Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ quốc tế được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như kinh doanh, chính trị, giáo dục và truyền thông. Theo ước tính, khoảng 380 triệu người nói tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ, trong khi số người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ lên đến hàng tỷ người trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Hà Tĩnh với sự phát triển của cảng Vũng Áng và sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp nước ngoài từ Trung Quốc, Hàn Quốc, nhu cầu sử dụng tiếng Anh trong môi trường làm việc ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, việc học phát âm tiếng Anh vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc lựa chọn mô hình phát âm phù hợp với mục tiêu giao tiếp quốc tế.

Nghiên cứu này nhằm điều tra thực trạng học phát âm tiếng Anh của sinh viên tại Trường Đại học Hà Tĩnh, tập trung vào nhận thức và quan điểm của sinh viên về việc học phát âm cũng như mục tiêu phát âm có thể chấp nhận được trong bối cảnh giao tiếp quốc tế chủ yếu giữa những người không phải là người bản ngữ. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 70 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh thuộc các khoa Kỹ thuật xây dựng, Tự động hóa và Công nghệ điều khiển, Công nghệ chế tạo máy, Cơ khí và Công nghệ thông tin, với mục tiêu làm việc tại các doanh nghiệp ở cảng Vũng Áng sau khi tốt nghiệp. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn học tập tại trường đại học, trong bối cảnh tiếng Anh được giảng dạy như một ngoại ngữ.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về nhận thức của sinh viên về phát âm tiếng Anh, từ đó góp phần đề xuất các mô hình giảng dạy phát âm phù hợp hơn với nhu cầu giao tiếp quốc tế, đồng thời nâng cao hiệu quả học tập và tự tin giao tiếp của sinh viên trong môi trường làm việc đa văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai nguyên lý đối lập trong giảng dạy phát âm tiếng Anh: nguyên lý "bản ngữ" (nativeness principle) và nguyên lý "khả năng hiểu được" (intelligibility principle). Nguyên lý bản ngữ cho rằng việc đạt được phát âm giống người bản ngữ là khả thi và cần thiết, trong khi nguyên lý khả năng hiểu được nhấn mạnh mục tiêu chính là người nghe có thể hiểu được người nói, bất kể có sự khác biệt về giọng điệu hay ngữ âm.

Khung lý thuyết còn bao gồm mô hình "Ba vòng tròn tiếng Anh" của Kachru, phân loại các quốc gia sử dụng tiếng Anh thành vòng trong (người bản ngữ), vòng ngoài (người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai) và vòng mở rộng (người học tiếng Anh như ngoại ngữ). Nghiên cứu tập trung vào vòng mở rộng, nơi tiếng Anh được học chủ yếu để giao tiếp với những người không phải bản ngữ khác.

Ngoài ra, mô hình Lingua Franca Core (LFC) của Jenkins được áp dụng để xác định các đặc điểm phát âm quan trọng giúp đảm bảo khả năng hiểu lẫn nhau giữa người nói tiếng Anh không phải bản ngữ, tập trung vào các âm tiết, cụm phụ âm và trọng âm hạt nhân cần thiết cho sự thông hiểu.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: phát âm (bao gồm cả âm vị và siêu ngữ âm), sự đa dạng của các biến thể tiếng Anh, nguyên lý bản ngữ và nguyên lý khả năng hiểu được, cũng như vai trò của phát âm trong năng lực giao tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định lượng và định tính nhằm khai thác sâu sắc và toàn diện về thực trạng và nhận thức của sinh viên. Cỡ mẫu gồm 70 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Hà Tĩnh, được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm sinh viên có nhu cầu giao tiếp tiếng Anh trong môi trường làm việc quốc tế.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở, tập trung vào thực trạng học phát âm và quan điểm của sinh viên về phát âm tiếng Anh. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc trực tuyến với 7 sinh viên tình nguyện, nhằm làm rõ hơn về nhận thức của họ về mục tiêu phát âm có thể chấp nhận được trong giao tiếp quốc tế.

Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong khoảng thời gian học kỳ tại trường, với bảng câu hỏi được phát trực tiếp và phỏng vấn qua Gmail Chat. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Excel 2007, trình bày qua bảng biểu và biểu đồ; dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung nhằm rút ra các chủ đề chính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng học phát âm tại Đại học Hà Tĩnh: Khoảng 85% sinh viên nhận biết rằng phát âm tiếng Anh được giảng dạy chủ yếu theo mô hình phát âm bản ngữ (Anh - Mỹ). Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% sinh viên thường xuyên sử dụng tiếng Anh trong môi trường làm việc thực tế, chủ yếu là giao tiếp với người không phải bản ngữ.

  2. Nhận thức về đa dạng các biến thể phát âm: Hơn 70% sinh viên nhận thức được sự tồn tại của nhiều biến thể phát âm tiếng Anh trên thế giới, nhưng chỉ khoảng 30% được tiếp xúc với các biến thể này trong lớp học.

  3. Quan điểm về mục tiêu phát âm: Khoảng 65% sinh viên vẫn ưu tiên mục tiêu phát âm giống người bản ngữ do niềm tin vào sự chuẩn mực và uy tín của mô hình này. Tuy nhiên, 80% sinh viên đồng ý rằng mục tiêu phát âm cần hướng tới khả năng hiểu được trong giao tiếp quốc tế, đặc biệt khi phần lớn giao tiếp là giữa những người không phải bản ngữ.

  4. Chấp nhận phát âm có ảnh hưởng từ ngôn ngữ mẹ đẻ: Hơn 60% sinh viên cho rằng việc giữ lại một số đặc điểm phát âm của tiếng mẹ đẻ không ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp hiệu quả, miễn là người nghe có thể hiểu được.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên tại Đại học Hà Tĩnh có nhận thức ngày càng tăng về vai trò của phát âm trong giao tiếp quốc tế, đồng thời nhận ra sự đa dạng của các biến thể tiếng Anh. Tuy nhiên, sự ưu tiên mô hình phát âm bản ngữ vẫn còn phổ biến, phản ánh ảnh hưởng sâu sắc của quan niệm truyền thống về chuẩn mực ngôn ngữ.

Nguyên nhân có thể do tài liệu giảng dạy và giáo trình chủ yếu tập trung vào phát âm Anh - Mỹ, trong khi việc tiếp xúc với các biến thể khác còn hạn chế. Điều này dẫn đến sự thiếu tự tin và lo ngại về phát âm của sinh viên khi giao tiếp thực tế, nhất là trong môi trường làm việc đa văn hóa.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với xu hướng chung ở nhiều nước đang phát triển, nơi mà mô hình phát âm bản ngữ vẫn được xem là chuẩn mực, mặc dù thực tế giao tiếp quốc tế chủ yếu diễn ra giữa những người không phải bản ngữ. Việc nhấn mạnh mục tiêu phát âm có thể hiểu được (intelligible pronunciation) phù hợp hơn với nhu cầu thực tế và giúp giảm áp lực cho người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên ưu tiên các mô hình phát âm khác nhau, biểu đồ tròn về mức độ tiếp xúc với các biến thể phát âm, và bảng so sánh quan điểm về mục tiêu phát âm giữa các nhóm sinh viên theo năm học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục về đa dạng các biến thể phát âm: Cần bổ sung nội dung giảng dạy giới thiệu về các biến thể phát âm tiếng Anh trên thế giới, giúp sinh viên nhận thức và làm quen với sự đa dạng này, từ đó nâng cao khả năng hiểu và giao tiếp hiệu quả trong môi trường quốc tế. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học; Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Anh và giảng viên.

  2. Chuyển đổi mục tiêu giảng dạy phát âm: Đề xuất chuyển trọng tâm từ việc đạt phát âm bản ngữ sang phát âm có thể hiểu được, phù hợp với mục tiêu giao tiếp thực tế của sinh viên. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, bộ môn tiếng Anh.

