu tranh chấp pháp lý.

3. Luật sư, chuyên gia pháp lý và học giả: Cung cấp cơ sở pháp lý và phân tích chuyên sâu phục vụ nghiên cứu, tư vấn và giảng dạy về luật hàng không và hợp đồng dân sự.

4. Hành khách và người tiêu dùng dịch vụ hàng không: Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ khi ký kết hợp đồng vận chuyển, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong các tình huống phát sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không là gì?
   Là thỏa thuận giữa người vận chuyển và hành khách, theo đó người vận chuyển có nghĩa vụ chuyên chở hành khách và hành lý đến điểm đến, hành khách phải trả tiền cước. Vé máy bay và điều lệ vận chuyển là tài liệu cấu thành hợp đồng.

2. Người vận chuyển phải chịu trách nhiệm gì khi xảy ra chậm, hủy chuyến?
   Người vận chuyển phải thông báo kịp thời, hỗ trợ hành khách về ăn, nghỉ, đi lại, bồi thường ứng trước không hoàn lại và các nghĩa vụ khác theo quy định pháp luật và điều lệ vận chuyển.

3. Mức bồi thường thiệt hại do mất mát hành lý được quy định thế nào?
   Theo Nghị định số 97/2020/NĐ-CP, mức bồi thường tăng lên 1.288 đơn vị tính toán cho mỗi hành khách, tương đương khoảng 20 USD/kg hành lý thất lạc hoặc tối đa 1.800 USD nếu có chứng cứ thiệt hại.

4. Hành khách có thể khiếu nại khi bị từ chối vận chuyển do bán vé vượt số ghế không?
   Có, hành khách có quyền yêu cầu bồi thường ứng trước không hoàn lại và các quyền lợi khác theo quy định pháp luật khi người vận chuyển vi phạm nghĩa vụ hợp đồng.

5. Luật hàng không Việt Nam có áp dụng các điều ước quốc tế không?
   Có, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam chuyển hóa và áp dụng nhiều điều ước quốc tế như Công ước Chicago 1944, Công ước Warsaw 1929 và Công ước Montreal 1999 nhằm đảm bảo tính thống nhất và phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Kết luận

• Hợp đồng vận chuyển hành khách bằng đường hàng không là hợp đồng dân sự song vụ, có tính chất dịch vụ và chịu sự điều chỉnh của pháp luật quốc gia và quốc tế.
• Pháp luật Việt Nam đã có nhiều quy định chi tiết về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của các bên trong hợp đồng, tuy nhiên còn tồn tại một số hạn chế cần hoàn thiện.
• Thực trạng chậm, hủy chuyến bay và tranh chấp bồi thường cho thấy cần tăng cường giám sát và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.
• Đề xuất hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường tuyên truyền, giám sát và hỗ trợ hành khách nhằm bảo vệ quyền lợi và phát triển ngành hàng không bền vững.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc xây dựng chính sách và pháp luật hàng không phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế xã hội.

Hành động tiếp theo là triển khai các kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao nhận thức của các bên liên quan để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của hành khách và sự phát triển ổn định của ngành hàng không Việt Nam.