  3. Phát triển tài liệu và phương pháp giảng dạy mới: Xây dựng và áp dụng tài liệu giảng dạy phát âm đa dạng, bao gồm các mẫu phát âm của người không phải bản ngữ, kết hợp phương pháp giảng dạy tương tác, thực hành giao tiếp thực tế. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Anh, các nhà xuất bản giáo trình.

  4. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ tiếng Anh: Tạo môi trường giao tiếp tiếng Anh đa dạng với người học từ nhiều nền văn hóa khác nhau, giúp sinh viên thực hành phát âm và tăng cường sự tự tin. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: Nhà trường, các câu lạc bộ sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và nhà quản lý giáo dục tiếng Anh: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và đề xuất thiết thực giúp cải tiến chương trình giảng dạy phát âm, phù hợp với nhu cầu giao tiếp quốc tế của sinh viên.

  2. Sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh: Giúp hiểu rõ hơn về mục tiêu học phát âm phù hợp, từ đó định hướng học tập hiệu quả và tự tin hơn trong giao tiếp.

  3. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm về nhận thức phát âm trong bối cảnh tiếng Anh toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Tham khảo để xây dựng các chương trình đào tạo tiếng Anh chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu giao tiếp trong môi trường làm việc đa quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát âm bản ngữ vẫn được ưu tiên trong giảng dạy dù không phải mục tiêu thực tế?
    Do ảnh hưởng lâu dài của quan niệm chuẩn mực ngôn ngữ và tài liệu giảng dạy chủ yếu dựa trên phát âm Anh - Mỹ, nhiều người vẫn tin rằng phát âm bản ngữ là tiêu chuẩn cần đạt.

  2. Phát âm có thể hiểu được khác gì với phát âm bản ngữ?
    Phát âm có thể hiểu được tập trung vào khả năng truyền đạt thông tin rõ ràng, giúp người nghe hiểu được dù có sự khác biệt về giọng điệu, trong khi phát âm bản ngữ yêu cầu giống hoàn toàn với người bản xứ.

  3. Làm thế nào để sinh viên cải thiện phát âm theo hướng intelligibility?
    Sinh viên nên luyện tập các đặc điểm phát âm quan trọng như trọng âm, ngữ điệu, và âm tiết cốt lõi, đồng thời tăng cường giao tiếp thực tế với nhiều người nói tiếng Anh khác nhau.

  4. Tại sao việc tiếp xúc với các biến thể phát âm khác nhau lại quan trọng?
    Việc này giúp sinh viên làm quen với sự đa dạng của tiếng Anh toàn cầu, tăng khả năng hiểu và thích nghi trong giao tiếp với người nói từ nhiều nền văn hóa khác nhau.

  5. Có nên loại bỏ hoàn toàn mục tiêu phát âm bản ngữ trong giảng dạy không?
    Không nhất thiết, nhưng nên điều chỉnh mục tiêu phù hợp với nhu cầu thực tế của người học, ưu tiên phát âm có thể hiểu được để giảm áp lực và tăng hiệu quả giao tiếp.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng và nhận thức của sinh viên Đại học Hà Tĩnh về học phát âm tiếng Anh trong bối cảnh giao tiếp quốc tế chủ yếu giữa người không phải bản ngữ.
  • Sinh viên nhận thức được sự đa dạng của các biến thể phát âm nhưng vẫn ưu tiên mô hình phát âm bản ngữ do ảnh hưởng của quan niệm truyền thống.
  • Mục tiêu phát âm có thể hiểu được được xem là phù hợp hơn với nhu cầu giao tiếp thực tế và giúp giảm áp lực cho người học.
  • Đề xuất chuyển đổi mục tiêu giảng dạy, tăng cường giáo dục về đa dạng phát âm và phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các đối tượng và địa phương khác.

Hành động ngay: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên nên xem xét áp dụng các khuyến nghị để nâng cao chất lượng giảng dạy phát âm, đáp ứng nhu cầu giao tiếp đa dạng của sinh viên trong thời đại toàn cầu hóa.